Урмонова Дилфуза Мамасалиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илимий даража берадиган фан тармоғи номи): “Такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарслари асосида ўқувчиларнинг лингвистик компетенсияларини такомиллаштириш технологияси (5 – 7-синф она тили дарслари асосида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Ped.4581.
Илмий раҳбар: Юсупова Шоҳидахон Жалолиддиновна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилаётган муассаса номи: Андижон давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрстаётган муассаса номи, ИКрақами: Андижон давлат педагогика институти, PhD.03/05.05.2023.Ped.166.01.
Расмий оппонентлар: Мавлонова Клара Махмутовна, педагогика фанлари доктори, профессор; Ҳасанов Шаробиддин Азамович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади такрорлаш   ва   мустаҳкамлаш  дарслари  асосида  5-, 6-, 7-синф ўқувчиларининг лингвистик компетенсияларини такомиллаштириш технологияси бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
борлиқни англаш ва ҳодисаларга муносабат билдира олиш қобилияти такрорлаш дарсларида тил ўрганишнинг дастлабки босқичида мотивация ва интилишни шакллантириш бўйича психологик, ижтимоий аспектларга кўра սларнинг қизиққан йўналиши, мսлοқοтга бўлган эҳтийοжини синаб кўриш, мулоқотни монологларда акс эттира οлиши каби шахсий фазилатлар тўпламига алοқадοрлиги лингвοдидактик жиҳатдан асосланган;
такрорлаш дарсларида нотиқликка ўргатиш, уни расмий гаплардан ажрата билишга одатлантириш методикаси хотирани тил ҳақидаги, унинг ижтимоий табиати, вазифаси, ички тузилиши, амал қилиш қонуниятлари, тарихий тараққиёти ҳақидаги билимларини мустаҳкамловчи генерация эффекти (маълумотларни ёд олиш, қайта ишлаш, самарадорликни ошириш) ҳодисаси асосида аниқлаштирилган;
такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарслари асосида ўқувчиларнинг лингвистик компетенсиялари тил кўникмаларини ривожлантиришда уларни когнитив, эмоционал, мотивацион компонентли ҳамда тасаввур қобилиятига эга бўлиш каби стратегиялар билан интеграциялаш орқали сўзлашув қобилиятларини ривожлантиришнинг назарий ва махсус методик тизими такомиллаштирилган;
ўқувчи шахсини ривожлантирувчи мукаммал хотирани сўзлашув кўникмаларининг лексик, грамматик, семантик ва фοнοлοгик кοмпетенсияларини ишга солиш орқали ақлга таъсир қиладиган фонографик, лексик, орфографик, орфоепик, семантик ва граматик машқларга оид фактик материалларни она тили дарсларида ҳиссий таъсир қилишнинг лингводидактик йўллари аниқлаштирилган;
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Она тили таълимида такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарсларида ўқувчиларнинг лингвистик компетенсияларини такомиллаштиришнинг замонавий технологияларига доир илмий натижалар қуйидаги ишларда жорийланган:
борлиқни англаш ва ҳодисаларга муносабат билдира олиш қобилияти такрорлаш дарсларида тил ўрганишнинг дастлабки босқичидаги примитив кўникмаларга кўра мотивация ва интилишни шакллантириш бўйича психологик, ижтимоий аспектларга кўра սларнинг қизиққан йўналиши, мսлοқοтга бўлган эҳтийοжини синаб кўриш, мулоқотни монологларда акс эттира οлиши каби шахсий фазилатлар тўпламига алοқадοрлиги лингвοдидактик жиҳатдан айлантириш асосида такомиллаштирилганлигига оид илмий тавсиялари “Такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарсларини инновацион ёндашув асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 29-майдаги 232-сонли буйруғига асосан берилган 232-337- рақамли рухсатномаси). Натижада ўқувчиларининг лингвистик компетенсияларини такомиллаштириш бўйича методик таъминот аниқланган;
такрорлаш дарсларида нотиқликка ўргатиш, уни расмий гаплардан ажрата билишга одатлантириш методикаси хотирани тил ҳақидаги, унинг ижтимоий табиати, вазифаси, ички тузилиши, таснифи, муайян тилларнинг амал қилиш қонуниятлари, тарихий тараққиёти ҳақидаги билимларини мустаҳкамловчи генерация эффекти ҳодисаси асосида аниқлаштирилган илмий тавсияларидан “Такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарсларини инновацион ёндашув асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 29-майдаги 232-сонли буйруғига асосан берилган 232-337-рақамли рухсатномаси). Натижада ўқувчиларининг янги билимларни ўзлаштиришга дидактик таъминоти такомиллаштирилга эришилган;
такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарслари асосида ўқувчиларнинг лингвистик компетенсиялари тил кўникмаларини ривожлантиришда уларни когнитив, эмоционал, мотивацион компонентли ҳамда тасаввур қобилиятига эга бўлиш каби стратегиялар билан интеграциялаш орқали сўзлашув қобилиятларини ривожлантиришнинг такомиллаштирилган назарий ва махсус методик тизимидан 2021-2023-йилларда бажарилган ИЗ-20203161 рақамли “Мусиқа ва санʼат ўқув муассасалари учун интерактив ўқув  методик қўлланмалар яратиш” номли илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги ҳузуридаги “Республика таълим маркази”нинг 2023 йил 7 июндаги 01/11-01/1-475-сон маълумотномаси).  Натижада ўқувчи шахсини ривожлантирувчи мукаммал хотирани ишга солиш, ҳиссиётга таъсир қилиш йўллари аниқлаштирилган, такрорлаш ва мустаҳкамлаш дарсларининг самарадорлигини оширилишига эришилган;
ўқувчи шахсини ривожлантирувчи мукаммал хотирани сўзлашув кўникмаларининг лексик, грамматик, семантик ва фοнοлοгик кοмпетенсияларини ишга солиш орқали ақлга таъсир қиладиган фонографик, лексик, орфографик, орфоепик, семантик ва граматик машқларга оид фактик материалларни она тили дарсларида ҳиссий таъсир қилишнинг аниқлаштирилган лингводидактик йўлларидан 2020-2021-йилларда бажарилган ИЗ-2019081663 рақамли “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари тўпламини яратиш” номли  илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон  давлат хореография академиясининг 2023 йил 15 мартдаги 1/04-44-сон маълумотномаси). Натижада ўқувчи болалар нутқига оид миллий-маданий омилларни изоҳлаш, янги авлод таълим олувчиларнинг компетенсияли билимларини тизимли ривожлантириш, тил бирликларидан тўғри фойдаланиш кўникмаларини янада такомиллаштирилишига хизмат қилган.