Муталиб Касимовнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “АҚШ ва Покистон ўртасидаги хавфсизлик масалаларига Афғонистон омилининг таъсири”, 23.00.04 – Халқаро муносабатлар, жаҳон ва минтақа тараққиётининг сиёсий муаммолари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/Ss473
Илмий раҳбар: Бўронов Суҳроб Маҳаммади ўғли, сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тоошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети,  DSc.03/29.12.2022.Ss.21.02.
Расмий оппонентлар:
Убайдуллаева Саодат Фатхуллаевна, сиёсий фанлар доктори, доцент.
Садибақосев Ҳабибулло Шодибой ўғли, сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.    
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Афғонистон омилининг АҚШ ва Покистон ўртасидаги хавфсизлик масалаларига таъсирини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
АҚШнинг 2001-2021 йиллардаги Афғонистон бўйича ташқи сиёсатида минтақавий ва халқаро хавфсизлик масалаларини Покистон билан ҳамкорлик асосида ҳал қилиши, унинг Афғонистон муаммосини ҳарбий йўл билан ҳал этишга қаратилган амалиётлари Афғонистон ва Покистонни ягона макон сифатида ифода этадиган “АфПок” ва “ПокАф” стратегиясига кўра асослаб берилган.
Афғонистондан АҚШ ҳарбий қўшинларининг расман чиқиб кетиши ва “Толибон” ҳаракатининг Кобул ҳокимиятини қайта қўлга киритиши Покистон учун янги имконият омили сифатида қабул қилингани, бироқ АҚШнинг Афғонистондаги стратегик ва хавфсизлик билан боғлиқ манфаатларини илгари сурувчи минтақавий акторлар сифатида Қатар ва Ҳиндистон каби давлатларни жалб этиш мақсадлари устувор бўлаётганлиги АҚШнинг Миллий хавфсизлик стратегияси (2022) асосида исботланган.   
Покистон Ислом Республикаси ва Афғонистон Муваққат ҳукумати ўртасидаги анъанавий алоқалар де-факто сақлаб қолинган бўлишига қарамасдан Афғонистон ва Покистон ўртасидаги чегаравий зиддиятларнинг кучайиб бориш тенденсияси пуштунларни икки қисмга ажратиб юборган “Дюранд чизиғи”нинг ҳал этилмагани ва “Покистон Толибон Ҳаракати”нинг фаоллашуви омилига кўра далилланган.
“Ўзбекистон-2030” стратегиясида кўзда тутилган очиқ, прагматик ва фаол ташқи сиёсатни изчил давом эттириш, Ўзбекистоннинг Афғонистонни Марказий ва Жанубий Осиё минтақаларини боғловчи кўприк сифатидаги стратегик қарашларидан келиб чиқиб, ташқи ишлар вазирлари даражасидаги “C5+С8” номли Марказий ва Жанубий Осиё бирдамлик ташаббусини йўлга қўйиш зарурати асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
АҚШ ва Покистон ўртасидаги хавфсизлик масалаларига Афғонистон омилининг таъсири бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:
“Ўзбекистон-2030” стратегиясида кўзда тутилган очиқ, прагматик ва фаол ташқи сиёсатни изчил давом эттириш, Ўзбекистоннинг Афғонистонни Марказий ва Жанубий Осиё минтақаларини боғловчи кўприк сифатидаги стратегик қарашларидан келиб чиқиб, ташқи ишлар вазирлари даражасидаги “C5+С8” номли Марказий ва Жанубий Осиё бирдамлик ташаббусини йўлга қўйиш зарурати борасидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигининг ахборот-таҳлилий ҳужжатларини тайёрлашда Жанубий Осиё, Яқин, Ўрта Шарқ ва Африка мамлакатлари билан ҳамкорлик бошқармаси томонидан фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлигининг 2024-йил 2-июлдаги 18-126/20307 сонли далолатномаси). Натижада диссертацияда билдирилган илмий хулосалар, таклиф ва тавсиялар соҳага оид ахборот-таҳлилий базани такомиллаштиришга ва амалда қўллашга хизмат қилган.
АҚШнинг 2001-2021 йиллардаги Афғонистон бўйича ташқи сиёсатида минтақавий ва халқаро хавфсизлик масалаларини Покистон билан ҳамкорлик асосида ҳал қилиши, унинг Афғонистон муаммосини ҳарбий йўл билан ҳал этишга қаратилган амалиётлари Афғонистон ва Покистонни ягона макон сифатида ифода этадиган “АфПок” ва “ПокАф” стратегиясига кўра асосланганлиги хусусидаги илмий хулосалардан Ўзбекистонда Шанхай ҳамкорлик ташкилоти Халқ дипломатияси марказининг халқаро тадбирларни ташкил этиш жараёнларида фойдаланилган. (Ўзбекистонда Шанхай ҳамкорлик ташкилоти Халқ дипломатияси марказининг 2024-йил 7-июндаги 269/24-сонли далолатномаси). Натижада олинган илмий хулосалар, таклиф ва тавсиялар “Шанхай ҳамкорлик ташкилоти мамлакатлари: тарихий муштараклик ва ҳамкорлик истиқболлари” мавусидаги халқаро конференциясига доир таҳлилий материалларни тайёрлашга хизмат қилган.
Афғонистондан АҚШ ҳарбий қўшинларининг расман чиқиб кетиши ва “Толибон” ҳаракатининг Кобул ҳокимиятини қайта қўлга киритиши Покистон учун янги имконият омили сифатида қабул қилингани, бироқ АҚШнинг Афғонистондаги стратегик ва хавфсизлик билан боғлиқ манфаатларини илгари сурувчи минтақавий акторлар сифатида Қатар ва Ҳиндистон каби давлатларни жалб этиш мақсадлари устувор бўлаётганлиги АҚШнинг Миллий хавфсизлик стратегияси (2022) асосида исботлангани хусусидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг илмий-амалий конференция, давра суҳбатлари, шунингдек, маънавий-маърифий тадбирларини ташкил этишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2024-йил 20-июндаги 14-07-995 сонли далолатномаси). Диссертациянинг натижалари асосида билдирилган хулосалар Ўзбекистонда миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқаларини мустаҳкамлашга хизмат қиладиган таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишга ёрдам берган.
Марказий ва Жанубий Осиё минтақаларини боғланишида Афғонистон омилининг устувор ўрни ва аҳамиятидан келиб чиққан ҳолда, Трансафғон  транспорт коридорини амалга оширишга тўсиқ бўлаётган омилларни аниқлаш ва бартараф этишга қаратилган илмий-амалий хулосаларни ишлаб чиқиш мақсадида ТДШУ ҳузурида Жанубий Осиё тадқиқотларини ташкил этиш таклифи хусусидаги хулосалардан “Марказий ва Жанубий Осиё ўзаро боғлиқлигининг барқарор ривожланиш омиллари ва истиқболи (Ўзбекистоннинг ташаббуслари асосида)” амалий ташаббускор лойиҳаси доирасида фойдаланилган. (ИЛ-5221091507 “Марказий ва Жанубий Осиё ўзаро боғлиқлигининг барқарор ривожланиш омиллари ва истиқболи (Ўзбекистоннинг ташаббуслари асосида)” мавзусидаги амалий лойиҳанинг 2024-йил 28-июндаги 01-04-01/1442 сонли маълумотномаси). Натижада тадқиқотда илгари сурилган таклиф ва ташаббуслар лойиҳа доирасида чоп этилган таҳлилий материалларни тайёрлашга ва тегишли ташкилотларга тақдим этишга хизмат қилган.
Покистон Ислом Республикаси ва Афғонистон Муваққат ҳукумати ўртасидаги анъанавий алоқалар де-факто сақлаб қолинган бўлишига қарамасдан Афғонистон ва Покистон ўртасидаги чегаравий зиддиятларнинг кучайиб бориш тенденсияси пуштунларни икки қисмга ажратиб юборган “Дюранд чизиғи”нинг ҳал этилмагани хусусидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тарихий савол” кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали томонидан берилган 2024-йил 11-июндаги 06-31-726-сонли далолатномаси). Натижада ушбу кўрсатув Афғонистон ва Покистон ўртасидаги тарихий муносабатлар эволюцияси, икки томонлама муносабатлардаги зиддиятли масалаларнинг мазмун-моҳиятини кенг жамоатчилик ва аҳолига илмий тарзда етказишга хизмат қилган.