Қосимов Сайфиддин Жахонгир ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларининг этиопатогенези ва олдини олиш усуллари”, 16.00.01 - Ҳайвонлар касалликлари диагностикаси, терапияси ва хирургияси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/В72
Илмий раҳбар: Эшбуриев Собир Бахтиёрович, ветеринария фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медитсинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети Тошкент филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат ветеринария медитсинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети, DSc.06/30.12.2019.В.12.01.
Расмий оппонентлар: Бакиров Бахтияр, ветеринария фанлари доктори, профессор; Балиев Шавкат Кучкарович, ветеринария фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Самарқанд ва Тошкент вилоятларининг сунъий сув ҳавзалари шароитида ўстирилаётган балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларининг этиопатогенезини аниқлаш ва олдини олиш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Самарқанд ва Тошкент вилоятларининг сунъий сув ҳавзаларида ўстирилаётган карп туридаги балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишлари 36,0-39,53% ни ташкил этиб, улар ратсионидаги протеиннинг ўртача 6-12% га йетишмаслигидан келиб чиқиши аниқланган;
балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишини субклиник даврида ЭТС (энергия танқислиги синдроми) биосинов тест текширувига асосланган диагностика қилиш усули ишлаб чиқилган;
оқсиллар алмашинуви бузилишлари балиқларда иштаҳа пасайиши, тана рангининг қорайиши, тангачаларнинг тушиши, ҳаракат координатсиясини бузилиши симптомлари ҳамда тана мускулларининг атрофияси, жигар ҳажмининг катталашиши ва лойқасимон тусга кириши, ичаклар шиллиқ қаватида чизиқсимон, йўлчасимон қизил доғларнинг кузатилиши каби патологоанатомик ўзгаришлар билан кечиши илмий асосланган;
балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларини олдини олиш мақсадида 0,1% миқдорда “Иннопровет” пробиотиги ҳамда 3% балиқ уни билан бойитилган экструдерланган омухта йемни балиқлар тана вазнининг 2,5% миқдорида бериш усули ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларини этиопатогенези ва олдини олиш усуллари бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
“Балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишининг этиопатогенези ва олдини олиш усуллари” бўйича тавсиянома ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024-йил 15-апрелдаги 02/23-237-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияларни балиқчилик хўжаликларида жорий этиш эвазига балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларини келтириб чиқарадиган омилларни аниқлаш, барвақт диагностика қилиш ва олдини олишга эришилган;
балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларини аниқлашнинг ЭТС (энергия танқислиги синдироми) биосинов тест текширувига асосланган усули ишлаб чиқилган ва Самарқанд, Тошкент вилоятларининг балиқчилик хўжаликларига жорий этилган. (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024-йил 15-апрелдаги 02/23-237-сон маълумотномаси). Ушбу текшириш усулини балиқларда ўтказиш орқали касалликни субклиник даврида аниқлаш имконияти яратилган;
балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларини олдини олишда ҳавза сувини 2,5кг/м3 ҳисобида ўғитлаш орқали табиий озуқа базасини ривожлантириш ҳамда 0,1% миқдорда иннопровет пробиотиги, 3% миқдорда балиқ уни аралаштириб тайёрланган экструдерланган омухта йемдан бир кунда 3 маҳал бир кунлик озуқа миқдори балиқ тана вазнини 2,5% миқдорида озиқлантириш усули ишлаб чиқилиб ветеринария амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024-йил 15-апрелдаги 02/23-237-сон маълумотномаси). Натижада балиқларда оқсиллар алмашинуви бузилишларининг олдини олишга ва балиқлар тана вазнини назорат гуруҳига нисбатан 0,3-0,4 кг га юқори бўлишига эришилган. Сарфланган бир сўмга харажатлар қоплами 8,78 сўмни ташкил этган.