Sayt test rejimida ishlamoqda

Турсунқулов Жасур Бахтиёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Скандий ва цирконий ионларини технологик обектлар таркибидан аниқлашнинг экстраксион - спектрофотометрик услубини ишлаб чиқиш», 02.00.02 - Аналитик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/К328.
Илмий раҳбар: Қутлимуротова Нигора Ҳакимовна, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Оʻзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Оʻзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.К.01.03.
Расмий оппонентлар: Абдурахмонов Эргашбой, кимё фанлари доктори, профессор; Аширов Мансур Алланазарович, кимё фанлари бо ъйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Тошкент фармацевтика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: технологик эритмалар таркибидан скандий (ИИИ) ва цирконий (ИВ) ионларини аниқлашда юқори танлаб таъсир этувчан, сезгир экстраксион-спектрофотометрик усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Сc(ИИИ) ионини 5-ПАФОДТ реагентнинг хлороформдаги эритмаси билан экстракциялашда 0,1 М ҲНО3 эритмаси, органик ва сув фаза ҳажмий нисбати р=2 бўлганда тақсимланиш коеффисиенти 35 га тенглиги ва Зр(ИВ) ионини ГННС реагентининг хлороформдаги эритмаси билан экстракциясиялашда эса 0,1 М ҲCл эритмаси, р=2 бўлганда  тақсимланиш коеффисиенти 25 га тенглиги ҳамда ажратиб олиш даражаси н=3 бўлганда Сc (ИИИ) ва Зр (ИВ) ионлари учун 99,9% га етиши аниқланган;
Сc(ИИИ) ионини 5-ПАФОДТ реагенти ва Зр(ИВ) ионини ГННС реагент билан аниқлашда Бугер-Ламберт-Беер қонунига бўйсуниши скандий иони учун 5-90 мкг/л, цирконий иони учун 5-100 мкг/л эканлиги исботланган;
Сc(ИИИ) ионини 5-ПАФОДТ реагенти ва Зр(ИВ) ионини ГННС реагентининг комплекс ҳосил қилиш мол нисбатлари скандий иони учун 1:2 ва цирконий иони учун 1:1 га тенглиги, мувозанат константалари КмСc=4,0∙106, КмЗр=8,1∙105 ҳамда экстракция константалари КСc=5,9∙107, КЗр=1,6∙104 га тенг эканлиги исботланган;
Скандий(ИИИ) ва цирконий(ИВ) ионларини аниқлашнинг қуйи чегаралари Сc (ИИИ) иони учун 0,72 мкг ва Зр(ИВ) иони учун 1,00 мкг га тенг эканлиги ҳамда уларни аниқлашга Эр3+, Гд3+, Пм3+, См3+, Нд3+, Пм3+, Тҳ4+ ионлари 1:1 нисбатларда ҳалақит бермаслиги аниқланган;
Ишлаб чиқилган скандий(ИИИ) ва цирконий(ИВ) ионларини аниқлашнинг экстраксион-спектрофотометрик усули сунъий аралашмалар, технологик сувлар анализига қўлланилган ва усулнинг тўғрилиги индуктив боғланган атом эмиссион спектрометрия анализ усули билан солиштирилган, ҳамда нисбий стандарт четланиш 0,33 дан ошмаслиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Экстраксион-спектрофотометрик усул ёрдамида скандий (ИИИ) ва цирконий (ИВ) ионларини аниқлаш усули:  
Скандий (ИИИ) ва цирконий (ИВ) ионларининг тион ва нафтоязо гуруҳи тутган органик реагентлар ёрдамида экстраксион-спектрофотометрик аниқлаш усули «Муборак газни қайта ишлаш» МЧЖ амалиётига жорий этилган. («Муборак газни қайта ишлаш» МЧЖ нинг 2021 йил 8 ноябр 984/ГК-11-сон маълумотномаси). Натижада скандий ва цирконий ионларини аниқлаш усули чиқинди сувлари анализига қўлланилган ва корреляция коеффициенти 1 га тенг бўлган ҳолда сийрак ер металларини аралашмадан ажратиб аниқлаш имконини берган;
Скандий (ИИИ) ва цирконий (ИВ) ионларини технологик эритмалар таркибидан экстраксион-спектрофотометрик аниқлаш услуби «Олмалиқ кон металлургия комбинати» АЖ амалиётига жорий этилган. («Олмалиқ кон металлургия комбинати» АЖ нинг 2021 йил 11 октябрдаги 1262/1-сон маълумотномаси). Натижада сулфат кислотали технологик сув таркибида сийрак ер металлари, темир ва бошқа бир қанча метал ионлари тутган эритма таркибидан скандий ва цирконий ионларини аниқлаш имконини берган;
Скандий (ИИИ) ва цирконий (ИВ) ионларини технологик эритмалар таркибидан экстраксион-спектрофотометрик аниқлаш услуби Навоий «Электрокимёзавод» қўшма корхонаси АЖ амалиётига жорий этилган. (Навоий «Электрокимёзавод» қўшма корхонаси АЖ нинг 2023 йил 5 сентарбдаги 115-сон маълумотномаси). Натижада технологик сув таркибида сийрак ер металлари ва бошқа бир қанча метал ионлари тутган эритма таркибидан скандий ва цирконий ионларини ажратиш ва аниқлаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish