Тошпулатов Хасан Муродулла ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Волейболчиларда ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб ҳаракатланиш тезкорлигини ривожлантириш ва уни компютерлаштирилган ускуна ёрдамида баҳолаш”, 13.00.04 - Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Ped3737.
Илмий раҳбар: Акбаров Ахматжон, физика-математика фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Расмий оппонентлар: Тажибаев Сойибжон Самижонович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Исроилов Шоакром Холматович, педагогика фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади малакали волейболчи-талабаларда ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигини ривожлантириш ва уни компютерлаштирилган ускуна ёрдамида баҳолаш афзаллигини аниқлаш бўйча таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
малакали волейболчилар машғулотларида ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигини ривожлантириш учун жадал шакллантириш суръатини назорат қилишга мўлжалланган анъанавий тестларни ўнгдан чапга ва чапдан ўнгга югуришни инобатга олган ҳолда қўллаш технологиясини модификациялаштириш орқали “Юлдузсимон” шаклда югуриш тести такомиллаштирилган;
малакали волейболчилар амалиётида ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигини баҳолаш учун қўлланиладиган анъанавий тестлар арчасимон ва моккисимон югуриш тестларига нисбатан ишончли ва обектив ахборот берувчи шу билан бир қаторда югуриш масофасининг ҳар бир оралиқ қисмини алоҳида ва тўлиқ масофа бўйича умумий натижани ўлчаш имкониятини яратувчи компютерлаштирилган ускуна ишлаб чиқилган;
малакали волейболчи-талабаларнинг ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигининг функсионал қийматини сониялар кисимида ҳамда шаклланиш суръатини баҳолаш асосида анъанавий тестлар ва компютерлаштирилган ўлчов ускунасидан ҳар бир масофадаги дифференциал фарқни сенсор датчиклар орқали аниқлашга қаратилган услубиятни ишлаб чиқиш ҳисобига волейбол майдонидаги бажариладиган қисқа бурилиш техник ҳаракатларни баҳолаш имкониятлари кенгайтирилган;
малакали волейболчи-талабаларда майдон зоналар бўйлаб ўрнатилган “датчиклар” томон моккисимон югуриш тезкорлигини экспериментал машқлар (9-3-6-3-9 м., “Арчасимон” югуриш, “Юлдуз” шаклида югуриш ва х.) асосида ривожлантириш самарадорлигини ва уни обектив ахборот берувчи компютер дастурига асосланган рақамли электрон ўлчов методикаси ҳисобига ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигини баҳолаш услубияти кенгайтирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Малакали волейболчи-талабаларнинг ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб ҳаракатланиш тезкорлиги, уни анъанавий ва экспериментал машғулотлар давомида ривожланиш суръатини амалда жорий этилган анъанавий тестлар ҳамда ишлаб чиқилган обектив ахборот берувчи компютерлаштирилган ўлчов ускунаси ёрдамида баҳолаш натижаларини қиёсий таҳлил қилиш асосида:
малакали волейболчилар машғулотларида ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигини ривожлантириш ва уни баҳолаш тажрибасини ўрганиш учун моккисимон югуриш тезкорлигини жадал шакллантириш суръатини назорат қилишга мўлжалланган анъанавий тестларни қўллаш технологияси модификациялаштирилган “Юлдузсимон” шаклда югуриш тести такомиллаштирилган таклиф ва тавсиялар Тошкент шаҳар, Миробод тумани, 2-сонли спорт мактаби волейбол машғулотларига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 21-сентябр 03-01/04/20/9777-сон маълумотномаси). Натижада “Арчасимон югуриш” тезкорлиги 4,19 % дан 9,25 % гача, 5х6 м. га югуриш тезкорлиги 4,78 % дан 10,60% гача, “Юлдузсимон югуриш” тезкорлиги 3,35 % дан 9,09 % гача ўсган;
малакали волейболчилар амалиётида ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлигини баҳолаш учун қўлланиладиган анъанавий тестларга нисбатан ишончли ва обектив ахборот берувчи шу билан бир қаторда моккисимон югуриш масаларининг ҳар бир оралиқ циклини алоҳида ва тўлиқ ўлчаш имкониятини яратувчи компютерлаштирилган ускуна ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлиги тасарруфидаги Олий Спорт маҳорати мактаби волейбол машғулотларига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 21-сентябр 03-01/04/20/9777-сон маълумотномаси) Натижада “Арчасимон” югуриш тезлиги ТГда 5,73 % га, 5х6м. га югуриш тезлиги 10,41 % га, “Юлдузсимон” югуриш тезлиги чап томон бўйлаб-7,25 % га, ўнг томон бўйлаб-7,42 % гача ўсган. НГ да эса мазкур кўрсаткичлар мувофиқ равишда: 1,51 % га ўсган;
малакали волейболчи-талабаларнинг ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб югуриш тезкорлиги ва унинг функсионал қийматини, шаклланиш суръатини баҳолаш асосида анъанавий тестлар ва компютерлаштирилган ўлчов ускунасидан фойдаланиш фарқи ҳамда афзалликлари имконияти кенгайтирилган педагогик тажриба натижалари билан тасдиқланган ҳамда Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети спорт фаолияти волейбол ихтисослиги талабаларининг волейбол машғулотларига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 21-сентябр 03-01/04/20/9777-сон маълумотномаси). Натижада “Арчасимон” йўналиш бўйлаб чап томонда ўрнатилган “датчиклар” томон югуриш тезлиги ТГда 7,08% ни, ўнг томондаги “датчикларга” -4,69 % ни, тўлиқ югуриш тезлиги 5,89 % ни ташкил этган. НГ да бу кўрсаткичлар мувофиқ равишда: 2,34 %; 2,83 %; 1,87 % билан қайд этилган. “Юлдузсимон” йўналиш бўйлаб ўнгдан чапга айланиб югуриш тезлиги НГ кўрсаткичларига нисбатан 2,24 % юқори (тез), чапдан ўнг томонга айланиб югуриш тезлиги эса 4,44 % га ошган;
малакали волейболчи-талабаларда майдон зоналар бўйлаб ўрнатилган “датчиклар” томон моккисимон югуриш тезкорлигини тажриба машқлар асосида ривожлантириш самарадорлиги ва уни обектив ахборот берувчи компютерлаштирилган ўлчов ускунаси Ўзбекистон Республикаси Волейбол федерация илмий семинарларга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 21-сентябр 03-01/04/20/9777-сон маълумотномаси). Натижада “Арчасимон югуриш” тезкорлиги 4,19 % дан 9,25 % гача, 5х6 м. га моккисимон югуриш тезкорлиги 4,78 % дан 10,60 % гача, “Юлдузсимон югуриш” тезкорлиги 3,35 % дан 9,09 % га ўсган.