Эргашева Муқаддас Шухрат қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Суғурта ташкилотларида молиявий натижалар ҳисобини такомиллаштириш», 08.00.08 – Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Iqt2247.
Илмий раҳбар: Абдусаломова Нодира Баҳодировна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети .
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/10.12.2019.I.16.01.
Расмий оппонентлар: Axмеджанов Kaримжон Бакиджанович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Ташназаров Самидин Низамович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикси Банк-молия академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади суғурта ташкилотларида молиявий натижалар ҳисобини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат..
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
услубий ёндашувга кўра “суғурта ташкилотларининг молиявий натижаси” тушунчасининг иқтисодий мазмуни суғурта шартномалари бўйича ишлаб топилган суғурта мукофотлари ва тан олинган бошқа даромадлар билан тан олинган харажатларнинг фарқи ҳамда захиралар ўзгаришининг натижаси нуқтаи назаридан такомиллаштирилган;
суғурта ташкилотларининг ҳисоб сиёсати суғурталанган шахснинг тўланмаган суғурта мукофоти бўйича дебиторлик қарзларини ҳисобдан чиқариш, суғурталовчи суғурталанадиган шахсга (бенефициарга) суғурта ҳодисаси натижасида йўқолган мулкка ўхшаш мулкни тақдим этганида даромадлар ва харажатларни тан олишнинг замонавий усулларини алоҳида тартиб сифатида белгилаб берувчи “Суғурта шартномалари бўйича даромад ва харажатларни шакллантириш” бандини киритиш орқали такомиллаштирилган;
суғурта хизматларини кўрсатиш ва мажбуриятларни бажариш билан боғлиқ бўлган харажатларни ҳисобга олишда 2610-“Қайта суғурталаш ва биргаликда суғурталаш шартномалари бўйича бошқа харажатлар” номли счётни киритиш асосида қайта суғурталаш ва биргаликда суғурталаш операциялари ҳамда суғурта компаниясини бошқариш билан боғлиқ бўлган бошқа харажатлар тўғрисидаги ахборотни умумлаштириш таклифи асосланган;
суғурта компаниясида молиявий натижалар ҳисобини юритишда бизнес жараёнларининг тақдим этилган таснифи кесимида бухгалтерия ҳисобининг маркетинг, суғурта маҳсулотини ишлаб чиқиш ва сотиш, андеррайтинг, суғурта шартномасини қўллаб-қувватлаш, йўқотишларни тартибга солиш каби функционал объектларига аниқлик киритиш орқали функционал соҳаларнинг самарадорлигини ошириш тизими ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Суғурта ташкилотларида молиявий натижалар ҳисобини такомилаштириш бўйича олинган илмий натижалари асосида: услубий ёндашувга кўра “суғурта ташкилотларининг молиявий натижаси” тушунчасининг иқтисодий мазмунини суғурта шартномалари бўйича ишлаб топилган суғурта мукофотлари ва тан олинган бошқа даромадлар билан тан олинган харажатларнинг фарқи ҳамда захиралар ўзгаришининг натижаси нуқтаи назаридан такомиллаштиришга оид назарий маълумотлардан олий ўқув юртларининг 60410100-Бухгалтерия ҳисоби ва аудит таълим йўналиши талабалари учун тавсия этилган “Бошқарув ҳисобига кириш” номли дарслигини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 13-майдаги 166-сонли буйруғи). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида суғурта шартномалари бўйича ишлаб топилган суғурта мукофотлари ва тан олинган бошқа даромадлар билан тан олинган харажатларнинг фарқи ҳамда захиралар ўзгаришининг натижаси нуқтаи назаридан такомиллаштирилган  суғурта ташкилотларининг молиявий натижаси тушунчаси бўйича назарий билимларни чуқурлаштириш имкони яратилган;
суғурта ташкилотларининг ҳисоб сиёсати суғурталанган шахснинг тўланмаган суғурта мукофоти бўйича дебиторлик қарзларини ҳисобдан чиқариш, суғурталовчи суғурталанадиган шахсга (бенефициарга) суғурта ҳодисаси натижасида йўқолган мулкка ўхшаш мулкни тақдим этганида даромадлар ва харажатларни тан олишнинг замонавий усулларини алоҳида тартиб сифатида белгилаб берувчи “Суғурта шартномалари бўйича даромад ва харажатларни шакллантириш” бандини киритиш орқали такомиллаштириш таклифи “Капитал суғурта”АЖ ҳисоб сиёсатига киритилган (Капитал суғурта” АЖнинг 2023-йил 9-июндаги 02-06/1-7321-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида суғурта шартномаларини тузиш жараёни, уларни ҳужжатлаштириш тартиби, суғурта тўловларини амалга оширишни ҳисобга олиш схемаси, суғурта шартномалари бўйича суғурталовчининг мажбуриятларини бажариш учун ресурсларнинг етарлилигини баҳолаш алгоритми ёрдамида даромад ва харажатларни тан олиш ва шакллантиришга таъсир қилувчи омиллар аниқланиб, фаолиятнинг иқтисодий самарадорлиги 1,2 фоизга ошишига эришилган;
суғурта хизматларини кўрсатиш ва мажбуриятларни бажариш билан боғлиқ бўлган харажатларни ҳисобга олишда 2610-“Қайта суғурталаш ва биргаликда суғурталаш шартномалари бўйича бошқа харажатлар” номли счётни киритиш асосида қайта суғурталаш ва биргаликда суғурталаш операциялари ҳамда суғурта компаниясини бошқариш билан боғлиқ бўлган бошқа харажатлар тўғрисидаги ахборотни умумлаштириш таклифи “Капитал суғурта” АЖ ҳамда “Кафил суғурта” АЖ ҳисоб сиёсатида ўз аксини топган (“Капитал суғурта” АЖнинг 2023-йил 9-июндаги 02-06/1-7321-сон ҳамда “Кафил суғурта” АЖнинг 2023-йил 21-июлдаги 8/6-98-сон маълумотномалари). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида қайта суғурталаш ва биргаликда суғурталаш операциялари, шунингдек суғурта компаниясини бошқариш билан боғлиқ бўлган бошқа харажатлар тўғрисидаги ахборотни умумлаштириш имкони яратилган;
суғурта компаниясида молиявий натижалар ҳисобини юритишда бизнес жараёнларининг тақдим этилган таснифи кесимида бухгалтерия ҳисобининг маркетинг, суғурта маҳсулотини ишлаб чиқиш ва сотиш, андеррайтинг, суғурта шартномасини қўллаб-қувватлаш, йўқотишларни тартибга солиш каби функционал объектларига аниқлик киритиш орқали функционал соҳаларнинг самарадорлигини ошириш таклифи “Кафил суғурта” АЖда жорий этилган (“Кафил суғурта” АЖнинг 2023-йил 21-июлдаги 8/6-98-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида компанияни ривожлантириш муаммоларини ҳал қилиш, бозор улушини ошириш, янги суғурта маҳсулотларини ишлаб чиқиш, айланма маблағлар ва уларнинг инвестицияларидан фойда ҳажмини ошириш, катта ҳажмдаги маълумотларни таҳлил қилиш, суғурта ва молия бозори моделлари ва прогнозларини яратиш орқали функционал соҳаларнинг самарадорлигини 12 ошириш имкони яратилган.