Абдуназарова Нозима Бахтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Kатта қончўп (Chelidonium majus L.) қуруқ экстракти ва унинг асосида суртма технологиясини ишлаб чиқиш», 15.00.01 - Дори технологияси (фармацевтика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Far82.
Илмий раҳбар: Кариева Ёқут Саидкаримовна, фармацевтика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент фармацевтика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент фармацевтика институти, DSc.04/30.12.2019.Far.32.01.
Расмий оппонентлар: Максудова Фируза Хуршидовна, фармацевтика фанлари доктори, доцент; Халилов Равшанжон Муратджанович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: «Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги маркази” Давлат муассасаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: катта қончўп ўсимлигидан қуруқ экстракт олиш, ҳамда ушбу экстракт, прополис ва чаканда мойи асосида янги комбинирланган таркибга эга яллиғланишга қарши, бактерицид ва яраларни битишини тезлаштирувчи суртманинг илмий асосланган таркиби ва технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
катта қончўп хомашёсидан биологик фаол моддаларни экстракция қилиш учун мақбул шароитлар аниқланган, математик моделлаштириш усули ёрдамида жараёнлар оптималлаштирилган ва қуруқ экстракт олиш технологияси ишлаб чиқилган;
катта қончўп қуруқ экстракти учун тажрибаларда қўлланилган тўрт хил қуритиш усулларидан иситиш агентини мажбурий шамоллатиш усули мақсадга мувофиқ деб исботланган ҳамда лотин квадратининг 3х3 туридаги режа асосида экстрактни жойлаштириш қалинлиги, иситиш агентини узатиш тезлиги ва жараённинг бориш вақти каби параметрлари аникланган;
катта қончўп (Chelidonium majus L.) қуруқ экстракти, прополис (Propolis) ва чаканда (Hippophae rhamnoides L.) мевалари мойини сақлаган комбинирланган суртма таркиби in vitro тажрибаларида асосида таклиф этилган ва технологияси ишлаб чиқилган;
комбинирланган суртманинг реологик хоссаларини ўрганишда деформацияга олиб келувчи куч қўлланилганидан сўнг тикланиш хусусиятини таъминловчи тиксотроплик хусусиятига эгалиги, ноньютон суюқликлар гуруҳига кириши аниқланган ҳамда ҳисобланган механик барқарорлик ва динамик оқиш коэффициентлари асосида тизимнинг қониқарли тақсимланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Катта қончўп (Chelidonium majus L.) қуруқ экстракти ва унинг асосида суртма технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Бактерицид яра битказувчи суртма»га Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган (№IAP 06250, 30.06.2020 й). Натижада, катта қончўп қуруқ экстракти, чаканда мойи ва прополис сақлаган кўп компонентли суртмани ишлаб чиқариш имконини берган;
«Хелопонтен суртма» учун корхона фармакопея мақоласи лойиҳаси ЎзР ССВ ҳузуридаги «Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги Маркази» Давлат муассасасига рўйхатдан ўтказиш учун топширилган «Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги Маркази» Давлат муассасасининг 2023 йил 3 июлдаги 29/11-04824-сон хати, Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 15 октябрдаги 8н-3/280-сон хати). Ушбу меъёрий ҳужжатнинг тасдиқланиши самарали бактерицид, яра битказувчи ва яллиғланишга қарши дори воситасини ишлаб чиқариш имконини беради;
ўтказилган клиник олди синовлар натижасида катта қончўп қуруқ экстрактининг специфик фармакологик фаоллиги ҳамда ўткир заҳарли эмаслиги исботланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 15 октябрдаги 8н-3/280-сон хати). Натижада ишончли антибактериал фаолликга эга безарар дори воситаларни ишлаб чиқариш имконини берган.