Қурбонова Юлдуз Қулмурот қизининг
фалсафа доктори (PhD) ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси мазмунини такомиллаштириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Ped1969.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Навой давлат педагогика институти.
Илмий раҳбар: Юсубова Рано Норбоевна, филология фанлари доктори (DSc), доцент.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01.
Расмий оппонентлар: Матчанов Сапа Мурадович, педагогика фанлари доктори, профессор; Ҳамроев Алижон Рўзиқулович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Алишер  Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси мазмунини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
    умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси мазмунини такомиллаштиришнинг дидактик имкониятлари она тили дарсларида содда гап синтаксисига оид лингвистик билим беришда спиралсимон ўқитиш, коммуникатив, интегратив, когнитив-прагматик ва ассоциатив йондашувлар асосида ўқувчиларнинг мантиқий ва критик фикрлаш, воқеликка креатив муносабат билдириш малакаларини ривожлантиришга йўналтириш орқали такомиллаштирилган;
умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш мазмуни гап структурасини мураккаблаштирувчи компонентлар: уюшиқ бўлаклар, ажратилган бўлаклар, ундалмалар, кириш ва киритмаларни ўқитиш, эгалланган лингвистик билимларни контекстда қўллай олишга йўналтирилган нутқий фаолиятнинг рецептив ва продуктив турларига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикасини такомиллштириш модели содда гап синтаксисини ўқитиш орқали ўқувчиларда тинглаб тушуниш (англаш), гапириш (нутқ сўзлаш), ўқиб тушуниш (фаҳмлаш) ва ёзиш (саводли ва мазмунли матн (иншо) тузиш) кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган интерфаол усулларни креатив, фаоллик, рефлектив, эмпатик ёндашувларга марказлаштириш, натижавийлик, рефлексивлик, кўпомиллилик принциплари орқали интеграциялш асосида ишлаб чиқилган;
 умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси содда гап синтаксисини ўқитишнинг лингвистик билим контекстига ҳамда 4К моделига  асосланган интерфаол усулларни ўқувчиларнинг индивидуал таълим траекториясига ўқув топшириқлари ва алгоритмик машқлар асосида мослаштириш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси мазмунини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
    она тили дарсларида содда гап синтаксисига оид лингвистик билим беришда спиралсимон ўқитиш, коммуникатив, интегратив, когнитив-прагматик ва ассоциатив йондашувлар асосида ўқувчиларнинг мантиқий ва критик фикрлаш, воқеликка креатив муносабат билдириш малакаларини ривожлантиришга йўналтириш орқали такомиллаштирилган умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси мазмунини такомиллаштиришнинг дидактик имкониятларига доир хулосалардан она тили таълими жарайонида фойдаланилган (Республика таълим марказининг 2023-йил 4-мартдаги 01/11-01/6-129-сон маълумотномаси). Натижада содда гапни ўқитиш методикаси ўқувчиларнинг турли нутқий вазийатларда содда гап синтаксисидан ўринли фойдаланиш кўникмасини шакллантиришга хизмат қилган;
гап структурасини мураккаблаштирувчи компонентлар: уюшиқ бўлаклар, ажратилган бўлаклар, ундалмалар, кириш ва киритмаларни ўқитиш, эгалланган лингвистик билимларни контекстда қўллай олишга йўналтирилган нутқий фаолиятнинг рецептив ва продуктив турларига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш мазмунига доир хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академийаси Қорақалпоғистон бўлимининг ФА-Ф1-ГОО3 рақамли, «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз йасалиши» мавзусидаги фундаментал лойиҳасининг “Умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитишнинг мазмуни, шакли ва воситалари” қисмини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академийаси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 10-сентабрдаги 17.01/207-сон маълумотномаси). Натижада, умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси лингвистик билимни контекстда бериш, евристик интуицийа, лойиҳа методлари асосида такомиллаштириш кўзда тутилган назарий асосларни шакллантиришга хизмат қилган;
    содда гап синтаксисини ўқитишнинг лингвистик билим контекстига ҳамда 4К моделига  асосланган интерфаол усулларни ўқувчиларнинг индивидуал таълим траекториясига ўқув топшириқлари ва алгоритмик машқлар асосида мослаштириш орқали такомиллаштирилган умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикаси бўйича таклиф ва тавсиялардан ФА-А1-Г007 рақамли «Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот обйекти сифатида» мавзусидаги фундаментал лойиҳасини “Она тили таълимида содда гап синтаксисини ўқитишда дидактик воситаларнинг ўрни ва аҳамияти” қисмини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академийаси ҚҚБ Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 10-сентабрдаги 17.01/206-сон маълумотномаси). Натижада она тили дарсларида ўқувчиларнинг содда гапларга оид лингвистик компетенсийасини шакллантириш методикасининг такомиллашувига хизмат қилган;
    содда гап синтаксисини ўқитиш орқали ўқувчиларда тинглаб тушуниш (англаш), гапириш (нутқ сўзлаш), ўқиб тушуниш (фаҳмлаш) ва ёзиш (саводли ва мазмунли матн (иншо) тузиш) кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган интерфаол усулларни креатив, фаоллик, рефлектив, эмпатик ёндашувларга марказлаштириш, натижавийлик, рефлексивлик, кўпомиллилик принциплари орқали интеграциялш асосида такомиллаштирилган умумтаълим мактабларида содда гап синтаксисини ўқитиш методикасини такомиллштириш моделидан Ф3-2016-09081165532 рақамли “Қорақалпоқ тилининг йанги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабийотини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳасини “Она тили таълимида содда гап синтаксисини ўқитишнинг методик муаммолари”  қисмини бажаришда фойдаланилган (Т.Н.Қори Нийозий номидаги Ўзбекистон Педагогика Фанлар илмий тадқиқот Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 1-декабрдаги 352/1-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг ўқиб тушуниш, тинглаб тушуниш, оғзаки ва йозма нутқ ҳамда лингвистик кўникмалари ривожланишига хизмат қилган.