Тухлиева Гавхар Нурисламовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Инглиз замонавий ОАВда прецедент феноменларининг лингвистик-маданий хусусиятлари ҳамда уларни рус тилига таржима қилиш муаммолари», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/Fil590.
Илмий маслаҳатчи: Мирзаев Ибодулло Камолович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Жўраева Малоҳат Муҳаммадовна, филология фанлари доктори, профессор; Хайруллаев Хуршиджон Зайниевич, филология фанлари доктори, профессор; Арустамян Яна Юриевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади замонавий инглиз тилидаги оммавий ахборот воситаларида прецедент ҳодисаларнинг лингвомаданий хусусиятларини очиб бериш, уларни рус тилига таржима қилиш муаммоларини, замонавий воқелик ва инглиз ва рус тилларини ўзгартириш тенденцияларини ҳисобга олган ҳолда тилларни такомиллаштириш хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
прецедент ҳодисаларнинг миллий белгиси матнлараро алоқани таъминлаб инглиз тилида сўзлашувчиларнинг тарихий, маданий ва лингвистик воқеликларига мос равишда ахборот мазмунини бериши, журналистик прецедент ҳодисаларида доминант функсиялар: прагматик, номинатив, информацион ва моделлаштириш асосида ифодаланаиши аниқланган;
инглиз тилидаги публицистик матнларда прецедент ҳодисаларини таржима қилишда синтактик ассимиляция ёки сўзма-сўз таржима, спецификация, умумлаштириш, антонимик таржима, компенсация ва модуляция ёки семантик ривожланиш каби таржима стратегиялари самарадорлиги асосланган;
инглиз тилидаги оммавий ахборот воситаларидан журналистик матнларнинг прецедент ҳодисаларини таржима қилишда уларнинг лингвомаданий жиҳати, эквивалентларини топиш, лингвистик, маданий ва тарихий ҳақиқатларини тушуниш бирламчи; прецедент номлари, универсал-прецедент ва маҳаллий-прецедент ҳодисалари эса иккиламчи характерда эканлиги исботланган;
оммавий ахборот воситалари матнларининг таржимаси таржимадан олдинги босқичлар: прецедент ҳодисаларни белгилаш, уларнинг информацион ва лингвомаданий моҳиятини аниқлаш, уларни амалга ошириш воситаларини кўрсатиш, асл матнда вербализация ҳодисаси, таржимада прецедент ҳодисани акс эттиришнинг адекват воситаларини танлаш; таржимадан кейинги босқичлар: пост-таҳрирлаш,  яратилган эффектнинг мувофиқлиги асосида таржима сифатини баҳолаш, таржимада вербализация воситалари каби усулларда амалга ошиши самарадорлиги аниқланган;
инглиз тилидаги журналистик матнлардаги прецедент ҳодисалари баҳоловчи, прагматик, сўз ўйини (парадоксал маъно), стандартлаштириш, парол, қўшимча маълумот мазмуни, эстетик, эвфемистик, экспрессив, тўплаш,  ваколатларни ошириш каби функсияларда намоён бўлиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз замонавий ОАВда прецедент феноменларининг лингвистик-маданий ҳусусиятлари ҳамда уларни рус тилига таржима қилиш муаммоларини тадқиқ қилиш жараёнида ишлаб чиқилган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
прецедент ҳодисаларнинг ўзига хослиги, уларнинг миллий белгиси, матнлараро алоқани таъминлаб инглиз тилида сўзлашувчиларнинг тарихий, маданий ва лингвистик воқеликларига мос равишда ахборот мазмунини бериши, журналистик прецедент ҳодисаларида доминант функсиялар: прагматик, номинатив, информацион ва моделлаштириш асосида ифодаланаишига оид назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий университетида 2012-2013 йилларда бажарилган ЭА-1-06 – “ Профессионал таржимонларни тайёрлаш сифат назоратини ташкилаштиришга компетент ёндашув” мавзусидаги амалий илмий-тадқиқот лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2023-йил 17-ноябрдаги 04/11-7947-сон маълумотномаси). Натижада, инглиз тилидаги прецедент ҳодисаларни  тўлақонли таржима қилиш учун зарур бўлган лисоний ва маданий компетенсиялар шакллантирилди ва инглиз тилидаги матнлар билан ишлаш бўйича билим ва кўникмалар халқаролаштирилган;
инглиз тилидаги публицистик матнларда прецедент ҳодисаларини таржима қилишда синтактик ассимиляция ёки сўзма-сўз таржима, спецификация, умумлаштириш, антонимик таржима, компенсация ва модуляция ёки семантик ривожланиш каби таржима стратегиялари самарадорлигига оид хулосалардан Ўзбекистон Миллий университетида Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 598340- EPP-12018-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP “University Coorperation Framework for Knowledge Transfer in Central Asia and China (UNICAC)” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2023-йил 21-ноябрдаги 04/11-8182-сон маълумотномаси). Натижада, инглиз тилидаги прецедент ҳодисаларни ҳақиқий таржима қилиш учун зарур бўлган тил ва маданий компетенциялар шакллантирилди ва инглиз тилидаги матнлар билан ишлаш бўйича билим ва кўникмаларни оширишга хизмат қилган;
инглиз тилидаги оммавий ахборот воситаларидан журналистик матнларнинг прецедент ҳодисаларини таржима қилишда уларнинг лингвомаданий жиҳати, эквивалентларини топиш, лингвистик, маданий ва тарихий ҳақиқатларини тушуниш бирламчи, прецедент номлари, универсал-прецедент ва маҳаллий-прецедент ҳодисалари иккиламчи характерда эканлигига ҳамда оммавий ахборот воситалари матнлари таржимаси таржимадан олдинги а) прецедент ҳодисаларни аниқлаш, б) уларнинг информацион ва лингвомаданий моҳиятини аниқлаш, c) уларни амалга ошириш воситаларини аниқлаш, д) асл матнда вербализация, э) таржимада прецедент ҳодисани акс эттиришнинг адекват воситаларини танлаш; таржимадан кейин а) пост-таҳрирлаш, б) яратилган эффектнинг мувофиқлиги асосида таржима сифатини баҳолаш, c) таржимада вербализация воситалари каби босқичларда амалга ошишига доир назарий ва амалий материаллардан Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтида 2022-2023 йилларда ўтказилган тарғибот фаолиятида фойдаланилган (Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024-йил 3-июлдаги 296-сонли маълумотномаси). Натижада тингловчилар асл ва таржима матнларини таҳлил қилишнинг замонавий усуллари билан таништирилган;   
инглиз тилидаги журналистик матнлардаги прецедент ҳодисалари баҳоловчи,  прагматик, сўз ўйини (парадоксал маъно), стандартлаштириш, парол, қўшимча маълумот мазмуни, эстетик, эвфемистик, экспрессив, тўплаш,  ваколатларни ошириш каби функсияларда намоён бўлиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон 24” телерадиоканали”нинг кўрсатувлари ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпанияси “Ўзбекистон Телерадиоканали”нинг 2024-йил 04 июлдаги 2-сон маълумотномаси). Натижада, керакли тавсиялар бўйича тайёрланган амалий таржима материаллари томошабинларнинг таржима соҳасидаги амалий кўникмаларини оширишга имкон берди.