Толеубаева Алия Ондасиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Медиамаконда маъно кўчишнинг лингвокултурологик аспекти (қорақалпоқ, ўзбек ва инглиз газета матнлари мисолида)», 10.00.06 – «Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик» (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Fil2989.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Тешабаева Дилфуза Муминовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Алниязов Айтмурат Исмаилович, филология фанлари доктори профессор; Мирсанов Гайбулла Кулмурадович, филология фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек, қорақалпоқ ва инглиз тилларини чоғиштириш орқали маъно кўчиш ходисасини газета матнларида   қўлланиш даражаси, уларнинг турлари, роли ва миллий-маданий хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги:    
қорақалпоқ, ўзбек ва инглиз   босма медиаматнларида маъно кўчишининг эмоционаллик, экспрессивлик, баҳолаш ҳамда нутқий таъсир қилувчи асосий восита сифатидаги мақомини асослаш орқали даврий босма медиада   маъно кўчишининг   ахборий, таҳлилий ва бадиий-публицистик жанрларда намоён бўлиш даражаси лингвомаданий аспектда аниқланган;
инглиз, қорақалпоқ ва ўзбек тилларида маъно кўчиш ҳодисаси я'ни газета метафорасининг ўзига хос хусусиятларини тавсифлаш ҳамда публицистик услубдаги метафора, метонимия ва синекдоханинг лингвистик моҳиятини очиб бериш орқали уларнинг маъно кўчишида, янги маъно яратишда ҳамда газета матни экспрессивлигини оширишдаги самарадорлиги аниқланган;
публицистик услубда маъно кўчиш ходисасининг номинация воситаси сифатида ҳамда тилда мавжуд бўлган маъноларни когнитив манипуляция қилиш усули ва дунёнинг лисоний тасвирини тўғридан-тўғри акс эттирувчи восита сифатида намоён бўлиши далилланган;
қорақалпоқ, инглиз  ва ўзбек  тиллари публицистикасида  яширин баҳолашнинг риторик аспектда кўчма маъноли сўзларда кучли намоён бўлиши ишонтиришнинг иккита асосий турини (ассоциатив-баҳоловчи ва эмоционал-эстетик баҳоловчи) ажратиш орқали исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек, қорақалпоқ ва инглиз   медиаматнларида маъно кўчиш ҳодисаси  ва турларининг қўлланиши, ҳар икки мамлакат маданиятидаги ўхшашлик ҳамда фарқларнинг газета матнида намоён бўлиши, маъно кўчиш ҳодисасининг лингвомаданий хусусиятлари таҳлили бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлардан:
қорақалпоқ, ўзбек  ва инглиз   босма медиаматнларида маъно кўчишининг  эмоционаллик, экспрессивлик, баҳолаш ҳамда нутқий таъсир қилувчи асосий восита сифатидаги мақомини асослаш орқали даврий  босма медиада   маъно кўчишининг   ахборий, таҳлилий ва бадиий-публицистик жанрларда намоён бўлишига оид хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида бажарилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникасион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллари институтининг 2023-йил 17-августдаги 2106/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, электрон ресурслар, босма дарслик учун манбалар ва назарий ҳамда амалий материаллар тайёрланаётганида манба заҳираси бойитилган;
инглиз, қорақалпоқ ва ўзбек тилларида маъно кўчиш ҳодисаси я'ни газета метафорасининг ўзига хос хусусиятларини тавсифлаш ҳамда публицистик услубдаги метафора, метонимия ва синекдоханинг  лингвистик  моҳиятини очиб бериш орқали уларнинг  маъно кўчишида, янги маъно яратишда ҳамда  газета матни экспрессивлигини оширишдаги самарадорлигига оид хулосалардан Қорақалпоғистон телеканалининг 2023 йил 17 -феврал куни маданий-маърифий мавзудаги “Тилге итибар элге итибар” номли кўрсатувида кенг оммага тарғиб этилган (Қорақалпоғистон телерадиоканалининг 2023-йил 5-июлдаги 05-22/333-сон маълумотномаси). Натижада, кўрсатув мазмун – мундарижасининг илмий – оммабоплиги тамомланган ҳамда янги манбалар билан бойитилган;
уч тилдаги оммавий ахборот воситаларида маъно кўчишда экспрессивликни ва баҳолашни юзага келтириши  ва уларнинг лингвокултурологик хусусиятлари юзасидан олинган натижа ва хулосаларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида бажарилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникасион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллари институтининг 2023-йил 17-августдаги 2106/30.02.01-сон маълумотномаси). Натиижада қорақалпоқ, ўзбек ва инглиз  тиллари публицистикасида  яширин баҳолашнинг риторик аспектда кўчма маъноли сўзларда кучли намоён бўлиши ишонтиришнинг иккита асосий турини (ассоциатив-баҳоловчи ва эмоционал-эстетик баҳоловчи) ажратиш орқали исботланган.