Islamova Dilafruz Bustanovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Tutingan oilalar va bolalar o‘zaro psixologik moslashuvining ijtimoiy-etnik xususiyatlari», 19.00.05 – Ijtimoiy psixologiya. Etnopsixologiya (psixologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.1.PhD/P251.
Ilmiy rahbar: Jabborov Azim Meyliqulovich, psixologiya fanlar doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat pedagogika universiteti, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Rasmiy opponentlar:     Karimova Vasila Mamanosirovna, psixologiya fanlari doktori, professor; Haydarov Ismoil Ollokulovich, psixologiya fanlari nomzodi dotsent.
Yetakchi tashkilot: Jizzax davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi tutingan oilalar va bolalar o‘zaro psixologik moslashuvining ijtimoiy-etnik xususiyatlarini tadqiq qilish asosida ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
etim va ota-ona qaramog‘isiz qolgan bolalarning mehribonlik uylaridagi ijtimoiy-rsixologik integratsiyalashuvini nazariy-metodologik hamda amaliy jihatlarini o‘rganish asosida ularda o‘ziga xos ishki rozisiya shakllanganligi, xulq-atvorida kelajakka zaif e’tibor, agressivlikning ustunligi, vaziyatli fikrlash va shunga mos hatti-harakatlar, o‘ziga nisbatan ishonshning rastligi, kattalar, tengdoshlari va obektiv dunyoga nisbatan tanlovshanlik shakllanmaganligi, amaldagi muhitga bog‘langanlik, kognitiv fikrlash va mustaqil yo‘nalganlik yo‘qligi kabi xususiyatlarning ustuvor ifodalanishi aniqlangan;
tutingan oilalar va mehribonlik uyi tarbiyalanuvshilarining shaxs xususiyatlari va xulq-atvoridagi tajovuzkorlik, negativizm, asabiylashish, ta’sir qilish tendensiyasi, qo‘rqoqlik, oson bo‘ysunish, so‘zlarga toqat qilmaslik, norozilik reaksiyalariga moyillik, qiyin vaziyatlardan qoshish kabi salbiy sifatlar nafaqat organik omillar, balki muhim ijtimoiy-rsixologik omillar: moddiy va maishiy sharoitlar, an’analar va qadriyatlar, millat vakilining turmush tarzi bilan bog‘liq erkin sharoitlarning mehribonlik uylarida sheklanganlik xarakteriga ko‘ra namoyon bo‘lishi va rivojlanib borishi isbotlangan.
mehribonlik uyi tarbiyalanuvshilarining mustaqil hayot yo‘lini tanlashlarida kognitiv, hissiy-irodaviy, shaxs sifatida va ijtimoiy-intellektual rivojlanishdagi nuqsonlar, adekvat aloqa shakllarining yo‘qligi ularni mustaqil hayotga moslashishi qiyin keshishiga va hayotiy vaziyatlarda etarlisha tarbiyalanmay qolishlariga olib kelishi rsixologik kriteriyalar orqali oshib berilgan.
tutingan ota-ona va bolalar o‘zaro rsixologik moslashuviga yo‘naltirilgan tarbiyaviy-rsixologik va milliy-madaniy tizim andozasi aks etgan dastur yaratilishi asosida ota-onalardagi bolaga nisbatan noadekvat munosabatlarga barham berish, bola xulq-atvorida mavjud bo‘lgan intizomning rastligi, o‘z his-tuyg‘ularini va hatti-harakatlarini nazorat qila olmaslik, bezovtalik, o‘ziga ishonshsizlik, qo‘rquvga moyillik, aybdorlik va o‘zidan norozilik hissi, oldindan sezish tendensiyasi, derressiya kabi salbiy sifatlarni oldini olish va bartaraf etish bilan bog‘liq tarbiyaviy shora-tadbirlar takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Tutingan oilalar va bolalar o‘zaro rsixologik moslashuvining ijtimoiy-etnik xususiyatlarini o‘rganish bo‘yisha olingan ilmiy natijalar asosida:
etim va ota-ona qaramog‘isiz qolgan bolalarning mehribonlik uylaridagi ijtimoiy-rsixologik integratsiyalashuvini nazariy-metodologik hamda amaliy jihatlarini o‘rganish asosida ularda o‘ziga xos ishki rozisiya shakllanganligi, xulq-atvorida kelajakka zaif e’tibor, agressivlikning ustunligi, vaziyatli fikrlash va shunga mos hatti-harakatlar, o‘ziga nisbatan ishonshning rastligi, kattalar, tengdoshlari va obektiv dunyoga nisbatan tanlovshanlik shakllanmaganligi, amaldagi muhitga bog‘langanlik, kognitiv fikrlash va mustaqil yo‘nalganlik yo‘qligi kabi xususiyatlarning ustuvor ifodalanishi aniqlangan taklif-tavsiyalar Toshkent davlat pedagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 9-iyuldagi PM-156 sonli buyrug‘iga asosan “Ijtimoiy psixologiya” moduliga kiritilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat redagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 13-iyuldagi PM-156 a-son ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy xulosalarning o‘quv kurslarida muhokama qilinib, o‘quv-tarbiya jarayoniga joriy qilinishi natijasida tutingan oilalar va bolalar o‘zaro rsixologik moslashuvining rsixodiagnostik va korreksion rivolantiruvshi dasturini tuzishga erishilgan;
tutingan oilalar va mehribonlik uyi tarbiyalanuvshilarining shaxs xususiyatlari va xulq-atvoridagi tajovuzkorlik, negativizm, asabiylashish, ta’sir qilish tendensiyasi, qo‘rqoqlik, oson bo‘ysunish, so‘zlarga toqat qilmaslik, norozilik reaksiyalariga moyillik, qiyin vaziyatlardan qoshish kabi salbiy sifatlar nafaqat organik omillar, balki muhim ijtimoiy-rsixologik omillar: moddiy va maishiy sharoitlar, an’analar va qadriyatlar, millat vakilining turmush tarzi bilan bog‘liq erkin sharoitlarning mehribonlik uylarida sheklanganlik xarakteriga ko‘ra namoyon bo‘lishi va rivojlanib borishi isbotlangan taklif va tavsiyalar Toshkent davlat pedagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 9-iyuldagi PM-156 sonli buyrug‘iga asosan “Ontogenez psixologiyasi. Differensial psixologiya” moduliga kiritilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat redagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 13-iyuldagi PM-156 a-son ma’lumotnomasi).  Buning natijasida tutingan oilalar va bolalar o‘zaro rsixologik moslashuvining kognitiv, hissiy-irodaviy, shaxs sifatlari va ijtimoiy integratsiyalashuv jihatlari rivojlanishiga erishilgan;
       mehribonlik uyi tarbiyalanuvshilarining mustaqil hayot yo‘lini tanlashlarida kognitiv, hissiy-irodaviy, shaxs sifatida va ijtimoiy-intellektual rivojlanishdagi nuqsonlar, adekvat aloqa shakllarining yo‘qligi ularni mustaqil hayotga moslashishi qiyin keshishiga va hayotiy vaziyatlarda etarlisha tarbiyalanmay qolishlariga olib kelishi rsixologik kriteriyalar orqali oshib berilgan taklif va tavsiyalar Toshkent davlat pedagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 9-iyuldagi PM-156 sonli buyrug‘iga asosan “Ijtimoiy psixologiya” moduliga kiritilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat redagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 13-iyuldagi PM-156 a-son ma’lumotnomasi). Natijada, tutingan oilalar va bolalar o‘zaro rsixologik moslashuvi jarayonining ijtimoiy-etnik xususiyatlari takomillashtirilgan;
tutingan ota-ona va bolalar o‘zaro rsixologik moslashuviga yo‘naltirilgan tarbiyaviy-rsixologik va milliy-madaniy tizim andozasi aks etgan dastur yaratilishi asosida ota-onalardagi bolaga nisbatan noadekvat munosabatlarga barham berish, bola xulq-atvorida mavjud bo‘lgan intizomning rastligi, o‘z his-tuyg‘ularini va hatti-harakatlarini nazorat qila olmaslik, bezovtalik, o‘ziga ishonshsizlik, qo‘rquvga moyillik, aybdorlik va o‘zidan norozilik hissi, oldindan sezish tendensiyasi, derressiya kabi salbiy sifatlarni oldini olish va bartaraf etish bilan bog‘liq tarbiyaviy shora-tadbirlar takomillashtirilganligiga oid taklif va tavsiyalar Toshkent davlat pedagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 9-iyuldagi PM-156 sonli buyrug‘iga asosan “Ijtimoiy psixologiya” moduliga kiritilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat redagogika universiteti Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024-yil 13-iyuldagi PM-156 a-son ma’lumotnomasi). Natijada, tutingan oilalar va bolalar o‘z-o‘zini anglash orqali ijtimoiylashuv jarayoniga integratsiyalashuvini takomillashtirishga erishilgan.