Отақулова Дилором Азимжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Талабаларда эмпатик муносабатлар шаклланишининг психологик хусусиятлари», 19.00.06 – Йош ва педагогик психологийа. Ривожланиш психологийаси (психологийа фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/P761.
Илмий раҳбар: Турсунов Лутфулла Сайфуллаевич, психология фанлар номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат педагогика университети, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Расмий оппонентлар: Абдуллаева Барно Сайфутдиновна, психологийа фанлари доктори (DSc), профессор; Ахроров Ворис Юнусович, психология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади талабаларда эмпатик муносабатлар шаклланишининг психологик хусусийатларини ўрганиш ҳамда бу хусусийат шаклланишига таъсир этувчи асосий психологик омилларни очиб бериш орқали тавсийалар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
талабаларда конструктив эмпатик муносабат намойон бўлиши натижасида ўқув фаолийатида етакчилик, идентификацион эмпатия, эмпатияни ривожланиш динамикаси, эмоционал ҳолатларда ўзини назорат қилиш, эмоционал вазийатларда ўзини бошқара олиш ҳамда конформлик сингари шахснинг мотивацион-эмоционал омиллари ижобий даражада таъсир қилиши асосланган;
талабаларда эмпатик муносабат шаклланишига таъсир кўрсатувчи психологик хусусийатларга когнитив, конатив ҳамда аффектив хулқ-атвор хусусийатлари билвосита таъсир этиши ҳамда инқирозли вазийатларга муносабат, ўқув фаолийатидаги вазийатларга муносабат, гуруҳдошлар билан муносабат ҳамда ўқитувчилар билан муносабатларни йўлга қўйишда йаққол кўзга ташланиши далилланган;
турли йўналишда таҳсил оладиган талабаларда эмпатик муносабат шаклланишининг психологик хусусийатлари таҳлил қилиниб, бунда айниқса, аниқ ва табиий фанлар йўналишида таҳсил олувчи талабаларга қараганда ижтимоий-гуманитар фанлар йўналишида таҳсил олувчи талабаларда эмпатик муносабат шаклланганлиги исботланган;
эмпатик муносабатларнинг психологик жиҳатларини таъминловчи сифатлар шаклланиши натижасида, талабаларда мустақиллик, ҳамкорлик, келишувчанлик, мослашувчанлик, масъулийатлилик ва лидерлик хусусийатлари асосий факторларни ташкил этганлиги аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Талабаларда эмпатик муносабатлар шаклланишининг психологик хусусийатлари бўйича амалга оширилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
талабаларда конструктив эмпатик муносабат намойон бўлиши натижасида ўқув фаолийатида етакчилик, белгиланган топшириқларни ўз вақтида бажара олиш, иродавий масъулийатлилик, эмоционал ҳолатларда ўзини назорат қилиш, эмоционал вазийатларда ўзини бошқара олиш ҳамда конформлик сингари шахснинг мотивацион-эмоционал омиллари ижобий даражада таъсир қилиши асосланганлигига доир натижалар Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 23-нойабрдаги ПМ-90-сон буйруғи билан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психологийа» модулига киритилган (Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 30-нойабрдаги ПМ-90-а сон маълумотномаси). Бунинг натижасида талабаларда эмпатик муносабатни шакллантиришга нисбатан малака-кўникмаларни шакллантиришга эришилган;
талабаларда эмпатик муносабат шаклланишига таъсир кўрсатувчи психологик хусусийатларга когнитив, конатив ҳамда аффектив хулқ-атвор хусусийатлари билвосита таъсир этиши ҳамда инқирозли вазийатларга муносабат, ўқув фаолийатидаги вазийатларга муносабат, гуруҳдошлар билан муносабат ҳамда ўқитувчилар билан муносабатларни йўлга қўйишда йаққол кўзга ташланиши далилланганлигига доир натижалар Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 23-нойабрдаги ПМ-90-сон буйруғи билан «Умумий психологийа» модулига киритилган (Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 30-нойабрдаги ПМ-90-а сон маълумотномаси). Бу эса, олий таълим муассасалари ўқитувчилари фаолийатининг услубий методик таъминотини бойитишга хизмат қилади;
турли йўналишда таҳсил оладиган талабаларда эмпатик муносабат шаклланишининг психологик хусусийатлари таҳлил қилиниб, бунда айниқса, аниқ ва табиий фанлар йўналишида таҳсил олувчи талабаларга қараганда ижтимоий-гуманитар фанлар йўналишида таҳсил олувчи талабаларда эмпатик муносабат шаклланганлиги исботланганлигига доир натижалар Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 23-нойабрдаги ПМ-90-сон буйруғи билан «Педагогик психологийа» модулига киритилган (Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 30-нойабрдаги ПМ-90-а сон маълумотномаси). Натижада, эмпатик муносабатларни шакллантиришга мўлжалланган методикаларнинг илмий-амалий таъминотини оширишга хизмат қилган;
эмпатик муносабатларнинг психологик жиҳатларини таъминловчи сифатлар шаклланиши натижасида, талабаларда мустақиллик, ҳамкорлик, келишувчанлик, мослашувчанлик, масъулийатлилик ва лидерлик хусусийатлари асосий факторларни ташкил этганлиги аниқланганлигига оид натижалар Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий 2023-йил 23-нойабрдаги ПМ-90-сон буйруғи билан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психологийа» модулига киритилган (Психологийа ўқув-илмий марказининг 2023-йил 30-нойабрдаги ПМ-90-а сон маълумотномаси). Натижада, марказ фаолийатидаги лабораторийаларнинг илмий-амалий имконийатларни йанада оширишга хизмат қилувчи эмпатик муносабатлар билан боғлиқ методик таъминот имконийатлари бойитилган.