Эрниязов Эрнияз Азимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мэллори–Вейсс синдромида гемостазнинг эндоскопик усулини такомиллаштириш», 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Tib3919.
Илмий раҳбар: Якубов Фарход Раджабович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Рузибоев Санжар Абдусаломович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Хакимов Мурод Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Витебск давлат халқлар дўстлиги ордени тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
эндоскопик гемостаз усулини ишлаб чиқиш ва экспериментал-клиник асослаш орқали қизилўнгач ва ошқозон шиллиқ қаватининг йиртилиши бўлган беморларда даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ошқозониннг кардиоэзофагеал соҳаси шиллиқ қавати йиртилишида узоқ муддатли гемостатик таъсир, маҳаллий яллиғланишга қарши, регенератив жараёнларнинг кучайиши билан тавсифланадиган қон кетишни эндоскопик тўхтатиш усули ва давоси ишлаб чиқилган;
препаратнинг асосий хусусиятларини сақлаган ҳолда гелли субстанция шаклланишини таъминлайдиган Хемобен кукунини физиологик эритмада 2% концентрациягача суюлтириши, бу ошқозоннинг шиллиқ ости қатламига инъекция қилиш учун мақбул концентрация ҳисобланиши экспериментал равишда аниқланган;
ошқозон шиллиқ ости қаватига Хемобен гелини инъекцион киритиб тажриба ҳайвонларида валик ҳосил қилиб, ошқозон ва қизилўнгач девори перфорация ҳавфини олдини оладиган, шунингдек, яранинг битиш жараёнини тезлаштирадиган йиртилиши соҳасини герметизация қилиши исботланган;
гемостатик Хемобеннинг гелсимон композициясини шиллиқ ости соҳага юборилганда иммунитетнинг ҳужайра омиллари ва яллиғланиш реакциясининг иштирокисиз сўрилиши ва узоқ муддатли (2-3 кун давомида) таъсирига эга эканлиги тасдиқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкет тиббиёт академияси Эксперт кенгашининг 2024-йил 09-апрел 04/097-сон хулосасига кўра:
илмий янгиликнинг моҳияти: ошқозониннг кардиоезофагеал соҳаси шиллиқ қавати йиртилишида узоқ муддатли гемостатик таъсир, маҳаллий яллиғланишга қарши, регенератив жараёнларнинг кучайиши билан тавсифланадиган қон кетишни ендоскопик тўхтатиш усули ва давоси ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Ошқозон кардиёезофагиал зонаси шиллиқ қавати ёрилиши ва қон кетишини тўхтатиш ва даволаш усули ишлаб чиқилган (Ўзбекистон Республикаси Aдлия вазирлигининг 2023-йил 14-апрелдаги IAP 07368-сонли ихтироси учун патент). Гемостатик гелни ошқозон шиллиқ қаватига инйексия қилишнинг тавсия етилган усули, ёстиқча ҳосил бўлиши билан, узоқ муддатли таъсирни таъминлаш ва қизилўнгач-ошқозон шиллиқ қаватининг ёрилишини ёпиш орқали гемостаз самарадорлигини оширишга имкон берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали шошилинч жарроҳлик бўлими ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Беруний туман тиббиёт бирлашмаси Қабул EMERGENCY DEPARTMENT бўлими амалиётига жорий етилди. Илмий-тадқиқот изланиши бўйича олинган назарий ва амалий хулосалар Тошкент тиббиёт академиясининг 1-сон госпитал ва факултет жарроҳлиги кафедраси, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали Умумий жарроҳлик кафедралари ўқув жараёнларида кенг қўлланилмоқда. (РшТЁИМ Хоразм филиали (05.12.2023-йил. № 174 “I”- сонли буйруқ) ва Беруний туман тиббиёт бирлашмасида (12.12.2023-йил. № 4946-13-182-ТБ/2023-сон буйруқ) амалиётига татбиқ етилди). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, гемостатик гелни ошқозон шиллиқ қаватига қилинган инйексия узоқ муддатли таъсири туфайли ёстиқча ҳосил бўлиши билан жароҳат ёпилади ва ошқозоннинг агрессив муҳити яллиғланиш жараёнининг ривожланиш интенсивлигининг пасайишини, шунингдек регенератив жараёнларнинг маҳаллий кучайишини таъминлайди ва Меллори-Вейсс синдроми билан касалланган беморлар шифохонада бўлиш даври 3-5 кунга қисқартирилиш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Хемобентнинг клиник самарадорлиги юқори гемостатик таъсири ва кардилезофагиал зонанинг жароҳатини даволашни кучайтириши, шунингдек, касалхонада ётиш муддати пасайиши билан тавсифланади ва ортиқча сарф-харажатлар ҳисобига иқтисод қилишга еришилган. Хулоса: Бошқа воситалар ва усуллардан фарқли ўлароқ, маҳаллий Хемобен препаратининг 1 флакони (1,0 г) 40000 сўмни ташкил етади ва уни ишлатиш учун атиги 1 шиша керак бўлади. Ушбу нозология билан касалланган бир беморни даволаш учун жами 996000 сўм иқтисодий самарани ташкил етади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Меллори-Вейсс синдромида гемостазнинг ендоскопик усулини такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий етиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига ТТA проректори томонидан 2023-йил 6-декабрдаги 09-11171-сонли хати юборилган.
илмий янгиликнинг моҳияти: препаратнинг асосий хусусиятларини сақлаган ҳолда гелли субстанция шаклланишини таъминлайдиган Хемобен кукунини физиологик еритмада 2% концентрциягача суюлтириши, бу ошқозоннинг шиллиқ ости қатламига инъекция қилиш учун мақбул концентрация ҳисобланиши експериментал равишда аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: "Меллори-Вейсс синдромида қизилўнгач ва ошқозон шиллиқ қаватининг ёрилишида қон кетишини тўхтатиш ва даволаш учун ендоскопик усулларни такомиллаштириш" услубий тавсиялари ишлаб чиқилган (соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 30 октябрдаги 115-сонли маълумотномаси). Ушбу кўрсатмалар Меллори-Вейсс синдроми билан оғриган беморларни даволаш натижаларини яхшилашга ёрдам берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали шошилинч жарроҳлик бўлими ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Беруний туман тиббиёт бирлашмаси Қабул EMERGENCY DEPARTMENT бўлими амалиётига жорий етилди. Илмий-тадқиқот изланиши бўйича олинган назарий ва амалий хулосалар Тошкент тиббиёт академиясининг 1-сон госпитал ва факултет жарроҳлиги кафедраси, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали Умумий жарроҳлик кафедралари ўқув жараёнларида кенг қўлланилмоқда. (РшТЁИМ Хоразм филиали (05.12.2023-йил. № 174 “I”- сонли буйруқ) ва Беруний туман тиббиёт бирлашмасида (12.12.2023-йил. № 4946-13-182-ТБ/2023-сон буйруқ) амалиётига татбиқ етилди). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Меллори-Вейсс синдромида ошқозон кардиоезофагиал зонаси шиллиқ қаватининг ёрилиши пайтида қон кетишини ендоскопик тарзда тўхтатишнинг тавсия етилган усули узоқ муддатли таъсирни таъминлаш ва қизилўнгач-ошқозон шиллиқ қаватининг ёрилишини ёпиш орқали гемостаз самарадорлигини ошириши аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: беморларда юқорида кўрсатилган усулда Хемобен препаратини қўлланган беморларда қайта қонаш ҳавфи деярли паст бўлиб, қайта ендоскопик монипуляциялар учун керак бўладиган сарф-харажатларни чеклайди ҳамда беморлар даволаниши учун керак бўладиган шифохона кунини қисқартиради. 1 нафар бемор учун 1 кунга керак бўладиган кунлик харажат бюджет ҳисобидан даволанаётган бемор учун еса 250000 сўмни ташкил етади. Госпитализация кунининг 5 кундан 3 кунга камайтирилиши бир бемор учун бюджет ҳисобидан еса 500000 сўмнинг тежалишига олиб келади. Хулоса: Ўз навбатида қўлланилган Хемобен препаратининг 1 флакони (1,0 г) 40000 сўмни ташкил етади ва уни ишлатиш учун атиги 1 шиша керак бўлади. Ушбу нозология билан касалланган бир беморни даволаш учун жами 996000 сўм иқтисодий самарани ташкил етади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Меллори-Вейсс синдромида гемостазнинг ендоскопик усулини такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий етиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига ТТA проректори томонидан 2023-йил 6-декабрдаги 09-11171-сонли хати юборилган.
илмий янгиликнинг моҳияти: ошқозон шиллиқ ости қаватига Хемобен гелини инйексион киритиб тажриба ҳайвонларида валик ҳосил қилиб, ошқозон ва қизилўнгач девори перфорация ҳавфини олдини оладиган, шунингдек, яранинг битиш жараёнини тезлаштирадиган йиртилиши соҳасини герметизация қилиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Тадқиқот натижаларини клиник амалиётга жорий етиш Меллори-Вейсс синдромида қон кетишда гемостатик таъсирнинг кучайишини таъминлади, бу еса мажбурий жарроҳлик даволанишга бўлган еҳтиёжни бартараф етишга, шунингдек шиллиқ қаватнинг ёрилишларини тўлиқ епителизация қилиш вақтини ва шу билан касалхонада ва реабилитация даврларининг давомийлигини қисқартиришга имкон берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали шошилинч жарроҳлик бўлими ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Беруний туман тиббиёт бирлашмаси Қабул EMERGENCY DEPARTMENT бўлими амалиётига жорий етилди. Илмий-тадқиқот изланиши бўйича олинган назарий ва амалий хулосалар Тошкент тиббиёт академиясининг 1-сон госпитал ва факултет жарроҳлиги кафедраси, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали Умумий жарроҳлик кафедралари ўқув жараёнларида кенг қўлланилмоқда. (РшТЁИМ Хоразм филиали (05.12.2023-йил. № 174 “I”- сонли буйруқ) ва Беруний туман тиббиёт бирлашмасида (12.12.2023-йил. № 4946-13-182-ТБ/2023-сон буйруқ) амалиётига татбиқ етилди). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Меллори-Вейсс синдромидаги шиллиқ қаватнинг ёрилиши соҳасига Хемобен гелини ендоскопик субсероз инйексияси жароҳатларнинг тўлиқ епителизацияси жараёнларини тезлаштириш билан гемостатик ва репаратив таъсирни кучайтириши исботланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: қуйидагилардан иборат: 1) мақсадсиз дори-дармонлар қўлланилишининг олдини олиш; 2) қайта ендоскопик даволашдан тежалиши беморларнинг шифохонада даволанадиган кунларининг камайишига сабаб бўлади. Беморнинг шифохонада даволаниш кунининг камайтирилиши ҳам дори-дармонларнинг харажатини камайтиради. 1 нафар бемор учун 1 кунга керак бўладиган кунлик харажат бюджет ҳисобидан даволанаётган бемор учун еса 250000 сўмни ташкил етади. Госпитализация кунининг 3-5 кунга камайтирилиши бир бемор учун ўз ҳисобидан 200000 сўм, бюджет ҳисобидан еса 400 минг сўмнинг тежалишига олиб келади. Хулоса: Меллори-Вейсс синдромида Хемобен гелини ендоскопик инйексия қилишнинг тавсия етилган усули бирламчи гемостатик таъсирнинг 83,6% дан 98,2% гача (п=0,006), ўз навбатида еришилган бирламчи ҳисобга олган ҳолда умумий самарадорликни таъминлади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Меллори-Вейсс синдромида гемостазнинг ендоскопик усулини такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий етиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига ТТA проректори томонидан 2023-йил 6-декабрдаги 09-11171-сонли хати юборилган.
илмий янгиликнинг моҳияти: гемостатик Хемобеннинг гелсимон композициясини шиллиқ ости соҳага юборилганда иммунитетнинг ҳужайра омиллари ва яллиғланиш реакциясининг иштирокисиз сўрилиши ва узоқ муддатли (2-3 кун давомида) таъсирига ега еканлиги тасдиқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Меллори-Вейсс синдромида шиллиқ қават йиртилиш соҳасига Хемобен гел моддасини ендоскопик субсероз киритилиши дефектни тўлиқ епителизация жараёнини тезлаштириш орқали гемостатик ва репаратив таъсирини кучайтиришига имкон берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали шошилинч жарроҳлик бўлими ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Беруний туман тиббиёт бирлашмаси Қабул EMERGENCY DEPARTMENT бўлими амалиётига жорий етилди. Илмий-тадқиқот изланиши бўйича олинган назарий ва амалий хулосалар Тошкент тиббиёт академиясининг 1-сон госпитал ва факултет жарроҳлиги кафедраси, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали Умумий жарроҳлик кафедралари ўқув жараёнларида кенг қўлланилмоқда. (РшТЁИМ Хоразм филиали (05.12.2023-йил. № 174 “I”- сонли буйруқ) ва Беруний туман тиббиёт бирлашмасида (12.12.2023-йил. № 4946-13-182-ТБ/2023-сон буйруқ) амалиётига татбиқ етилди). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Меллори-Вейсс синдромидаги шиллиқ қаватнинг ёрилиши соҳасига Хемобен гелини ендоскопик субсероз инйексияси жароҳатларнинг тўлиқ епителизацияси, дефект соҳасида жараёнларини тезлаштириш, шунунгдек гемостатик ва қайта тикланиш жараёнини кучайтириши исботланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Меллори-Вейсс синдромида қайта қонашларда такрорий ендоскопик даволаш керак бўлади, такрорий ендоскопик даводан кейин иккита беморда мажбурий оператив даво ўтказилган, бу еса ўз ўрнида қўшимча ҳаражатларга олиб келади ва беморни шифоҳонада ётиб даволаниш кунини узайтиради. Хулоса: Меллори-Вейсс синдромида беморларда ендоскопик аралашувлардан сўнг, кардиоезофагеал соҳасини ёрилишлсри ҳажми асосий гуруҳда 1,40±0,78 дан 0,13±0,33 см гача ўзгарган, манипуляциядан кейин шиллиқ қаватнинг чизиқли ёрилишлари узунлиги камайтиришга имкон берди (т= 3,38; п<0,05). Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Меллори-Вейсс синдромида гемостазнинг ендоскопик усулини такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий етиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига ТТA проректори томонидан 2023-йил 6-декабрдаги 09-11171-сонли хати юборилган.