Yaxyoev Sardorbek Mamasobir o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Torakoabdominal shikastlanishlarda tashxislash va davolash usullarini takomillashtirish», 14.00.27 – «Xirurgiya» (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: Â2023.2.PhD/Tib3630.
Ilmiy rahbar: Xodjimatov Gulomidin Minxodjievich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Rasmiy opponentlar: Tadjibaev Sharaf Abdurashidovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; To‘raqulov O‘ktamjon Nurmamatovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: torakoabdominal shikastlanishlarda endovideojarrohlik usullarini qo‘llash asosida optimal tashxislash va davolash algoritmini ishlab chiqish orqali jarrohlik davolash natijalarini yaxshilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ko‘p sonli torakoabdominal shikastlangan bemorlar jarohatlarni og‘irlik darajasini aniqlashda fizikal, rentgen, ul`tratovush tekshiruvidan farqli ravishda kompyuter tomografiyasi va endovideodiagnostik usullarni qo‘llashni yuqori samaradorligi isbotlangan;
etarli klinik materialda torakoabdominal shikastlangan bemorlarni “gemodinamik stabil” va “gemodinamik nostabil” holatlarga ajratish tamoyillari ishlab chiqilgan;
torakoabdominal shikastlangan bemorlarda takomillashtirilgan optimal tashxislash va davolash algoritmi ishlab chiqilgan va uni qo‘llash davolash natijalariga samarali ta’siri isbotlangan;
torakoabdominal shikastlangan bemorlarda endovideojarrohlik usullarini qo‘llash diagnostika va davolash taktikasiga tabaqalashtirilgan yondashuv imkonini berishi va uni samaradorligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 01/29-son xulosasiga ko‘ra (ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga Andijon davlat tibbiyot institutining 2024 yil 20 iyundagi 06-2209-son xati yuborilgan):
birinchi ilmiy yangilik: ko‘p sonli torakoabdominal shikastlangan bemorlar jarohatlarni og‘irlik darajasini aniqlashda fizikal, rentgen, ul`tratovush tekshiruvidan farqli ravishda kompyuter tomografiyasi va endovideodiagnostik usullarni qo‘llashni yuqori samaradorligi isbotlanganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 30 yanvarda 6i-06/u-son bilan tasdiqlangan «Torakoabdominal shikastlanishlarda tashxislash va davolash algoritmi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Namangan filialining 13.02.2024 yildagi 36/t1-son, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Andijon filialining 15.02.2024 yildagi 36-son hamda Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Farg‘ona filialining 15.02.2024 yildagi 39-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 01/29-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: torakoabdominal shikastlangan bemorlarni tashxislashda kompyuter tomografiyasi va endovideojarrohlik tashxislash usullari yuqori samarador usul bo‘lib, keraksiz diagnostik ochiq tashrixlar sonini kamaytirishga imkon beradi; bemorlarni tashxislash va davolash davomida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan asoratlar va diagnostik xatolar sonini keskin kamaytiradi; tashrixdan oldingi va keyingi asoratlarning chastotasini kamaytirish natijasida reabilitatsiya vaqti tezroq amalga oshib, bemorlarning hayot sifatini yaxshilashga imkon beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: Torakoabdominal shikastlanishgan bemorlarni tekshiruv va muolajalar o‘tkazishga standart taktikalardan foydalanishda har bir bemorga kutilayotgan sarf-xarajatlar o‘rtacha 3922052,1 so‘mni (bemorning shifoxonadagi dastlabki kuni tekshiruvlari, muolajalari, amaliyotlari va boshq. RShTYoIM AF preyskuranti bo‘yicha), taklif qilinayotgan jarrohlik taktikasida ushbu qiymat 2792718,8 so‘mni tashkil qiladi, ya’ni xarajatlarni 1,4 barobar kamaytirish imkonini beradi. Xulosa: taklif etilayotgan jarrohlik taktikasidagi kompleks usullarni amaliyotga joriy etilishi bir bemor uchun 1129333,3 so‘m iqtisod qilinishiga imkon beradi. Buning natijasida yillik iqtisodiy samara 212314660,4 so‘mni tashkil etadi (188 nafar bemor uchun).
ikkinchi ilmiy yangilik: etarli klinik materialda torakoabdominal shikastlangan bemorlarni “gemodinamik stabil” va “gemodinamik nostabil” holatlarga ajratish tamoyillari ishlab chiqilganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 30 yanvarda 6i-06/u-son bilan tasdiqlangan «Torakoabdominal shikastlanishlarda tashxislash va davolash algoritmi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Namangan filialining 13.02.2024 yildagi 36/t1-son, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Andijon filialining 15.02.2024 yildagi 36-son hamda Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Farg‘ona filialining 15.02.2024 yildagi 39-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 01/29-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: bemorlarni tashxislash va davolashda gemodinamik holatga ko‘ra ajratish orqali differensiallashgan jarrohlik taktikasini qo‘llash natijasida  diagnostik ochiq tashrixlar (torakotomiya va laparotomiya) chastotasi ko‘krak jarohtlarida butunlay bartaraf etishga erishilgan (an’anaviy-standart jarrohlik taktikasida -19,4%), shuningdek qorin bo‘shlig‘i jarohatlarida 25,4%dan 3,6%gacha, ko‘krak va qorin qo‘shma jarohatlarida 28,2% dan 5,0% gacha qisqartirishga imkon bergan. Diagnostik ochiq tashrixlar kamayishi hisobiga bemorlarning reanimatsion qarov vaqtlari qisqarilishiga erishilgan va bemorlarning tashrixlardan so‘ng faollashtirish vaqti qisargan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: taklif etilayotgan usullarni kompleks qo‘llash orqali bemorlarning tashrixdan keyingi erta faollashtirishga erishilgan, buning natijasida bemorlarning reanimatsiya bo‘limida qarov vaqti o‘rtacha 23,1 soatdan 14,9 soatga qisqargan. RShTYoIM AF preyskuranti bo‘yicha (02.02.2024yil) reanimatsiya bo‘limida O‘zbekiston Respublikasi fuqorolari uchun reanimatsiya qarovi uchun 1 soati- 42000 so‘m, 24 soati uchun 1000000 so‘mni tashkil etgan. Hisoblashga ko‘ra an’anaviy-standart taktika qo‘llanilganda bir bemor uchun reanimatsiya bo‘limida qarov uchun 970200  (23,1×42000=970200) so‘m sarflangan, taklif etilgan usul joriy etilganda esa 625800 so‘m (14,9×42000=625800) sarflangan. Demak takomillashtirilgan usulni qo‘llash natijasida bir bemordan 344400 so‘m (970200–625800= 344400) tejash imkonini beradi. Xulosa: taklif etilayotgan kompleks usullarni amaliyotga joriy etilishi bir bemor uchun 344400 so‘m iqtisod qilinishiga olib keldi. Buning natijasida yillik iqtisodiy ko‘rsatkich 64747200 so‘mni tashkil etadi (188 nafar bemor uchun).
uchinchi ilmiy yangilik: torakoabdominal shikastlangan bemorlarda takomillashtirilgan optimal tashxislash va davolash algoritmi ishlab chiqilgan va uni qo‘llash davolash natijalariga samarali ta’siri isbotlanganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 30 yanvarda 6i-06/u-son bilan tasdiqlangan «Torakoabdominal shikastlanishlarda tashxislash va davolash algoritmi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Namangan filialining 13.02.2024 yildagi 36/t1-son, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Andijon filialining 15.02.2024 yildagi 36-son hamda Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Farg‘ona filialining 15.02.2024 yildagi 39-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 01/29-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: takomillashtirilgan jarrohlik taktikasini qo‘llash diagnostik xatolar va tashrixdan keyingi asoratlar sonini kamaytirish, bemorlarning reabilitatsiya vaqtini qisqartirish, tashrixdan keyingi o‘lim darajasini kamaytirishga olib keladi. tashrixdan keyingi asoratlarni ko‘krak qafasi shikastlanishlarida 29,0%dan 5,0%ga, qorin bo‘shlig‘i jarohatlarida 30,5%dan 7,2%ga, ko‘krak qafasi va qorin bo‘shlig‘i qo‘shma jarohatlarida 37,5%dan 10,0%ga qisqartirishga olib kelgan. O‘lim ko‘rsatkichi 12,5% dan 5,0%ga kamaygan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: Torakoabdominal shikastlangan bemorlarda taklif etilayotgan usulni joriy etish natijasida shifoxonada qolish muddati o‘rtacha 9 kundan 6 kunga qisqartirdi. Buning natijasida 1 bemorning statsionarda bo‘lishi 1 kunlik jami xarajatlarining o‘rtacha miqdori ( RShTYoIM AF preyskuranti bo‘yicha yotoq-o‘rini, dori-darmonlar, tekshiruvlar bilan birgalikda) 188222,6 so‘mni tashkil etsa, 3 kunlik xarajat 564666,7 so‘mni tashkil etadi. Xulosa: taklif etilayotgan kompleks usullarni amaliyotga joriy etilishi bir bemor uchun 564666,7 so‘m iqtisod qilinishiga olib keldi. Buning natijasida yillik iqtisodiy ko‘rsatkich 106157339,6 so‘mni tashkil etadi (188 nafar bemor uchun).
to‘rtinchi ilmiy yangilik: torakoabdominal shikastlangan bemorlarda endovideojarrohlik usullarini qo‘llash diagnostika va davolash taktikasiga tabaqalashtirilgan yondashuv imkonini berishi va uni samaradorligi isbotlanganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2024 yil 30 yanvarda 6i-06/u-son bilan tasdiqlangan «Torakoabdominal shikastlanishlarda tashxislash va davolash algoritmi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Namangan filialining 13.02.2024 yildagi 36/t1-son, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Andijon filialining 15.02.2024 yildagi 36-son hamda Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Farg‘ona filialining 15.02.2024 yildagi 39-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 01/29-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: torakoabdominal shikastlanishlarda endovideojarrohlik usullari asosida ishlab chiqilgan tabaqalashtirilgan jarrohlik taktikasini tadbiq qilish natijasida bemorlarning tashrixlarga sarflangan vaqt va statsionar davolanish muddatlari qisqarishiga erishilgan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: Torakoabdominal shikastlangan bemorlarda an’anaviy jarrohlik taktikasini qo‘llanilganda bemorning yashovchanlik kafolati o‘rtacha 9-sutkaga kelib aniqlashtirilgan bo‘lsa, takomillashtirilgan jarrohlik taktikasi qo‘llanilganda 6-sutkaga kelib prognozlanadi. An’anaviy jarrohlik taktikasi qo‘lanilganda bemorning shifoxonaga kelgandagi dastlabki kungi tekshiruvlar, muolajalar va amaliyotlar uchun 3922052,1 so‘m, keyingi davolanish kunlarida 1 kunlik yotoq-o‘rni, dori-darmonlari bilan birgalikda 188222,6 so‘mni (RShTYoIM AF preyskuranti bo‘yicha) tashkil qiladi. Unda quyidagicha hisoblanadi 3922052,1+(188222,6×8)=5427832,9. Demak, bemorlarga an’anaviy-standart jarrohlik taktikasini qo‘llanilganda bir bemor uchun jami 5427830 so‘m sarf xarajatlar qilingan. Takomillashtirilgan jarrohlik taktikasi qo‘llanilganda bemorning dastlabki tekshiruvlar amaliyotlar, muolajalar uchun 2792718,8 so‘m sarflangan, keyingi davolanish kunlarida 188222,6 so‘mni (RShTYoIM AF preyskuranti bo‘yicha) tashkil qilgan. Xulosa: Torakoabdominal shikastlanishlarda takomillashtirilgan jarrohlik taktikasini joriy etish natijasida bir bemor uchun 1694001,1 so‘m tejab qolingan. Yillik iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichi 318472206,8 so‘mni tashkil etdi (188 nafar bemor uchun).