Муротова Дилноза Хасан қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
     Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғ   номи): “Узр нутқий актининг лингвокултурологик тадқиқи”,  10.00.11 – Тил назарийаси. Амалий ва комрютер лингвистикаси (филология фанлари).
     Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Fil2336.
     Илмий раҳбар: Маткаримова Ашурхон Исмоиловна, филологийа фанлари боъйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Султонова Шохистахон Мухаммаджановна, филологийа фанлари доктори, профессор; Раҳматуллаева Дилафрузхон Шуҳратовна, филологийа фанлари боъйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади  мулоқотда узр соърашни ифодаловчи тил восита-ларининг лингворрагматик ва лингвокултурологик хусусийатларини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“узр” нутқий актини ифодаловчи тил воситаларининг инсон  нутқ фаолийатининг ажралмас қисми сифатидаги универсал ҳодиса эканлиги ва оъзбек, инглиз, рус, йапон, корейс тилларида фонологик, морфологик, лексик, синтактик, стилистик ҳамда паралингвистик бирликларнинг реал воқеланиши учун уникал имконийатлар мавжудлиги асосланган;
“узр” нутқий актини воқелантирилишининг морфологик, лексик, синтактик ва стилистик тавсифи, расмий ва норасмий нутқнинг лексик-семантик гуруҳлари, турли шакллари ва уларнинг функсионал-семантик жиҳатдан вазийатга оид оъзаро муносабатлари аниқланган;
“узр” нутқий актидаги лисоний ва маданий тафовутлар функсионал-семантик жиҳатдан вазийатга оид муносабатлар асосида расмий ва норасмий нутқда узр акти, ота-онадан узр соъраш, доъстлардан узр соъраш, қалбаки узр соъраш, кесатиқ/қочириқ орқали узр соъраш, бошлиқ ва раҳбарлардан узр соъраш,  ҳарбий соҳада узр  соъраш каби лексик-семантик гуруҳлари исботланган;
“узр” нутқий актининг коммуникатив-ррагматик ва лингвокултурологик хусусийатлари шаклланишида ижтимоий муносабатнинг ҳал қилувчи аҳамийат касб этиши тизимий ҳамда миллатнинг  кундалик  турмуш тарзи билан узвий боғлиқ вазифавий хусусийатларининг миллий-маданий алоқадорлиги асосида юзага келадиган ҳодиса эканлиги далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Узр нутқий актининг лингвокултурологик тадқиқи боъйича олиб борилган тадқиқот натижаларидан:

“узр” нутқий актини ифодаловчи тил воситаларининг инсон  нутқ фаолийатининг ажралмас қисми сифатидаги универсал ҳодиса эканлиги ва оъзбек, инглиз, рус, йапон, корейс тилларида фонологик, морфологик, лексик, синтактик, стилистик ҳамда паралингвистик бирликларнинг реал воқеланиши учун уникал имконийатлар мавжудлигига оид хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллари институтида бажарилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-комуникасион технологийалари асосида виртуал ресурслар йаратиш ва оъқув жарайонига жорий этиш” номли лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновацийалар вазирлиги Самарқанд давлат чет тиллари институтининг 2024-йил 16-нойабрдаги 1094/02-сон маълумотномаси). Натижада узр соърашни ифодаловчи тил бирликлари орқали ижтимоий мулоқот, сийосий-дипломатик муносабатлар ҳамда миллат маданийатини тушуниш, узр нутқий актини ифодаловчи тил воситаларининг лингвопрагматик жиҳатдан тадқиқи, икки йоки ундан ортиқ халқнинг оъзаро бир-бирларининг маданийати, менталитети, эътиқоди, анъаналари, қадрийатларини кенгроқ англаш нафақат соъзловчига, балки тингловчига нисбатан ҳам таъсир коърсатиши ҳақидаги таҳлилий фикрлар ва назарий хулосалари далилланган;
“узр” нутқий актидаги лисоний ва маданий тафовутлар функсионал-семантик жиҳатдан вазийатга оид муносабатлар асосида расмий ва норасмий нутқда узр акти, ота-онадан узр соъраш, доъстлардан узр соъраш, қалбаки узр соъраш, кесатиқ/қочириқ орқали узр соъраш, бошлиқ ва раҳбарлардан узр соъраш,  ҳарбий соҳада узр  соъраш каби лексик-семантик гуруҳлари хусусидаги хулосалар Қарши давлат университетида 2021-2024-йилларга моължалланган СУЗ-800-21-ГР3181 “Реинфорcинг Энглиш Лангуаге cомпетенcе ат Карши Стате Университй” номли халқаро лойиҳасида фойдаланилган (Қарши давлат университетининг 2024-йил 20-нойабрдаги 04/4456-сон маълумотномаси). Натижада тил бирликларининг системавий хусусийатларини оърганиш ҳамда тил бирликлари субстансиал хусусийатларининг прагматик юзага чиқишига доир масалаларни ойдинлаштириш масалалари далилланган;
“узр” нутқий актининг коммуникатив-ррагматик ва лингвокултурологик хусусийатлари шаклланишида ижтимоий муносабатнинг ҳал қилувчи аҳамийат касб этиши тизимий ҳамда миллатнинг  кундалик  турмуш тарзи билан узвий боғлиқ вазифавий хусусийатларининг миллий-маданий алоқадорлиги асосида юзага келадиган ҳодиса эканлиги ҳақидаги таҳлилий фикрлар ва назарий хулосаларидан Оъзбекистон Миллий телерадиокомранийасининг  “Оъзбекистон” телерадиоканали ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририйати томонидан таййорланган “Таълим ва тараққийот”, “Нотиқлик санъати”, “Адабий жарайон” номли эшиттиришларнинг 2024-йил феврал ва сентабр ойларидаги сонларида фойдаланилган (Оъзбекистон миллий телерадиокомранийаси “Оъзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 19-сентабр 04-86-1413-сон маълумотномаси). Натижада узр нутқий актини ифодаловчи тил бирликларининг социолингвистик ва рсихолингвистик хусусийатларини оърганиш ҳамда коммуникатив-ррагматик ва лингвокултурологик талқинларининг илмий таъминотини йоритиб бориш каби амалийотлари мукаммаллашган.