Абдуллаева Юлдуз Улуғмуродовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Картошка навлари минитуганакларини ўсиши, ривожланиши, ҳосилдорлиги ва in-vitro да кўпайтиришни такомиллаштириш”, 06.01.08 – Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Qx1203.
Илмий раҳбар: Элмуродов Абдуғани Актамович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Дон ва дуккакли экинлар илмий−тадқиқот институти, PhD.05/31.03.2023.Qx.159.01.
Расмий оппонентлар: Худайқулов Жонибек Бозарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Санаев Собир Тойирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жанубий дехқончилик илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Зарафшон водийсининг суғориладиган ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида картошка навларини уруғбоп минитуганакларини in-vitro да етиштириш, уруғлик туганакларни турли вазнда ва экиш чуқурликларида ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигини ўрганиш ҳамда мақбул натижаларни ишлаб чиқаришга жорий этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Самарқанд вилояти ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида картошка навларини ботаник уруғ ўсимтасидан олинган каллус тўқималардан муртак ҳосил бўлиши, туганак ўсимтаси ҳужайраларига нисбатан 3-4 кун олдин шаклланиши, ривожланишдан қолган ниҳоллар салмоғи 16-18% кам, каллус тўқималардан соғлом ниҳолларни кўпайиш коэффициенти 20-30 % га юқори бўлиши аниқланган;
in-vitro кўчатларини фитотронда 9х9 ва 10х10 см схемада экиш 1 м2 58-60 дона уруғбоп минитуганаклар олиш, келгуси йили 8,1-8,4 гектар майдонни уруғлик билан таъминлаш мумкинлиги аниқланган;
МС-озуқа муҳит таркибида (сахароза-90 мг/л гиббериллин-1,5 мг/л, Кинетин-1,0 мг/л, ИУК-2,0 мг/л) 30 - куни ўсимлик бўйи 17,3-18,4 см, барг сони 12,1-13,0 дона кузатилиб, ёки назоратга нисбатан 0,5; 3,5 ва 3,3 см га, барг сони эса 2,7 донага кўп, поя ва барг вазни 8,4 грамм, минитуганаклар сони 14 дона, ўртача вазни 8,8 грамм, бир метр квадратда 154,0 дона олинган, уч қаватда 462,0 дона (икки ойда), ёки 2772 дона (бир йилда) олиш мумкинлиги аниқланган;
in-vitro да етиштирилган 5-10 грамм ва 10 граммдан юқори бўлган Ред Скарлет ва Арнова навлари минитуганакларни 7-8 см экиш ўсимлик бўйи 54,5-54,8 см, поя сони 3,0-2,6 дона ва барг сони эса 27,3-26,4 донани, 1 м2 да юқори сифатли 25-30 дона уруғлик туганак, (456,5-485,5 минг дона/га) олиш ва 6,7-6,8 гектар майдонни уруғлик билан таъминлаши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Самарқанд вилояти шароитида олиб борилган тадқиқот илмий натижалари асосида:
Агрокластерлар ҳамда фермер ва деҳқон хўжаликлари учун “Самарқанд вилояти шароитида картошка навларидан in-vitro да каллус туқималар олиш усулини такомиллаштириш” номли тавсиянома ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 25.09.2023 йилдаги №.04/34/-06/1101 сон хамда 3.07.2024 йилдаги №.05/06-02-501 сон маълумотномалари). Мазкур тавсиянома Агрокластерлар ва фермер хўжаликларида картошка навларини in-vitro лабораторияси шароитида уруғбоп минитуганаклар етиштириш ва улардан фойдаланишда муҳим кўрсатма сифатида хизмат қилмоқда;
Картошканинг ўртатезпишар Ред Скарлет, Арнова, Пикассо ва Санте навларини такомиллаштирилган МС озуқа муҳитида етиштирилган уруғлик минитуганаклар Жомбой тумани “Мансуров Музаффар файзли замин” фермер хўжалигида 2,3 гектар, “Фаёзжон агро ҳосил” фермер хўжалигида 2,3 гектар, “Умирзоқов Искандар” фермер хўжалигида 2,3 гектар, Булунғур тумани “Маматов Фахриддин” фермер хўжалигида 2,5 гектар, Тойлоқ тумани “Давронов Баходир Хурсанович” фермер хўжалигида 3,0 гектар, “Мусурмон Одил Р Саидназаров” фермер хўжалигида 3,0 гектар, “Зарафшон” фермер хўжалигида 3,2 гектар, Оқдарё тумани “Оқбуйра Ислом” фермер хўжалигида 6,0 гектар, “Қамбар ота” фермер хўжалигида 2,3 гектар, жами 26,9 гектар майдонга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 25.09.2023 йилдаги №.04/34/-06/1101 сон хамда 3.07.2024 йилдаги №.05/06-02-501 сон маълумотномалари). Натижада 5-10 граммгача бўлган уруғлик минитуганаклар 60х20-1 схемада 7-8 см чуқурликда экилган майдонларда юқори самарадорликка эришилган;
Картошканинг ўртатезпишар Ред Скарлет, Арнова, Пикассо ва Санте навларини in-vitro лабораторияси шароитида такомиллаштирилган МС озуқа муҳитида етиштирилган уруғлик минитуганакларни ишлаб чиқариш шароитида экиб юқори ва сифатли туганак ҳосили етиштириш технологияси Жомбой, Булунғур, Тойлоқ, Оқдарё туманларида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 25.09.2023 йилдаги №.04/34/-06/1101 сон хамда 3.07.2024 йилдаги №.05/06-02-501 сон маълумотномалари). Натижада ушбу технологияни қўллаш орқали озуқа муҳит таркибини такомиллаштириш ҳисобига картошка навларидан ўртача 51,4-63,5 тонна туганак ҳосили етиштирилиб, рентабеллик кўрсаткичи 111,1-137,6 фоизгача кўтарилишига эришилган.