Бўриева Маҳбуба Шавкатовна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мигрант оилалардаги эр-хотин эмоционал муносабатларининг ижтимоий-психологик хусусиятлари (ташқи меҳнат мигрантлари мисолида)», 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/P687.
Илмий раҳбар: Абдусаматов Хасанбой Усмонжон ўғли, психология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Оила ва хотин-қизлар” илмий- тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “Оила ва хотин-қизлар” илмий-тадқиқот институти, PhD.21/30.10.2020.Ped/S.127.01.
Расмий оппонентлар: Шамсиев Ўктам Бахриддинович, психология фанлари доктори, профессор; Файзиева Мавлуда Худаяровна, психология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади мигрант оилалардаги эр-хотиннинг эмоционал муносабатларининг ижтимоий-психологик хусусийатларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мигрант эр-хотин муносабатларининг прогрессив-динамикасига кўра, эмоционал муносабатларининг ритмик-индикативлари ҳиссий, когнитив, конатив, иродавий-мотивацион оилавий ҳаёт ёʻли динамикасидаги компонентларни «функсионаллаштириш» натижасида интим баланс, крисизли вазиятларда конформизм мигрант оилалардаги эр-хотин эмоционал муносабатларининг «психоенергетик ядроси» бўлиши исботланган;
мигрант оилалардаги эр-хотин эмоционал муносабатларининг психологик ритмикасини намоён бўлишига кўра, «ўзаро тушуниш», «симпатик севги», «эмоционал лояллик» ва «ҳиссий қониқиш» кўрсаткичларини динамик-прогрессивлиги асосида оилавий ҳаёт динамикасининг иерархик позицияларида ёш оила даврида «ҳиссий тушуниш-интилиш», «ўзаро ҳурмат» ҳамда «эмоционал-интим қониқиш» хусусиятларини шаклланиши аниқланган;
миграция жараёни эр-хотиннинг оиладаги роли, оилавий ҳаёт циклида никоҳдан қониқиши, ҳиссий яқинлик даражасига тескари пропорсионаллигига кўра, эр-хотин эмоционал муносабатларининг етакчи психологик детерминантлари «оилавий бурч ва завқ ҳисси», «дахлдорлик мотивацияси»ни пастлиги мигрант оилалардаги ажрим предектив индикаторлари эканлиги исботланган;
мигрант оилалардаги эр-хотинлар эмоционал муносабатларини намоён бўлишига кўра, «энергия ва чарчоқ», «муносабатлардаги субектив ишончсизлик», «реактив хавотирланиш», «праксик», «пугник эмоционал тонус» муносабатларни ҳиссий устуворлиги туфайли «ҳиссий ва коммуникатив лабиллик» эр-хотиннинг етакчи эмоционал импулсив «механизм» эканлиги аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилинганлиги. Ўзбекистонда мигрант оилаларидаги эр-хотиннинг эмоционал муносабатларининг ижтимоий-психологик хусусийатлари юзасидан ўтказилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
мигрант эр-хотин муносабатларининг прогрессив-динамикасига кўра, эмоционал муносабатларининг ритмик-индикативлари ҳиссий, когнитив, конатив, иродавий-мотивацион оилавий ҳаёт ёʻли динамикасидаги компонентларни «функсионаллаштириш» натижасида интим баланс, крисизли вазиятларда конформизм мигрант оилалардаги эр-хотин эмоционал муносабатларининг «психоенергетик ядроси» бўлиши исботланганлиги оид таклифлари «Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг «Аёллар ички ва ташқи меҳнат миграциясининг ҳуқуқий, ижтимоий ва иқтисодий жиҳатлари тадқиқ қилиш» номли иш режасига киритилган («Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 31-январдаги 01/09/1784-сон маълумотномаси). Натижада аёллар меҳнат миграциясининг келиб чиқиш сабаблари, омиллари ва оқибатларини ёритишда ижобий таъсир кўрсатган;
миграция жараёни эр-хотиннинг оиладаги роли, оилавий ҳаёт циклида никоҳдан қониқиши, ҳиссий яқинлик даражасига тескари пропорсионаллигига кўра, эр-хотин эмоционал муносабатларининг етакчи психологик детерминантлари «оилавий бурч ва завқ ҳисси», «дахлдорлик мотивацияси»ни пастлиги мигрант оилалардаги ажрим предектив индикаторлари эканлиги исботланганлигига оид таклиф ва тавсиялари «Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг «Меҳнат мигранларини ижтимоий қўллаб-қувватлаш ва реинтеграция қилишнинг педагогик-психологик жиҳатлари» номли иш режасига киритилган («Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 31-январдаги 01/09/1784-сон маълумотномаси). Натижада меҳнат мигрантларининг ижтимоий-ҳуқуқий, педагогик-психологик муаммоларини ўрганишга оид тадқиқот дастурини ишлаб чиқиш ва ўтказишда фойдаланилган;
мигрант оилалардаги эр-хотинлар эмоционал муносабатларини намоён бўлишига кўра, «энергия ва чарчоқ», «муносабатлардаги субектив ишончсизлик», «реактив хавотирланиш», «праксик», «пугник эмоционал тонус» муносабатларни ҳиссий устуворлиги туфайли «ҳиссий ва коммуникатив лабиллик» эр-хотиннинг етакчи эмоционал импулсив «механизм» эканлиги аниқланганлигига оид таклифлари «Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг «Ташқи меҳнат миграциясининг оиланинг ижтимоий-демографик барқарорлигига таъсири баҳолаш» номли иш режасига киритилган («Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 31-январдаги 01/09/1784-сон маълумотномаси). Натижада жойлардаги маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш органлари ҳодимлари учун ташқи меҳнат миграциясини оилаларнинг ижтимоий-демографик барқарорлига таъсирини ўрганиш ва баҳолаш услубиёти тайёрлашда хизмат қилган;
мигрант оилалардаги эр-хотин эмоционал муносабатларининг психологик ритмикасида «ўзаро тушуниш», «симпатик севги», «эмоционал лояллик» ҳамда «ҳиссий қониқиш» кўрсаткичлари динамик-прогрессив характерда эканлиги исботлангани асосида оилавий ҳаёт динамикасининг иерархик позицияларида дастлабки ёш оила даврида «ҳиссий тушуниш-интилиш», «ўзаро ҳурмат» ҳамда «эмоционал-интим қониқиш» устун бўлиши аниқланганлиги тўғрисидаги таклиф ва тавсиялари «Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг «Мигрант оила фарзандларининг ижтимоий-психологик хусусиятлари» номли иш режасига киритилган («Оила ва хотин-қизлар» илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 31-январдаги 01/09/1784-сон маълумотномаси). Натижада мигрант оила фарзандларининг ижтимоий-психологик хусусиятлари бўйича услубий қўлланма ишлаб чиқишда кенг фойдаланилган.