Хайдаров Бекзод Шукуралиевич
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Найза улоқтирувчиларнинг машгʻулот жараёнини такомиллаштириш самарадорлиги”, 13.00.04–Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Ped2035.
Илмий раҳбар: Олимов Мухсинбек Сотиволдиевич, педагогика фанлари доктори (DSc), доцент,
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Расмий оппонентлар: Дадабаев Одилжон Жалолиддинович, педагогика фанлари доктори (DSc), доцент; Абдуллаев Мехриддин Жунайдуллоевич, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон-Финляндия педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади найза улоқтирувчиларнинг техник тайёргарлик даражасини ривожлантирувчи методикасини ишлаб чиқиш асосида машғулотларни такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
найза улоқтирувчиларнинг кўп йиллик тайёргарлик машғулотларини (микроцикл, мезоцикл) режалаштириш асосида ёзги мусобақа олди тайёргарлик ҳафтасида қўлланиладиган машғулот услубиятини (портловчи кучни ривожлантиришда штангани кўтарадиган вазнига нисбатан нисбий оғирлиги билан белгиланган вақт давомида юкламалар ҳажмини ўзгартириш) ишлаб чиқиш ҳисобига улоқтирувчиларни машғулот жараёнини такомиллаштилган;
найза улоқтирувчиларнинг улоқтиришда чалиштирма қадамлар ритмини бир меъёрга келтириш учун махсус машқлар мажмуасига кичик ғовларда ён томонлама югуриш, штанга грифини елкага, юқорига кўтарган ҳолатда югуриш элементларини сингдириш ҳисобига югуриб келиб найзага охирги куч бериш техникасини бажариш имкониятлари кенгайтирилган;
найза улоқтирувчилар махсус техник ҳаракат тайёргарлигини (охирги куч бериш, снарядни учиб чиқариш бурчагини оптималлаштириш) учун ишлаб чиқилган “Жевелин Бек Имитатион-800” тренажор ускунасидан фойдаланиш ҳисобига найзанинг учиб чиқиш бурчагини таминловчи техник ҳаракатлар такомиллаштирилган;
найза улоқтирувчиларнинг югуриб келиш ва охирги куч бериш фазалар бўглиқлигини уйғунлаштириш асосида индвидуал улоқтириш техникасини такомиллаштиришга қаратилган комплекс машғулот модулини интинсив машғулотлар жараёнида қўллаш ҳисобига мусобақаларида юқори спорт натижаларга эришилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Спорт такомиллашув гуруҳи найза улоқтирувчиларининг йиллик машғулотларини такомиллаштириш бўйича тадқиқотлар давомида олинган илмий натижалар асосида:
найза улоқтирувчиларни йиллик тайёргарлигининг босқич ва даврларидаги машғулот юкламалари ҳажми ўқув дастуридаги компонентларини ҳисобга олган ҳолда йиллик тайёргарлик машғулотларига мос равишда режалаштириш бўйича таклиф ва тавсияларнинг мазмуни асосида «Спорт педагогик маҳоратини ошириш (Енгил атлетика)» номли ўқув қўлланманинг мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 18-сентябрдаги 03-01/04/20/9627-сон маълумотномаси). Натижада спортчиларнинг жисмоний ривожланганлик кўрсаткичлари бўйича бўй узунлиги 3,7 %, тана вазнии 4,6 %, елка кенглиги 1,9 % га ўсган;
енгил атлетика билан шуг'улланувчи ўқувчи ёшларда йиллик тайёргарликнинг барча циклларида юкламалар меʼёрий ҳажмлари ўқувчиларнинг функсионал тайёргарлигини инобатга олган ҳолда ишлаб чиқилди ва амалиётга татбиқ этилган. Найза улоқтирувчиларни йиллик тайёргарлик машг'улотларининг микро, мезо ва макротциклларида қўлланиладиган воситаларни шиддат зоналари бўйича такрорланишлар сони, дам олиш оралиғини спортчиларнинг индивидуал хусусиятларини машг'улот юкламаларига мослиги бўйича олиб борилган (Ўзбекистон Республикаси ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 18-сентябрдаги
03-01/04/20/9627-сон маълумотномаси) Тадқиқот натижасида найза улоқтирувчиларнинг мусобақа натижалари 9,6 % га яхшиланган;
найза улоқтирувчиларни йиллик тайёргарлигининг босқич ва даврларидаги машғулот юкламалари ҳажми ўқув дастуридаги компонентларини ҳисобга олган ҳолда йиллик тайёргарлик машғулотларига мос равишда режалаштириш бўйича таклиф ва тавсияларнинг мазмуни асосида «Спорт педагогик маҳоратини ошириш (Енгил атлетика)» номли ўқув қўлланманинг мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 18-сентябрдаги 03-01/04/20/9627-сон маълумотномаси). Натижада найза улоқтирувчиларни спортчиларнинг умумий жисмоний тайёргарлик даражаси 14,3 % га ошган;
найза улоқтирувчиларнинг йиллик тайёргарлик машғулотларида функционал ҳолатини инобатга олган ҳолда режалаштиришнинг оптималлаштирилган тузилмаси амалиётга татбиқ этилиб унинг самарадорлиги аниқланган. Асосий жисмоний сифатларни ривожлантириш мақсадида йиллик машғулот воситалари жисмоний тайёргарликни оширишга қаратилган. (Ўзбекистон Республикаси ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 18-сентябрдаги 03-01/04/20/9627-сон маълумотномаси) Натижада машг'улотларда найза улоқтирувчиларнинг махсус жисмоний тайёргарлик даражаси 12,9% га ошган.