Худаёров Зафаржон Жумаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Дефлектор насадкали ёмғирлатиб суғориш қурилмасини такомиллаштиришнинг илмий-техник асосларини ишлаб чиқиш», 05.07.01 – Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Т680.
Илмий маслаҳатчи: марҳум Тошболтаев Махамад Тожалиевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса (муассасалар) номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш илмий-тадқиқот институти, DSc.05/13.05.2020.Т.112.01.
Расмий оппонентлар: Эргашев Рустам Рахимович – техника фанлари доктори, профессор; Қамбаров Бахтиёр Акбаралиевич – техника фанлари доктори, доцент; Жўраев Фазлиддин Ўринович – техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади дефлектор насадкали ёмғирлатиб суғориш қурилмаларини такомиллаштириш йўли билан паст босимда юза бўйлаб ёмғирлатиб суғориш ҳисобига сув ресурслари йўқотишларини камайтириш ва энергия-тежамкорликни таъминлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ёмғирлатиб суғориш  қурилмаларининг конструксияси ёмғирлатиш жараёнини паст босимда юза бўйлаб бир текисда амалга оширишни таъминлайдиган дефлекторли насадка қўллаш орқали такомиллаштирилган;
сув томчисининг бошланғич учиш тезлиги дефлекторли насадка гидротизимида сув оқими тезлиги йўқотишларини ифодаловчи аналитик боғланишлар ёрдамида ҳисобланган;
сув томчисининг учиш масофаси, вақти ва тезлиги сунъий ёмғир ҳаракатининг математик модели ёрдамида топилган;
ёмғирлатиш жараёнида сув ресурслари йўқотишини  камайтириш учун сунъий ёмғирни буғланиши ва шамол учириб кетиши сув томчисининг учиш вақти, муҳит қаршилиги, ҳарорати ва шамол тезлигига боғлиқ ҳолда   аналитик ифодалар  асосида аниқланган;
сув оқимининг гидродинамик параметрларига боғлиқлигини ифодаловчи аналитик ифодалар асосида сув оқимининг дала юзасида тақсимланиши, ёмғирлатиш интенсивлиги ва самарали суғориш коеффициенти аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ёмғирлатиб суғориш қурилмасини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
         ёмғирлатиб суғориш қурилмасининг дефлекторли насадкаси конструксиясига Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Интеллектуал мулк маркази”нинг фойдали моделга патенти олинган (“Ёмғирлатиб суғориш машиналари учун дефлекторли насадка”, №ФАП 02280 – 2023 й.). Натижада ёмғирлатиш жараёнини паст босимда амалга ошириш учун ёмғирлатиб суғориш  қурилмасининг такомиллаштирилган конструксиясни ишлаб чиқиш имкони яратилган;
ишлаб чиқилган   ёмғирлатиб суғориш қурилмасининг тажриба нусхаси  Сув хўжалиги вазирлигининг  Ирригация ва сув муаммолари ИТИ қошидаги “Сув хўжалиги муҳандислик маркази”, Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг “Қишлоқ хўжалиги техникаси ва технологияларини синаш ва сертификатлаш  маркази”   ва “Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази” далаларида синовлардан ўтган ва  амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 26 декабрдаги 07/34-06/1535-сон маълумотномаси). Натижада самарали суғориш коеффициенти Ксам= 0,94, суғоришнинг бир текислиги коеффициенти (Христиансен бўйича) σ_kr= 99,5 фоизни ташкил этган ҳамда электр энергиясини тежаш ҳисобига иқтисодий самарадорлик E_y=85227,3 минг сўмни, сув   томчисининг   буғланишини   камайиши  ҳисобига Қт =16 386,6 м3 сув ресурси тежалишига ёки 4,65 га қўшимча майдонни суғоришга имкон берган;
такомиллаштирилган ёмғирлатиб суғориш  қурилмасининг  саноат нусхасини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш учун унинг лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари (техник топшириқлар ва чизмалар) “БМКБ-Агромаш” АЖ томонидан ёмғирлатиш машиналарини лойиҳалаш учун  қабул қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 26 декабрдаги 07/34-06/1535-сон маълумотномаси). Натижада тавсия этилган параметрларга эга бўлган ёмғирлатиб суғориш  қурилмасининг саноат нусхасини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш имкони яратилган.