Матмусаева Надира Мамировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ҳозирги ўзбек тарихий романларида аёл шахси ва унинг бадиий талқини (Ш.Исахонова ижоди мисолида)”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Fil3078.
Илмий раҳбар: Тожибоева Муқаддас Абдураҳимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.76.04.
Расмий оппонентлар: Рустамова Ибодатхон Икромовна, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Сулаймонов Мўминжон Юсубжонович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика  институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Шаҳодат Исахонованинг тарихий-биографик романларининг бадиий-эстетик таҳлили орқали ҳозирги ўзбек тарихий романчилигига хос аёл шахси ва унинг бадиий талқини муаммосини очиб бериш ҳамда унинг жанр такомили, ғоявий-бадиий мундарижасидаги аҳамиятини аниқлаш асосида муайян илмий-назарий қарашларни умумлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
роман жанрининг бадиий-концептуал олами хусусиятларидан келиб чиққан ўзбек тарихий романларидаги умуминсоний, миллий ғоялар ҳамда шахс руҳий ҳолатидаги талқин масалалари, уларнинг ўзбек романчилигидаги таъсир кучи, ижтимоий-эстетик омиллари,  фалсафий-тарихий кўлами ва бадиий мукаммаллик даражаси аниқланган;
Ш.Исахонова тарихий романларидаги бадиий тафаккур уйғунлигида шаклланган умумий ва индивидуал тасвир воситалари, поетик усуллардан фойдаланишдаги ижодий-бадиий маҳорат, лисоний ифода услуби шакллари орқали яратилган тасвирлардаги аёл шахси ва унинг характери очиб берилган;
адибанинг тарихий-бадиий образ яратиш борасидаги одам ва олам ҳақидаги фалсафий мушоҳадалари, хосланган услубий изланишлари, тарихимизда муҳим ўрин тутувчи аёллар талқинидаги миллий ғурур, оналик меҳри ва журъати, вафо ва садоқат, миллат давомийлиги таъминловчи куч каби эзгу туйғулар намуналарининг тасвирлари аниқланиб, сужет уйғунлигидаги бадиият моҳияти асослари исботланган;
аёл ички дунёсини тасвирлашда муҳим ўрин тутувчи бадиий деталлар, воқелик тасвиридаги тарихий ва замонавий муштарак ифодавий тасвирлардаги халқона миллий жиҳатлар ёзувчи маҳорати бадиий-эстетик таҳлиллар, тарихий ва бадиий ҳақиқат тамойилларига боғлиқлик ёзувчи асарларидаги аёллар образи орқали далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Шаҳодат Исахонованинг тарихий-биографик романларининг бадиий-эстетик таҳлили орқали ҳозирги ўзбек тарихий романчилигига хос аёл шахси ва образи муаммосини ўрганиш ҳамда унинг жанр такомили, ғоявий-бадиий мундарижасидаги аҳамиятини тадқиқ этишнинг илмий-назарий асосларини ишлаб чиқиш асосида:
Ш.Исахонова талқинидаги маликалар образларида лирик кайфият, руҳий кечинмалар, оналик ва бувилик мақомидаги муносабатлар етакчи мотивни ташкил этиши, аёл ижодкор ифода йўсинида хотин-қизларнинг ички дунёсини кенг планда қамраб олиш имконияти юқорироқ даражада эканлиги очиб берилган тўхтам ва хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат Ўзбек тили ва адабиёти университетида 2017-2021 йилларда бажарилган ОТ-Ф1-030 рақамли “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монография яратиш номли фундаментал лойиҳа доирасида жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 4-апрелдаги 05/12-14-5575-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек романчилиги тараққиётида умуминсоний ғоялар ва миллий руҳият талқини масалалари янги маълумотлар билан бойитилган;
халқ тақдирида чуқур из қолдирган тарихий аёл шахсларнинг образлари тизимини яратаётган Ш.Исахонова “ўзбек аёллар насри” тушунчасининг тўлиқ шаклланишига муносиб улуш қўшаётган моҳир адибаларимиздан бири эканлиги исботланган ҳамда асарнинг ғоявий-бадиий концепсиясига яхлит ёндашув тарихий асарларнинг замонавий моҳияти ҳақида фикр айтиш имконини бериши, романлар тили ва услуби қурама, кўпқатламли, кўпқиррали бўлиши Ш.Исахонова тарихий романлари таҳлили орқали исботланган ўринлардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги Маданий-маърифий муассасалар номоддий миллий меросни ривожлантириш шўбаси томонидан ҳамда ўзбек халқининг бой миллий тил анъаналари, номоддий маданий мероси ижтимоий қадриятларимизнинг миллатлараро муносабатларни йўлга қўйиш ва алоқаларни мустаҳкамлаш борасида тузилган “Мамлакатимизда миллатлараро муносабатларни янада ривожлантириш ва уйғунлаштиришга доир услубий кўрсатмалар” тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2024-йил 4-апрелдаги 06-12-14-5678-сон маълумотномаси). Натижада бадиий адабиётнинг ўзбек халқининг бой миллий тил анъаналари, номоддий маданий мероси сифатидаги  қадрият эканлиги ҳақидаги фикрлар янги қарашлар билан кенгайтирилган;
аёл ички дунёсини тасвирлашда муҳим ўрин тутувчи бадиий деталлар, воқелик тасвиридаги тарихий ва замонавий муштарак ифодавий тасвирлардаги халқона миллий жиҳатлар ёзувчи маҳорати бадиий-эстетик таҳлиллар, тарихий ва бадиий ҳақиқат тамойилларига боғлиқлик ёзувчи асарларидаги аёллар образи орқали далилланган хулосалардан “Ўзбекистон телерадиоканали”да эфирга узатиладиган “Ассалом, Ўзбекистон”, “Юртим жамоли”, “Муқаддас аёл” каби туркум кўрсатувлар ссенарийсини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 5-апрелдаги 06-28-433-сон маълумотномаси). Натижада  аёл ички дунёсининг ўзига хос хусусиятлари муҳим омил эканлиги кўрсатувлар таъсирчанлигини, оммабоплигини оширган.