Sayt test rejimida ishlamoqda

Усмонова Шоҳиста Усмон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўтлоқи-ботқоқ тупроқлар шароитида минерал ўғитлар фонида стимуляторларнинг соя навлари ҳосилдорлигига таъсирини ўрганиш ва илмий асослаш”, 06.01.08 – Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Qx1122
Илмий раҳбар: Атабаева Халима Назаровна, қишлоқ хоъжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шоличилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Иминов Абдували Абдуманнобович, қишлоқ хоъжалиги фанлари доктори, профессор; Махмудов Ўткир Хайдарович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқлар шароитида соя ўсимлигининг маҳаллий Нафис ва хорижий Вилана навларини асосий экин сифатида минерал ўғитлар фонида стимуляторлар турлари ва қўллаш усулларини ўрганишнинг соя навларининг ўсиши, ривожланиши, ҳосилдорликка таъсирини аниқлаш ва илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқлари шароитида соянинг Нафис ва Вилана навларини фаол ўсиши ва ривожланишини таъминлайдиган минерал ўғитлар фонида Узгуми стимуляторини 240 мл/га, Фулвогуммат стимуляторини 300 мл/га ва Ривал стимуляторини 600 мл/га меъёрларда шоналаш-гуллаш ва гуллаш-дуккакланиш фазаларида 2 марта барг орқали озиқлантириш мақбул эканлиги аниқланган;
соя навларининг қуруқ масса миқдорига минерал ўғитлар фонида стимуляторлар қўллашнинг таъсири аниқланганда қуруқ масса миқдори Нафис навида фон вариантига нисбатан , Узгуми стимулятори қўлланганда  73,6 с/га бўлиб, фон вариантидан 3,1-25,7 %, Фулвогуммат стимулятори қўлланганда 21,9-43,9 % ва Ривал стимулятори қўлланганда 13,6-37,1 %, Вилана навида фон вариантига нисбатан Узгуми стимулятори қўлланганда қуруқ масса миқдори 56,3 с/га бўлиб, фон вариантидан 11,2-25,9 %, Фулвогуммат стимулятори қўлланганда 18,6-38,4 % ва Ривал стимуляториқўлланганда 15,3-30,2 % ортгани, навлар бўйича ўртача Узгуми таъсирида 52,4 ва 42,4; Фулвогуммат таъсирида 53,6 ва 45,4; Ривал таъсирида 52,8 ва 43,9 минг м2/га барг юзаси шакллангани ва фотосинтез соф маҳсулдорлиги суткасига тегишлича 1,06-1,15, 1,92-1,59, 1,6-1,28 г/м2.кун/га ортгани аниқланган;
соянинг Нафис ва Вилана навларида минерал ўғитларнинг Н50П100К70 кг/га меъёри фонида стимуляторларни мақбул меъёрларда баргдан қўлланилиши натижасида ўртача навлар бўйича гектарига 7,6-7,3, 9,7-10,3, 8,3-8,9 сентнергача азотни фаол ўзлаштирувчи туганак бактериялар ҳосил бўлиши билан бирга, тупроқда навлар бўйича 25,7-23,6, 36,4-31,8, 29,3-27,5 с/га миқдорида илдиз массаси қолдириши аниқланган;
соя навларини етиштиришда минерал ўғитларнинг Н50П100К70 кг/га меъёри фонида стимуляторларни мақбул меъёрларда баргдан қўлланилиши натижасида Нафис навида стимуляторлар турлари бўйича 33,4-37,4-36,7 с/га, Вилана навида 32,4-36,2-34,2 с/га дон ҳосили олинганлиги ҳамда дон таркибидаги оқсил миқдори стимуляторлар турлари бўйича Нафис навида 1,7-0,9-1,6 % ва Вилана навида 2,2-2,7-3,2 % ортганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқлари шароитида соя навларидан юқори ва сифатли ҳосил етиштиришни таъминлайдиган минерал ўғитлар меъёрлари фонида стимуляторни қўллашнинг мақбул усул ва меъёрларини аниқлаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
соя навларининг ўсиши, ривожланиши, фотосинтетик ва симбиотик фаолияти, ҳосил шаклланиши ва дон сифатини оширишда минерал ўғитлар фонида Узгуми, Фулвогуммат ва Ривал стимуляторлари билан озиқлантириш бўйича “Соя навларини ўтлоқи ботқоқ тупроқлар шароитида етиштиришда минерал ўғит ва стимуляторларни қўллаш технологияси” тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 13-январдаги №06/22-06/62-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу тавсиянома бугунги кунда Тошкент вилоятининг фермер хўжаликлари ва кластерларида сояни парваришлашда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
соянинг Вилана ва Нафис навларини етиштиришда минерал ўғитларнинг Н50П100К70 кг/га меъёри қўлланилган фонда Узгуми стимуляторини 240 мл/га, Фулвогуммат стимуляторини 300 мл/га ва Ривал стимуляторини 600 мл/га меъёрларда 2 марта барг орқали озиқлантириш технологияси Тошкент вилоятининг ўтлоқи-ботқоқ тупроқлари шароитида Ўрта Чирчиқ туманидаги Шоличилик илмий тадқиқот институтининг тажриба хўжалиги далаларида 8,0 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 13-январдаги №06/22-06/62-сон маълумотномаси). Натижада, минерал ўғитлар фонида Узгуми, Фулвогуммат ва Ривал стимуляторларини соянинг шоналаш-гуллаш ва гуллаш-дуккакланиш фазаларида 2 марта баргдан озиқлантирилганда, мос равишда Нафис навидан Узгуми стимулятори қўлланилганда 31,6 с/га, Фулвогуммат стимулятори қўлланилганда 33,7 с/га ва Ривал стимулятори қўлланилганда 32,9 с/га, Вилана навидан эса Узгуми стимулятори қўлланилганда 29,9 с/га, Фулвогуммат стимулятори қўлланилганда 33,0 с/га ва Ривал стимулятори қўлланилганда 32,1 с/га дон ҳосили олишга эришилган;
соянинг Вилана ва Нафис навларини етиштиришда минерал ўғитларнинг Н50П100К70 кг/га меъёри қўлланилган фонда Узгуми стимуляторини 240 мл/га, Фулвогуммат стимуляторини 300 мл/га ва Ривал стимуляторини 600 мл/га меъёрларда 2 марта барг орқали озиқлантириш технологияси Янгийўл туманидаги “Навойи Лобар Агро Мадад” фермер хўжалигида 16,0 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 13-январдаги №06/22-06/62-сон маълумотномаси). Натижада, “Нафис” навидан Узгуми стимулятори қўлланилганда 30,8 с/га, Фулвогуммат стимулятори қўлланилганда 33,2 с/га ва Ривал стимулятори қўлланилганда 32,5 с/га, Вилана навидан эса Узгуми стимулятори қўлланилганда 28,1 с/га, Фулвогуммат стимулятори қўлланилганда 31,2 с/га ва Ривал стимулятори қўлланилганда 29,7 с/га дон ҳосили олишга эришилган;
соянинг Вилана ва Нафис навларини етиштиришда минерал ўғитларнинг Н50П100К70 кг/га меъёри қўлланилган фонда Узгуми стимуляторини 240 мл/га, Фулвогуммат стимуляторини 300 мл/га ва Ривал стимуляторини 600 мл/га меъёрларда 2 марта барг орқали озиқлантириш технологияси Бўка туманидаги “Жалолиддин Хамидзода” фермер хўжалигининг 16 гектар майдонида ва Оққўрғон туманидаги “Миртожиева Феруза” фермер хўжалигининг 16 гектар майдонида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 13-январдаги №06/22-06/62-сон маълумотномаси). Натижада, минерал ўғитлар фонида Узгуми, Фулвогуммат ва Ривал стимуляторларини соянинг шоналаш-гуллаш ва гуллаш-дуккакланиш фазаларида 2 марта баргдан озиқлантирилганда, Нафис навидан мос равишда Узгуми стимулятори қўлланилганда 30,3 с/га, Фулвогуммат стимулятори қўлланилганда 32,7 с/га ва Ривал стимулятори қўлланилганда 31,5 с/га, рентабеллик даражаси эса мос равишда 139,8 %, 159,4 %, 150,3 % ни ташкил этган. Вилана навидан эса Узгуми стимулятори қўлланилганда 29,4 с/га, Фулвогуммат стимулятори қўлланилганда 31,6 с/га ва Ривал стимулятори қўлланилганда 30,4 с/га ни, рентабеллик даражаси эса мос равишда 132,8 %, 152,1 %, 140,7 % ни ташкил этган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish