Исмаилов Шоҳрухмирзо Закиржон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: ВИИИ-ХИИИ асрларда Хоразмшоҳлар тангалари, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Tar783.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Бобоёров Ғайбулла Боллиевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи:  Хоразм Маъмун академияси.
 ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Урганч давлат университети, PhD.03/30.06.2021.Tar.55.05.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Холиқулов Аҳмад Боймахамматович, тарих фанлари доктори, доцент; Джуманиязова Феруза Джуманазаровна, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори(PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот номи: Қарши давлат унверситети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ВИИИ-ХИИИ асрлар бошларида Хоразмшоҳлар даврида зарб қилиган тангаларни нумизматик жиҳатдан таҳлил қилиш орқали бу даврда содир бўлган сиёсий, иқтисодий воқеликларни ёритишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ВИИИ-ХИИИ асрларда Африғийлар, Маъмунийлар, Ануштегинийлар даврига оид Хоразмда зарб қилинган тангалар иқтисодий муносабатлар учун муайян бир восита ролини бажариш билан бирга, ҳукмрон сулолаларнинг ижтимоий-сиёсий ва этномаданий жиҳатларини ҳам ўзида акс эттирганлиги исботланган;
ВИИИ-ХИИИ асрларда Хоразмшоҳлар сулолалари ҳукмдорлари томонидан зарб қилинган жами 237 типга оид тангалар аниқланганлиги, улардан айрим типлари шу пайтгача илмий таҳлил қилинмаганлиги аниқланиб, улар ўзининг Хуросон ёки Мовароуннаҳр ва Хоразм тангалари каби кўплаб турлари мавжудлиги далилланган;
Х асрда Хоразмнинг иккига бўлиниши жараёни 959-967-йиллар оралиғида содир бўлгани ва унинг сабаблари, Маъмунийлардан Муҳаммад ибн Али 967-йилда амир сифатида тахтга келгани ва африғий ҳукмдор Аҳмаднинг сиёсий фаолияти ҳақидаги янги илмий маълумотлар тангалар таҳлили ёрдамида исботланган;
Шарқий ва Шимолий Европа, Скандинавия яримороли, Жанубий-Ғарбий Осиё ҳудудларидан топилган Африғийлар сулоласи ҳукмдорларининг, Шарқий Европа ва Жанубий Сибир ҳудудларидан топилган Маъмуний ҳукмдорлар тангаларининг таҳлили асосида, ВИИИ-ХИИИ асрларда Хоразмнинг Буюк ипак йўли тармоқлари бўйлаб Скандинавия яриморолидан Дамашқгача, Қора денгиздан Хитойгача бўлган савдо муносабатларида ўзига хос ўрин тутганлиги ёзма манбалар, музей ашёлари, нумизматик экспонатлар асосида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ВИИИ-ХИИИ асрларда Хоразмшоҳлар даврига оид тангаларнинг тадқиқ этиш ва улар асосида шу даврда содир бўлган сиёсий жараёнларни ўрганиш бўйича ишлаб чиқилган таклиф ва хулосалар асосида:
Милоддан аввалги асрлардан бошлаб Хоразм тангалари ўзига хос иконографияси (олд юзасида тож кийган ҳукмдорлар портрети, тескари юзасида отлиқ-чавандоз ва ҳукмдорлар тамғаси), пелеографик жиҳатлари ва унвони (қадимги хоразмий ёзувида МРъЙ МЛКъ яъни, “менинг ҳукмдорим” ибораси) билан Ўрта Осиёнинг бошқа ҳукмдорлари тангаларидан фарқ қилгани, бундай тасвирлар араблар Хоразмга кириб келгандан кейин ҳам тасвирлашда давом этилгани, бироқ ИХ аср бошидан бошлаб Хоразмшоҳ Африғий ҳукмдорларнинг сўнгги вакиллари ва Маъмуний ҳукмдорлар тангаларида мусулмон танга зарбига хос анъаналар етакчилик қила бошлаганига оид маълумотлар ва тадқиқот натижаларидан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Экспедиция”, “Тарихдан савол”, “Кўҳна манзиллар” кўрсатувларининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 12-майдаги 02-06-751-сон маълумотномаси). Ушбу олинган илмий натижалардан юртимиз тарихини тарғиб қилиш, юртимиз аҳолисини тарихий билимларини ошириш, Ўзбекистон тарихининг ўрганилмаган саҳифаларини янги тадқиқ этилган илмий маълумотлар асосида очиб беришда фойдаланиш мумкин;
ВИИИ-ХИИИ аср бошларида Хоразмшоҳлар сулолалари ҳукмдорлари томонидан зарб қилинган мавжуд тангаларни таҳлил қилиш ва типларга ажратиш асносида улар жами 237 типга оид эканлиги, тангаларнинг Хуросон, Мовароуннаҳр ва бошқа ҳудудларда зарб қилинган кўплаб турлари мавжудлиги билан боғлиқ маълумотлар, тадқиқот натижаларидан Ўзбекистон Республикаси Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ИВ йўналишида белгиланган “Ватанпарварлик туйғуларини ривожлантиришга қаратилган тарғибот-ташвиқот ишлари” бандини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2023-йил 10-апрелдаги 133-сон маълумотномаси). Ушбу тадқиқот ишидан Ўзбекистон ёшларининг хусусан, олий таълим муассасалари талабаларининг интеллектуал салоҳиятини ошириш, ватанпарварлик туйғуси билан яшайдиган баркамол авлодни тарбиялаш шунингдек, ўз тарихини билишга қизиқишларини ошириш, юртимизнинг бой тарихий меросини давлат ва халқаро миқёсда тарғиб қилишда фойдаланиш мумкин;
Африғий Хоразмшоҳ Аҳмад ибн Муҳаммад, Сомонийлар ноиби Абдуллоҳ ибн Ашкомнинг 942, 952, 959-йилларда озодлик ҳаракатлари оқибатида Хоразмнинг иккига бўлиниши жараёни 959-967-йиллар оралиғида содир бўлгани ва Маъмуний ҳукмдор Муҳаммад ибн Алининг 967-йилда амир сифатида тахтга келиши каби янги илмий маълумотлар Швеция, Германия музейларида сақланаётган Хоразмшоҳлар даври тангаларининг таҳлили ёрдамида олинган маълумотлар ва тадқиқот натижаларидан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Экспедиция”, “Тарихдан савол”, “Кўҳна манзиллар” кўрсатувларининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 12-майдаги 02-06-751-сон маълумотномаси). Натижада бу маълумотлар юртимиз тарихини кенг тарғиб қилиш, аҳолини ва шу мавзу устида иш олиб бораётган тадқиқотчиларни мавзу билан тўлақонли таништиришга хизмат қилади;
Хоразмнинг Буюк ипак йўли тармоқлари бўйлаб ВИИИ-ХИИИ асрларда Скандинавия яриморолидан Дамашқгача, Қора денгиздан Хитойгача бўлган савдо муносабатларида ўзига хос транзит ҳудуд вазифасини ўтаб бергани ёзма манбалар, музей ашёлари ва турли давлатлар ҳудудидан топилган Хоразмшоҳлар даври тангаларининг таҳлили асосида олинган илмий маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг бир қатор бандларини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2023-йил 10-апрелдаги 133-сон маълумотномаси). Ушбу тадқиқот ишидан ёшларнинг ватанпарварлик руҳини ошириш, ватан тарихи фани бўйича интелектуал салоҳиятли ёшларни тарбиялаш, шунингдек, ватанимизнинг туризм салоҳиятини маҳаллий ва халқаро майдонда кенг тарғиб қилиш ишларида фойдаланиш мумкин.