Косимова Мукаммалхон Умаралиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек ва инглиз иш ҳужжатлари матнининг лисоний тадқиқи”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fil.3508.
Илмий раҳбар: Ганиева Дилдорахон Азизовна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Хошимов Ғанижон Мирзааҳмедович, филология фанлари доктори, профессор; Юсупова Шаҳзода Тоҳиржон қизи, филология фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот:  Наманган  давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва инглиз тилларидаги иш юритиш ҳужжатларини қиёсий тадқиқ этиш ҳамда бу орқали икки тилдаги ҳужжатлар тили ўртасидаги умумийлик ва фарқланишларни аниқлаш.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ва инглиз тилларида иш юритиш ҳужжатларига доир лингвистик таснифлар аниқланиб, ўзбек тилидаги ҳужжат турлари қонун ҳужжатлари, маъмурий-бошқарув ҳужжатлари, маълумот бериш ҳужжатлари, хизмат ёзишмалари (хатлари) эканлиги далилланган;
мулоқотнинг мақсади, мавзуси,  таркиби, нутқнинг шакли, мулоқотнинг шарт ва ҳолати расмий ҳужжатлар шаклланишида экстралингвистик омиллар сифатида, сарлавҳанинг мавжудлиги, ифода услубининг стандартлиги, мурожаат қисмига эгалиги уларнинг структур хусусиятлари сифатида ўзбек ва инглиз тилларидаги мисоллар орқали асосланган;
ўзбек ва инглиз тилларидаги расмий матнларнинг, хусусан, хизмат ёзишмаларининг мазмун-моҳиятини тўғри баён этишда лисоний воситалар танлови муҳимлиги, расмий матнларда синоним бирликлардан фойдаланиш, кўп маъноли сўзларнинг ишлатилиши инглиз ҳужжатларига хос эканлиги исботланган;
икки тилдаги ҳужжатларда сўз бирикмалари структураси,  фаол қўлланадиган гап турлари, қўшма ва мураккаб гап турлари каби синтактик хусусиятлар, феъл замонлари ва мажҳул нисбатдан фойдаланишдаги фарқлар, буйруқ ва илтимосни ифодалашда қўлланиладиган структуралар расмий хатлар матни ёрдамида далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва инглиз тилларида иш юритиш ҳужжатлари матнининг қиёсий тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
ўзбек ва инглиз тилларида иш юритиш ҳужжатларига доир лингвистик таснифлар аниқланиб, ўзбек тилидаги ҳужжат турлари қонун ҳужжатлари, маъмурий-бошқарув ҳужжатлари, маълумот бериш ҳужжатлари, хизмат ёзишмалари (хатлари) эканлиги далилланганлигига доир хулоса ва илмий натижаларидан 2020-2021-йилларда Ўзбекистон давлат хореография академиясида амалга оширилган “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари (электрон луғатлар) тўпламини яратиш” мавзусидаги ИЗ-2019081663 рақамли фундаментал лойиҳа доирасида “Ўзбек миллий рақс терминларининг қисқача ўзбекча-русча-инглизча-французча изоҳли луғати”ни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат хореография академиясининг 2024-йил 29-апрелдаги 1/04-90-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа материаллари мукаммаллаштирилган ва илмий-амалий далиллар билан бойитилган;
мулоқотнинг мақсади, мавзуси,  таркиби, нутқнинг шакли, мулоқотнинг шарт ва ҳолати расмий ҳужжатлар шаклланишида экстралингвистик омиллар сифатида, сарлавҳанинг мавжудлиги, уфода услубининг стандартлиги, мурожаат қисмига эгалиги уларнинг структур хусусиятлари сифатида ўзбек ва инглиз тилларидаги мисоллар орқали асосланганига ҳамда икки тилдаги ҳужжатларда сўз бирикмалари структураси,  фаол қўлланадиган гап турлари, қўшма ва мураккаб гап турлари каби синтактик хусусиятлар, феъл замонлари ва мажҳул нисбатдан фойдаланишдаги фарқлар, буйруқ ва илтимосни ифодалашда қўлланиладиган структуралар расмий хатлар матни ёрдамида далилланганлиги асосида чиқарилган хулосалар Фарғона давлат университетида 2019-2021-йилларга мўлжалланган “ЭМИ (Энглиш ас а Медиум оф Инструcтион)” номли халқаро лойиҳасида ишнинг турли тиллардаги расмий услубнинг ва ҳужжатлар тилининг фарқли ва ўхшаш жиҳатларини таҳлил қилиш асосларидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Фарғона давлат университетининг 2023-йил 28-ноябрдаги 04-5951-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида амалга оширилган дарслар ва тадбирларнинг мукаммаллашувига хизмат қилган;
ўзбек ва инглиз тилларидаги расмий матнларнинг, хусусан, хизмат ёзишмаларининг мазмун-моҳиятини тўғри баён этишда лисоний воситалар танлови муҳимлиги, расмий матнларда синоним бирликлардан фойдаланиш, кўп маъноли сўзларнинг ишлатилиши инглиз ҳужжатларига хос эканлиги исботланганлиги бўйича хулоса ва илмий қарашлардан 2023-2024-йилларда Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Ўзбекистон телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришлари сенарийсини тайёрлашда манба сифатида фойдаланилган ва муаллиф билан суҳбатлар уюштирилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Ўзбекистон телерадиоканалининг 2024-йил 25-апрелдаги 26-36-895-сон маълумотномаси). Натижада телекўрсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни такомиллашган ва эшиттиришларда тақдим этилган мазкур илмий натижалар томошабинларнинг ўзбек ва инглиз тилларига хос расмий услубни ўрганишда, хизмат ёзишмаларининг мақсади ва вазифаларидан келиб чиққан ҳолда турли лисоний воситаларни ўринли қўллашда муҳим аҳамият касб этган.