Комилова Нилуфар Абдилкадимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Гендер консептуал семантикаси вербализаторлари ва уларнинг лингвокултурологик хусусиятлари қиёсий тадқиқи (ҳозирги замон инглиз ва ўзбек тиллари материалида)”,  10.00.06 - Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.3.PhD/Fil1374.
Илмий раҳбар: Ҳошимов Ғанижон Мирзааҳмедович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Содиқов Зоҳид Якубжанович, филология фанлари доктори; Зияев Аваз Икҳтиёрович, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Наманган чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги гендер консептуал семантикасини воқелантирувчи вербал ва новербал тил бирликларини структурал-семантик, коммуникатив-прагматик, қиёсий-типологик ва лингвокултурологик нуқтайи назардан очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
 «гендер» консептуал семантикасини воқелантирувчи барча вербал ва новербал бирликлар гендеремалар деб номланиб, «гендер макромайдони» бирликлари сифатида белгиланган ҳамда ушбу майдон ядроси, доминантаси ва перифериясини ташкил этувчи конституентлари аниқланган;
турли тизимли тилларда «гендер» консепти вербализаторларининг сатҳлараро терминологияси (фоногендерема, морфогендерема, лексогендерема, фразегендерема, сентенсогендерема, фразеогендерема ва текстогендерема) ишлаб чиқилган ҳамда инглиз ва ўзбек тилларидан олинган мисоллар ёрдамида асосланган;
ҳар икки тилда қиёсланаётган лингвокултурологик хусусиятларни ўзида акс эттирувчи гендеремалар айни бир вақтда икки хил маъно: денотатив маъно ва културологик маънолар ифодалашлиги далилланган;
«гендер» консептини воқелантирувчи лисоний бирликлар тил сатҳлари бўйича структур-семаник, лингвокогнитив, лингвопрагматик ва лингвокултурологик мақоми ҳамда инглиз ва ўзбек тилларидаги изоморф ва алломорф хусусиятлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз-ўзбек тилларидаги гендер консептуал семантикаси вербализаторларининг лингвокултурологик хусусиятларини қиёсий ўрганиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
«гендер» консептуал семаникаси вербализаторларининг вербал ва новербал турлари турли тизимли тиллар ҳисобланган инглиз ва ўзбек тилларида илк марта қиёсий кесимда таҳлил қилишга қаратилган хулосаларидан ИCМ, КА-107 - Интернатионал Cредит Мобилитй бетwеен Эуропеан Унион анд Узбекистан ҲЕИс, тҳроугҳ стафф анд студент мобилитй эхчанге прожеcц бетwеен Узбекистан Стате Университй оф Wорлд ЛангуаГЭС анд Валладолид Университй (Спаин) - 2019-1-ЭС01-КА107-061356 (Эвропа Иттифоқи ҳамда Ўзбекистон Олий Таълим муассасалари ўртасида халқаро тажриба алмашинуви доирасида Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети ҳамда Валядолид университети (Испания) лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2022-йил 9-июнидаги ИРД/22164-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа илмий жиҳатдан бойитилиб, ундаги тил ва тафаккур, тил ва маданият муносабатларига доир назарий асослар такомиллаштирилган;
турли тизимли тилларда «гендер» консепти вербализаторларининг сатҳлараро терминологияси (фоногендерема, морфогендерема, лексогендерема, фразегендерема, сентенсогендерема, фразеогендерема ва текстогендерема) ишлаб чиқиш ҳамда инглиз ва ўзбек тилларидан олинган мисоллар ёрдамида асослаб бериш, «гендер» консепти ва «гендер-тил-маданият» тушунчаларининг ўзаро алоқаси ва муносабатини аниқлаш, семантикасида миллий-маданий маънони бевосита акс эттирган гендеремаларнинг шаклланиш манбаларини белгилаш, структурал-семантик ва лингвокултурологик хусусиятларини очиб беришга доир илмий натижа ҳамда хулосаларидан 2020-2021-йилларда Ўзбекистон давлат хореография академиясида амалга оширилган «Ўзбекистон миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари (электрон луғатлар) тўпламини яратиш» мавзусидаги ФЗ-2019081663 рақамли фундаментал лойиҳани бажаришда, хусусан, «Ўзбек миллий рақс санъати терминларининг қисқача ўзбекча-русча-инглизча-французча изоҳли луғати»ни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат хореография академиясининг 2022-йил 10-июндаги 1/04-25-сон маълумотномаси). Натижада рақс санъатига оид лингвистик бирликларда «гендер» консептининг воқеланиши масаласига ойдинлик киритиш, инглиз ва ўзбек лингвомаданий бирликлари таркибидаги гендеремаларнинг лингвистик, миллий-маданий ва коммуникатив функсияларини аниқлашга доир илмий-назарий қарашлар мукаммаллашган;
 «гендер» консептуал семантикасини воқелантирувчи барча вербал ва новербал бирликлар гендеремалар деб номланиб, «гендер макромайдони» бирликлари сифатида белгиланган ҳамда ушбу майдон ядроси, доминантаси ва перифериясини ташкил этувчи конституентларининг инглиз ва ўзбек тиллари лисоний манзарасида акс этишига доир назарий ва амалий хулосалар ҳамда тавсияларидан Қозоғистондаги таълим ўзбек тилида ўқитиладиган умумтаълим мактабларининг 11-синф ўқувчилари учун яратилган «Ўзбек тили» дарслигида, 2021-2022-йиллар давомида Қозоғистон ўзбек этномаданият бирлашмалари «Дўстлик» ҳамжамияти қошидаги «Ижодкор» адабий уюшмасининг тарғибот фаолиятида, хусусан, бирлашма томонидан ўтказилган илмий-назарий конференцияларда ҳамда илмий-адабий тадбирларни тайёрлаш ва ўтказишда фойдаланилган (Қозоғистон ўзбек этномаданият бирлашмалари «Дўстлик» ҳамжамиятининг 2022-йил 20-июнидаги 44-сон маълумотномаси). Натижада қозоғистонлик талабалар учун мўлжалланган дарслик мазмуни бойитилган;
ҳар икки тилда қиёсланаётган лингвокултурологик хусусиятларни ўзида акс эттирувчи гендеремалар структурал-семантик хусусиятга эга эканлиги ҳамда айни бир вақтда икки хил маъно: денотатив маъно ва културологик маънолар ифодалашлигини илмий далиллаш жараёнида дуч келинаётган бир қатор долзарб муаммолар ҳамда уларга илмий жиҳатдан асосланган йечимлар топишга доир илмий хулоса ва материаллардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ “Маънавий-марифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” радиоешиттиришларининг 2022 йил январ ва май ойлари сонлари ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 04-36-810 сон маълумотномаси). Натижада мазкур радиоешиттиришларнинг мазмуни бойитилиб, илмий салмоғи ортган;
«гендер» консептуал семантикасини воқелантирувчи барча вербал ва новербал бирликлар гендеремалар деб номланиб, «гендер макромайдони» бирликлари сифатида белгиланган ҳамда ушбу майдон ядроси, доминантаси ва перифериясини ташкил этувчи конституентлари очиб берилганлиги борасидаги хулосалардан Истанбул Университетининг «Европа Иттифоқининг CОСТ дастури доирасидаги Евроосиё туркий дунёсининг бошқа лингвокултурологик миллатлар таълими билан тиллараро ва маданиятлараро алоқалари муаммолари, инглиз тилидан ўзлаштирилган таҳлил асосида (Европа фан ва маданият соҳасидаги ҳамкорлик) номли илмий-амалий лойиҳада фойдаланилган (Истанбул Университетининг 53-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа илмий жиҳатдан бойитилиб, ундаги тил ва гендер, гендеремаларнинг прагматик ва лингвокултурологик хусусиятларига доир назарий асослар такомиллаштирилган ҳамда гендер лингвистикаси ва лингвокултурология фанлари гендерга оид янги назарий ма'лумотлар билан бойитилган.