Жуманиязова Нодира Худайбергановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “9-10 синф ўқувчиларида таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш”  13.00.02– Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (биология) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Ped5029.
Илмий раҳбар: Рахматов Учкун Эргашевич, педагогика фанлари бўйича (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Гулистон давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.91.01.
Расмий оппонентлар: Эргашева Малоҳат Турсуновна, профессор; Шодиева Матлуба Жўраевна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади 9-10-синф ўқувчиларининг таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
9-10 синф ўқувчиларида таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришнинг педагогик имкониятлари таянч компетенсиялар амалий интегративлигини оптималлаштиришга қаратилган назария ва амалиёт уйғунлигини таъминлаш ҳамда ўқитишнинг тадқиқий салоҳиятини кенгайтириш ва ижодий фаолиятни босқичма-босқич индивидуаллаштириш жараёнларига устуворлик бериш асосида аниқлаштирилган;
ўқувчиларда таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги талим субектлари ўртасидаги қайта алоқани таъминлаш ҳамда баҳолашнинг мотивацион-когнитив, когнитив-креатив, жараёнли-интегратив мезонларини ахборот билан ишлаш, ўз-ўзини ривожлантириш, миллий ва умуммаданий прагматик яхлитлигини  қиёсий баҳолаш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларда таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш модели табиий-амалий билимларни оддийдан мураккабга қараб ривожлантиришга йўналтирилган методик ҳамда ўқув ахборотларини таҳлилий-синтетик қайта ишлаш, имитацияларини яратиш ва ўқув материалларини интерпретация қилиш асосида такомиллаштирилган;
9-10 синф ўқувчиларида таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш жараёни “Атамалар занжири” “Чархпалак”, “Тушунчалар таҳлили”, “Инсерт” ва бошқа методлар хусусий ва умумий параметрларининг яхлит конвергент таълимий имкониятларини прогностик аниқлаштириш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўқувчиларнинг таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш бўйича олинган матижалар асосида:
9-10 синф ўқувчиларида таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришнинг педагогик имкониятлари таянч компетенсиялар амалий интегративлигини оптималлаштиришга қаратилган назария ва амалиёт уйғунлигини таъминлаш ҳамда ўқитишнинг тадқиқий салоҳиятини кенгайтириш ва ижодий фаолиятни босқичма-босқич индивидуаллаштириш жараёнларига устуворлик бериш асосида аниқлаштиришга оид тавсиялар “Биология ўқитиш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университетининг  2023 йил 28 сентячбрдаги 2/3.2-сон қарори асосида берилган 298-У-82-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, ўқувчиларнинг таянч компетенсия-ларини  ривожлантиришга оид педагогик, психологик ва методик адабиётларни таҳлил қилиш учун шароит яратилган;
9-10 синф ўқувчиларида таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш жараёни “Атамалар занжири” “Чархпалак”, “Тушунчалар таҳлили”, “Инсерт” ва бошқа методлар хусусий ва умумий параметрларининг яхлит конвергент таълимий имкониятларини прогностик аниқлаштириш асосида такомиллаштиришга доир таклифлар Тошкент давлат педагогика университетида бажарилган ПЗ-20170923121 рақамли “Шахс тарбиясида миллий хусусиятларни тадқиқ этишнинг методологик асосларини такомиллаштириш” номли грант доирасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2023-йил 1-мартдаги 02-07-787-рақамли далолатномаси). Натижада,  инновациён таʼлим технологиялари асосида ўқувчиларнинг таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш имкони кенгайтирилган;
ўқувчиларда таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги талим субектлари ўртасидаги қайта алоқани таъминлаш ҳамда баҳолашнинг мотивацион-когнитив, когнитив-креатив, жараёнли-интегратив мезонларини ахборот билан ишлаш, ўз-ўзини ривожлантириш, миллий ва умуммаданий прагматик яхлитлигини  қиёсий таҳлил қилиш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар “Биология ўқитиш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университетининг  2023- йил 28- сентячбрдаги 2/3.2-сон қарори асосида берилган 298-У-82-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, юқори синф ўқувчиларида биология фанига оид компетенсияларни ривожлантириш босқичлари ва баҳолаш мезонларини аниқлаш имкони кенгайтирилган;
ўқувчиларда таянч компетенсияларини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш модели табиий-амалий билимларни оддийдан мураккабга қараб ривожлантиришга йўналтирилган методик ҳамда ўқув ахборотларини таҳлилий-синтетик қайта ишлаш, имитацияларини яратиш ва ўқув материалларини интерпретация қилиш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар Тошкент давлат педагогика университетида бажарилган ПЗ-20170923121 рақамли “Шахс тарбиясида миллий хусусиятларни тадқиқ этишнинг методологик асосларини такомиллаштириш” номли грант доирасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2023-йил 1-мартдаги 02-07-787-сон далолатномаси).  Натижада, биология фанларини ўқитиш жараёнида ўқувчиларнинг таянч компетенсияларини ривожлантириш самарадорлиги ошган.