Жалалова Дилфуза Зухриддиновнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Дифференцированный подход к диагностике и лечению изменений сетчатки при артериальной гипертензии», 14.00.08-Офтальмология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.DSc/Tib596.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарканд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Янгиева Нодира Рахимовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Билалов Эркин Нозимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Имшенецкая Татьяна Александровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Белоруссия).
Етакчи ташкилот: Бошқирд давлат тиббиёт университети (Россия).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: гипертензияда тўр пардасининг морфофункционал параметрлари ҳамда қон ва кўз ёши суюқлигининг иммунобиокимёвий маркерларини инобатга олган ҳолда тўр пардаси ўзгаришларини эрта аниқлаш, бошқариш ва даволашга дифференциал ёндашувни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кўриш аъзоси қон томирларининг гипертоник шикастланишида, ҳатто касалликнинг дастлабки босқичларида ҳам оптик когерент томография-ангиография мезонларига мувофиқ ретинал ишемиянинг ривожланиши аниқланган;
гипертония касаллиги бўлган беморларда гипертоник ангиоретинопатияни эрта ташхислашда хороидея қалинлигининг ошиши, қон томирлари ва тўр пардаси зичлигини шунингдек хориокапилляр қон оқими соҳаси перфузиясининг пасайишини ўз ичига олган оптик когерент томография -ангиографик мезонлар ишлаб чиқилган;
гипертоник ангиоретинопатияни эрта ташхислаш учун қўлланилиши мумкин бўлган хороидея қалинлиги кўрсаткичига асосланган гипертоник хориоидопатия таснифи ишлаб чиқилган;
гипертония касаллиги бўлган беморларда кўриш аъзоси томонидан асоратларни эрта ташхислаш, кузатиш ва башоратлаш учун асос бўлиши мумкин бўлган хориоретинал ишемия даражасига мос равишда гипертоник ангиоретинопатиянинг функционал таснифномаси ишлаб чиқилган;
гипертония касаллиги бўлган беморларда гипертоник ангиоретинопатиянинг ривожланиши ва жадаллашувида қон ва кўз ёши суюқлигида эндотелин-1 нинг ошишини роли ва патологик жараённинг кечишини оғирлик даражаси белгиси сифатида кўз ёши суюқлигида унинг даражасини аниқлашнинг аҳамияти исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2024 йил 13 майдаги 36-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд Давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгаши 19.12.2023 йилда 140-сон билан тасдиқланган):
биринчи илмий янгилик: Илмий янгиликнинг моҳияти: ретинал ишемиянинг ОКТA (оптик когерент томография ангиография функцияси билан) мезонларига мувофиқ ривожланиши кўриш органининг гипертензив қон томир шикастланишида, ҳатто касалликнинг дастлабки босқичларида ҳам аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: артериал гипертензия билан оғриган беморларда тўр парданинг томир тизими хавф омиллари, клиник хусусиятлари аниқланган ва эрта ташхислаш мезонлари ишлаб чиқилган. Илмий янгиликни жорий этиш: РИКМИAТМ Жиззах Филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий  тиббиет маркази) (22-сон буйруқ, 20.04.2024), РИКМИAТМ Самарқанд Филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий тиббиетмаркази) (58- U сон буйруқ, 22.04.2024), Навоий вилоят офталмология шифохонаси (19 сон буйруқ, 23.04.2024), клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ноинвазив диагностика усулларидан (ОКТ) янада оқилона фойдаланиш беморлар учун сезиларли ноқулайлик туғдирадиган инвазив усулларни тайинлаш заруратини камайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ретинал ишемияни эрта аниқлаш ва самарали даволаш кўриш функциясини сақлаб қолиш ва беморларда меҳнат фаоллигини йўқотишнинг олдини олишга ёрдам беради, бу эса жамиятнинг иқтисодий ривожланишига ҳисса қўшади. Хулоса: гипертензив кўз томирлари касаллигининг дастлабки босқичларида ОКТ ёрдамида ретинал ишемияни ташхислаш усулларини ишлаб чиқиш соғлиқни сақлаш ва бутун жамият учун кенг кўламли ижобий оқибатларга олиб келадиган ушбу патологик ҳолатни ташхислаш ва даволаш сифатини оширишда муҳим қадамдир.
иккинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: гипертензия билан оғриган беморларда гипертензив ангиоретинопатияни эрта ташхислаш учун тавсия этилган ОКТ ангиографик мезонлари, шу жумладан хороид қалинлигининг ошиши, томир зичлиги ва ретинал перфузиянинг пасайиши, шунингдек, хориокапиллер қон оқимининг жойлари. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Ушбу мезонларни клиник амалиётга жорий этиш гипертензив ангиоретинопатияни эрта ташхислаш ва мониторингини сезиларли даражада яхшилаши мумкин, бу ўз вақтида даволаш ва касалликнинг ривожланишининг олдини олишга имкон беради. Бу, шунингдек, даволаниш натижаларини ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради, шунингдек, кўз томирларининг гипертоник шикастланиши натижасида келиб чиққан асоратлар туфайли тиббий ёрдам харажатларини камайтиради. Илмий янгиликни жорий этиш: РИКМИAТМ Жиззах Филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий тиббиет маркази ) (22-сон буйруқ, 20.04.2024), РИКМИAТМ Самарқанд Филиали (Республика иктисислаштирилган кўз микрохирургия илмий Aмалий тиббиёт маркази) (58-U сон буйруқ, 22.04.2024), Навоий вилоят офталмология шифохонаси (19 сон буйруқ, 23.04.2024), клиник амалиётига жорий этилган клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: гипертензия билан оғриган беморларда гипертензив ангиоретинопатияни эрта ташхислаш учун ОКТ ангиографик мезонлари таклифи нафақат даволаш натижалари ва ҳаёт сифатини яхшилайди, балки ушбу касаллик билан боғлиқ ижтимоий ва иқтисодий харажатларни камайтиришга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги Ушбу илмий янгиликнинг тежамкорлиги асоратларни даволаш харажатларини камайтириш, беморларда иш йўқотилишининг олдини олиш ва тиббий тадқиқотларга келгусида сармоя киритишни рағбатлантиришда намоён бўлмоқда. Хулоса: гипертензив кўз томирлари касаллигининг дастлабки босқичларида ОКТ ёрдамида ретинал ишемияни ташхислаш усулларини ишлаб чиқиш соғлиқни сақлаш ва бутун жамият учун кенг кўламли ижобий оқибатларга олиб келадиган ушбу патологик ҳолатни ташхислаш ва даволаш сифатини оширишда муҳим қадамдир.
учинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: гипертоник ангиоретинопатияни эрта ташхислаш учун ишлатилиши мумкин бўлган хориоид қалинлигига асосланган гипертоник хороидопатия таснифини тақдим этади. Илмий янгиликнинг аҳамияти: бу тасниф хороиднинг қалинлиги тўғрисидаги маълумотларни тизимлаштириш ва ташкил этиш бўлиб, бу гипертензив хороидопатиянинг турли шакллари ва босқичларини ажратиш имконини беради. Ушбу ёндашув гипертензив ангиоретинопатияни эрта аниқлаш ва ташхислашни осонлаштиради, бу касалликни самарали бошқариш ва унинг асоратларининг олдини олиш учун зарурдир. Илмий янгиликни жорий этиш РИКМИAТМ Жиззах Филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий  тиббиет маркази ) (22-сон буйруқ, 20.04.2024), РИКМИAТМ Самарқанд Филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий  тиббиёт маркази) (58-U сон буйруқ, 22.04.2024), Навоий вилоят офталмология шифохонаси  (19 сон буйруқ, 23.04.2024), клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ушбу тасниф анъанавий диагностика усуллари ёрдамида патологик ўзгаришлар ҳали аниқ бўлмаслиги мумкин бўлган эрта босқичларда гипертензив ангиоретинопатияни аниқлаш имконини беради. Эрта аниқлаш даволашни эрта босқичда бошлаш имконини беради, бу касалликнинг ривожланиши ва асоратлари хавфини камайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ушбу таснифдан фойдаланган ҳолда гипертензив ангиоретинопатияни эрта аниқлаш ва даволаш асоратларни даволаш ва реабилитация харажатларини камайтириши, шунингдек, қиммат тиббий муолажалар ва хизматларга бўлган эҳтиёжни камайтириши мумкин. Хулоса: кўришнинг йўқолиши ва касалликнинг ривожланишининг олдини олиш беморларнинг ҳаёт сифатига фойдали таъсир кўрсатади, уларга мустақилликни сақлаш, фаол турмуш тарзини сақлаш ва жамиятнинг самарали аъзолари бўлиб қолиш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: гипертензив ангиоретинопатиянинг функционал таснифи хориоретинал ишемия даражасига кўра тақдим этилади, бу гипертензия билан оғриган беморларда кўриш органининг асоратларини эрта ташхислаш, кузатиш ва башорат қилиш учун асос бўлиши мумкин. Илмий янгиликнинг аҳамияти: таснифлаш хориоретинал ишемиянинг турли даражаларини аниқлаш имконини беради, бу касалликнинг дастлабки босқичларида гипертензив ангиоретинопатияни эрта ташхислаш имкониятини беради. Бундай эрта ташхис шифокорларга беморларнинг аҳволини самарали кузатиш ва касалликнинг ривожланишининг олдини олиш чораларини кўриш имконини беради. Илмий янгиликни жорий этиш: РИКМИAТМ Жиззах Филиали (Республика ихтисислаштирилган кўз микрохирургия илмий-aмалий тиббиет маркази ) (22-сон буйруқ, 20.04.2024), РИКМИAТМ Самарқанд филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий тиббиёт маркази) (58- U сон буйруқ, 22.04.2024), Навоий вилоят офталмология шифохонаси (19 сон буйруқ, 23.04.2024), клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: функционал тасниф ишемиянинг оғирлигини аниқлаш ва гипертензия билан оғриган беморларда кўриш органидан асоратларни ривожланиш хавфини баҳолаш имконини беради. Бу асоратларни олдини олиш ва визуал функцияни сақлаб қолиш учун индивидуал даволаш ва мониторинг режаларини ишлаб чиқишга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ушбу таснифдан фойдаланиб, клинисенлер ҳар бир бемор учун даволаш ва мониторинг стратегияларини аниқроқ аниқлашлари мумкин, бу эса охир-оқибатда даволаниш натижаларини яхшилашга ва асоратлар хавфини камайтиришга ёрдам беради. Хулоса: гипертензив ангиоретинопатияни эрта аниқлаш ва самарали даволаш асоратларни даволаш ва реабилитация харажатларини камайтириши мумкин, бу эса охир-оқибат соғлиқни сақлашга иқтисодий юкни камайтиришга олиб келади.
бешинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: гипертония билан оғриган беморларда гипертензив ангиоретинопатиянинг ривожланиши ва ривожланишида қон ва кўз ёши суюқлигидаги ортиб бораётган эндотелин-1 нинг роли ва патологик жараённинг зўравонлик белгиси сифатида унинг кўз ёши суюқлигидаги даражасини аниқлашнинг аҳамияти исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: кўз ёши суюқлигидаги ЭТ-1 даражасини аниқлаш гипертензив ангиоретинопатияни ташхислаш, мониторинг қилиш ва оғирлигини баҳолаш учун восита сифатида амалий аҳамиятга эга, шунингдек, янада самарали даволаш стратегияларини ишлаб чиқишга ва ушбу касалликнинг асоратларини олдини олишга ёрдам беради. Илмий янгиликни жорий этиш: РИКМИAТМ Жиззах Филиали (Республика иктисислаштирилган куз микрохирургия илмий Aмалий тиббиет маркази) (22-сон буйруқ, 20.04.2024), РИКМИAТМ Самарқанд Филиали (Республика иҳтисислаштирилган кўз микрохирургия илмий aмалий  тиббиёт маркази) (58- U сон буйруқ, 22.04.2024), Навоий вилоят офталмология шифохонаси (19 сон буйруқ, 23.04.2024) клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: гипертензив ангиоретинопатия ривожланишидаги ЭТ-1 ролини тушуниш унинг даражасини блокировка қилиш ёки камайтиришга қаратилган янги терапевтик ёндашувларни ишлаб чиқишга ёрдам беради, бу эса гипертензия билан оғриган беморларни даволаш натижаларини яхшилаши мумкин. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЭТ-1 даражасини билиш шифокорларга ҳар бир бемор учун индивидуал даволаш режаларини ишлаб чиқиш имконини беради. Бу ЭТ-1 даражаси юқори бўлган беморлар учун янада тажовузкор даволанишни ўз ичига олиши мумкин, бу эса касалликларни яхшироқ назорат қилиш ва асоратларни олдини олишга олиб келиши мумкин. Хулоса: гипертензив ангиоретинопатия ривожланишидаги ЭТ-1 ролини тушуниш унинг даражасини блокировка қилиш ёки камайтиришга қаратилган янги терапевтик ёндашувларни ишлаб чиқишга ёрдам беради, бу эса гипертензия билан оғриган беморларни даволаш натижаларини яхшилаши мумкин.