Шамсутдинова Гузель Баходировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): "Сурункали юрак етишмовчилигининг турли таркибли муолажаларини эндотелиал дисфункция ва буйрак функционал захирасига таъсири", 14.00.05 – Ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Tib.3512.
Илмий рахбар: Гадаев Абдигаффар Гадаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарган муассаса номи: Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/08.05.2024.Tib.95.03.
Расмий оппонентлар:  Маруфханов Хамид Махмудович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Узбекова Нелли Рафиковна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган нефрология ва буйрак трансплантацияси илмий-амалий тиббиёт маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади сурункали юрак етишмовчилигининг турли таркибли муолажаларини эндотелиал дисфункцияси ва буйрак функционал захираси ҳамда беморларни амбулатор ва шифохона шароитида даволаниш кўрсаткичларига таъсирини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юрак ичи гемодинамикаси солиштирма ўрганилганда таркибида НГКТ2и бўлган учинчи гуруҳда қолган икки гуруҳга нисбатан юрак ичи гемодинамикаси, хусусан, сўнги систолик ва диастолик ҳажм ҳамда чап қоринча қон отиш фракцияси кўрсаткичларида юқори ишончли ижобий ўзгаришлар аниқланган;
  гомоцистеин кўрсаткичлари учинчи гуруҳда 16.4±1.4 мкмоль/л дан 9.2±0.9 мкмоль/л га, 1.8 маротаба камайди ва юқори ишончли (р<0,001). фарқ кузатилди. Олинган натижалар дапаглифлозин (форсига)нинг томирлардаги эндотелиал дисфункцияни самарали барқарорлаштириши тасдиқланган;
 қонда N–про мия натрий уретик пептид кўрсаткичлари таркибида β-блокаторлар + сакубитрил-валсартан (юперио) + МРКА + глюкоза – НГКТ2и (дапаглифлозин/форсига) мавжуд стандарт даво олган гуруҳда 1189.2±32.5 пг/мл дан 936.6±29,3 пг/млга 1,3 маротаба камайиб юқори ишончли (р<0,001) фарқи исботланган;
БФЗ кўрсаткичларини ҳар учала гуруҳ беморларда муолажлардан олдин мос равишда 4,5±0,2 %, 4.4±0.5м% ва 4,3±0,3 % эканлиги қайд этилди. Муолажалардан олти ой кейин мос равишда қуйидаги ўзгаришлар кузатилди: 4.9±0.3% (р˃0.05), 5.2±0.3% (р˃0.05) ва 5.4±0.4 % (р<0,05). Сўнги гуруҳдаги ишончли ўзгариш ГНКТ2и вакили-дапаглифлозиннинг антифиброз таъсир кўрсатиб буйраклар функционал ҳолатини барқарорлаштириши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти эксперт кенгашининг 2024 йил 29 февраль №01-02/u-t-x-08 сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти ректори томонидан 2024 йил 26 мартдаги 21-15-617-сонли хати юборилган):
биринчи илмий янгилик: юрак ичи гемодинамикаси солиштирма ўрганилганда таркибида НГКТ2и бўлган учинчи гуруҳда қолган икки гуруҳга нисбатан юрак ичи гемодинамикаси, хусусан, сўнги систолик ва диастолик ҳажм ҳамда чап қоринча қон отиш фракцияси кўрсаткичларида юқори ишончли ижобий ўзгаришлар аниқланган; Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказига 22.01.2024 йилдаги 6-сонли, Фарғона шаҳар харбий госпиталига 29.01.2024 йилдаги 29-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларда ўтказилган стандарт комплекс даво беморларнинг ҳаёт сифатига ишончли ижобий таъсир кўрсатади. Илмий янгиликни иқтисодий самарадорлиги: Танланган даво негизида беморларнинг меҳнатга лаёқатсизлик муддатини қисқаришини ҳисоблаш орқали даволаш усули самараси аниқланди: Эвр = (Д1-Д2) × (Г+Е) × Н - 0.15× К. Бунда Д1- даволаш усули тадбиқ этилгунга қадар беморнинг ушбу ҳасталик бўйича меҳнатга лаёқатсизлик кунлари ўртача сони; Д2 - даволаш усули тадбиқ этилгандан сўнг беморнинг ушбу ҳасталик бўйича меҳнатга лаёқатсизлик кунлари ўртача сони; Г – бир ишчининг кунлик даромади; Е – меҳнатга лаёқатсизлик бўйича бериладиган мояна, сум/кун; Н – тадбиқ этилаётган янгилик маштаби (ушбу даволаш усулини йилига тадбиқ этилиши кутилаётган ёки тадбиқ этилган беморлар сони); 0.15 – самарадорлининг меъёрий коэффициенти; К- ушбу усулни амалиётга тадбиқ этилишида кутилаётган маблағ сарфи.Эвр = (10-8) × (200000+80000) × 120 - 0.15× 8000000 = 66000000. Олинган натижаларга кўра сурункали юрак етишмовчилигининг мавжуд беморларни даволашда ушбу усулнинг қўлланилиши иқтисодий самара берган. Хулоса: β-блокаторлар + сакубитрил-валсартан (юперио)+верашпирон+дапаглифлозин препаратлари буюрилган беморлар гуруҳида қолган икки гуруҳга нисбатан юрак сўнги систолик ва диастолик ҳажм ҳамда чап қоринча қон отиш фракцияси кўрсаткичлар юқори ишончли (р<0,001) ижобий ўзгаришлар аниқланди.
иккинчи илмий янгилик: гомоцистеин кўрсаткичлари учинчи гуруҳда 16.4±1.4 мкмоль/л дан 9.2±0.9 мкмоль/л га, 1.8 маротаба камайди ва юқори ишончли (р<0,001). фарқ кузатилди. Олинган натижалар дапаглифлозин (форсига)нинг томирлардаги эндотелиал дисфункцияни самарали барқарорлаштириши тасдиқланган; Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказига 22.01.2024 йилдаги 6-сонли, Фарғона шаҳар харбий госпиталига 29.01.2024 йилдаги 29-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларга комплекс даво буюрилганда уларнинг поликлиникага мурожаати, тез тиббий ёрдамга муҳтожлиги ва шифохонага ётишлари сони ишончли камаяди. Илмий янгиликни иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари асосида танланган даво негизида беморларнинг меҳнатга лаёқатсизлик муддатини қисқаришини ҳисоблаш орқали даволаш усули самараси аниқланган. Хусусан бир йилда 1 та сурункали юрак етишмовчилиги беморга 550000 сўмни иқтисод қилишга имкон берган. Хулоса: Сурункали юрак етишмовчилигининг турли таркибли муолажаларидан кейин гомоцистеин кўрсатгичлари биринчи гуруҳда 1,5 (р<0,01), иккинчи гуруҳда 1,4 (р<0,05) ва учинчи гуруҳда 1,8 (р<0,001) маротаба камайди. Учинчи гуруҳда гомоцистеиннинг муолажалардан сўнг юқори ишончли камайишини стандарт даво таркибидаги дапаглифлозин (форсига)нинг томирлардаги эндотелиал дисфункцияни самарали барқарорлаштириши билан боғлиқ.
учинчи илмий янгилик: қонда N–про мия натрий уретик пептид кўрсаткичлари таркибида β-блокаторлар + сакубитрил-валсартан (юперио) + МРКА + глюкоза – НГКТ2и (дапаглифлозин/форсига) мавжуд стандарт даво олган гуруҳда 1189.2±32.5 пг/мл дан 936.6±29,3 пг/млга 1,3 маротаба камайиб юқори ишончли (р<0,001) фарқи исботланган; Илмий янгиликни амалиётга жорий этиш: Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказига 22.01.2024 йилдаги 6-сонли, Фарғона шаҳар харбий госпиталига 29.01.2024 йилдаги 29-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларга комплекс даво буюрилганда сурункали буйрак касаллкларини олдини олишга ва ерта ташхислашга имкон берган. Илмий янгиликни иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари асосида танланган даво негизида беморларнинг меҳнатга лаёқатсизлик муддатини қисқаришини ҳисоблаш орқали даволаш усули самараси аниқланган. Хусусан бир йилда 1 та сурункали юрак етишмовчилиги беморга 550000 сўмни иқтисод қилишга имкон берган. Хулоса: Буйраклар функционал захираси барча гуруҳ беморларда муолажадан олдин заҳира мавжуд эмаслиги аниқланди. Даводан сўнг унинг кўрсатгичлари биринчи гуруҳда 4.9±0.3% га (р˃0.05), иккинчи гуруҳда 5.2±0.3% га (р˃0.05), учинчи гуруҳда еса 5.4±0.4 % га ошди (р<0,05).
тўртинчи илмий янгилик: БФЗ кўрсаткичларини ҳар учала гуруҳ беморларда муолажлардан олдин мос равишда 4,5±0,2 %, 4.4±0.5м% ва 4,3±0,3 % эканлиги қайд этилди. Муолажалардан олти ой кейин мос равишда қуйидаги ўзгаришлар кузатилди: 4.9±0.3% (р˃0.05), 5.2±0.3% (р˃0.05) ва 5.4±0.4 % (р<0,05). Сўнги гуруҳдаги ишончли ўзгариш ГНКТ2и вакили-дапаглифлозиннинг антифиброз таъсир кўрсатиб буйраклар функционал ҳолатини барқарорлаштириши асосланган; Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказига 22.01.2024 йилдаги 6-сонли, Фарғона шаҳар харбий госпиталига 29.01.2024 йилдаги 29-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларга комплекс даво буюрилганда уларнинг поликлиникага мурожаати, тез тиббий ёрдамга муҳтожлиги ва шифохонага ётишлари сони ишончли камайган. Илмий янгиликни иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари асосида танланган даво негизида беморларнинг меҳнатга лаёқатсизлик муддатини қисқаришини ҳисоблаш орқали даволаш усули самараси аниқланган. Хусусан бир йилда 1 та сурункали юрак етишмовчилиги беморга 550000 сўмни иқтисод қилишга имкон берган. Хулоса: Сурункали юрак етишмовчилигининг турли таркибли муолажаларидан олдин ва кейин N–про мия натрий уретик пептид кўрсаткичлари солиштирилганда, таркибида β-блокаторлар+сакубитрил-валсартан+верошпирон+дапаглифлозин мавжуд стандарт даво олган учинчи гуруҳда унинг кўрсатгичи 1189.2±32.5     пг/мл дан 936.6±29,3 пг/млга юқори ишончли (р<0,001) камайди. Олинган натижалар сакубитрил-валсартан+дапаглифлозинни юрак мушакларига кўрсатадиган ижобий таъсири билан боғлиқ.