Ахророва Умида Хамидуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Педагогик жараённи тизимли таҳлил этишнинг назарий асослари (Олий таълим мисолида)”, 13.00.01-Редагогика назариуаси. Редагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Ped3955.
Илмий раҳбар: Алимарданов Тўлқин Турдиевич, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Олий таълим тизими кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти, PhD.03/30.09.2023.Ped.173.01.
Расмий оппонентлар: Юзликаев Фарит Рафаелович, педагогика фанлар доктори, профессор; Исянов Равил Генадевич, педагогика фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади педагогик жараёнларни тизимли таҳлил этишнинг назарий усуллар ва ёндашувларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“тизимли таҳлил” тушунчасининг моҳияти илмий билимлар ҳақида уларнинг шакли, мазмуни, шунингдек, батафсил текшириш, аниқ тушунча ва тасдиқларни илгари суриш даражасига мувофиқ мақбул тасаввурни яратишга қаратилган жараён сифатида кичик, ўрта, катта ва улкан педагогик тизимлар кўринишида намоён бўлиши обективлигини фактик материалларнинг ретроспективлик даражаси изчиллиги ва узвийлигига устуворлик бериш орқали аниқлаштирилган;
тизимли таҳлилни амалга оширишнинг бошқарувчанлик, диагностик, огоҳлантирувчи функсиялари функсионал-структуравий, морфологик, генетик, ўхшашлик, самарадорлик каби тадқиқий методларни педагогик жараёнларда қўллашнинг ўрганиладиган ҳамда ўрганувчи тизимнинг дастлабки (кириш) ва якуний (хулоса) босқичлари билан интегративлик даражаси интенсив таъсири мақбуллиги, валидлигини қатъий белгилаш орқали аниқлаштирилган;
педагогик жараённи тизимли таҳлил этишнинг функсионал-тузилмавий модели комплекс, норматив, инновацион, интеграцион, вазиятли, хулққа оид ёндашувларнинг педагогик жараённи ташкил этиш ва тизимли таҳлил қилиш функсиялари (олдиндан кўриш, ахборот таҳлил, мақсадли-мотивлаштириш, тартибга солиш, шахс-фаолиятли) ва усулларининг (функсионал, аксиологик, вазиятли, концептуал) идентивлиги продуктогенлиги инъикоси ва жадаллигини таъминлаш асосида такомиллаштирилган;
педагогик жараёнларни тизимли таҳлил қилишнинг трендлари(тенденсиялари)ни аниқлаш, муаммолар диагностикаси, фактор (омилли) таҳлил каби устувор йўналишлари “динамик тизим”нинг технологик таъминотини ишлаб чиқишга доир концептуал, инновацион, тадқиқий, эдукологик асосларнинг прагматиклик хусусияти диалектикасини формал мантиқ билан интеграциялашиш даражасини тизим ҳосил қилиш имкониятини кенгайтириш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Олий таълимда педагогик жараёнларни тизимли таҳлил этишнинг назарий асосларини такомиллаштириш бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:
“тизимли таҳлил” тушунчасининг моҳиятини илмий билимлар ҳақида уларнинг шакли, мазмуни, шунингдек, батафсил текшириш, аниқ тушунча ва тасдиқларни илгари суриш даражасига мувофиқ мақбул тасаввурни яратишга қаратилган жараён сифатида кичик, ўрта, катта ва улкан педагогик тизимлар кўринишида намоён бўлиши обективлигини фактик материалларнинг ретроспективлик даражаси изчиллиги ва узвийлигига устуворлик бериш орқали аниқлаштиришга доир амалий таклиф ва тавсиялардан тарих бакалавриат таълим йўналиши учун “Умумий педагогика” ўқув қўлланмасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 22-декабрдаги 537-сонли буйруғи, 537126-рақамли гувоҳнома). Натижада, бўлажак ўқитувчиларнинг педагогик тизим ва тизимли таҳлилга доир билимларини таркиб топтиришга хизмат қилган;
тизимли таҳлилни амалга оширишнинг бошқарувчанлик, диагностик, огоҳлантирувчи функсияларини функсионал-структуравий, морфологик, генетик, ўхшашлик, самарадорлик каби тадқиқий методларни педагогик жараёнларда қўллашнинг ўрганиладиган ҳамда ўрганувчи тизимнинг дастлабки ва якуний босқичлари билан интегративлик даражаси интенсив таъсирини мақбуллиги, валидлигини қатъий белгилаш орқали аниқлаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон миллий университетида бажарилган ПЗ-20170929789 рақамли “Ўзбекистонда олий таълим муассасаларининг ўқув жараёнида илғор педагогик ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишни такомиллаштириш механизмларини ишлаб чиқиш” (2018-2020 йй.) амалий лойиҳасининг инновацион педагогик технологиялар қисмини амалга оширишда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2023-йил 17-ноябрдаги 02-07-5082/04-сон далолатномаси). Натижада, педагогикада тизимли таҳлилнинг инновацион педагогик технологиялари такомиллаштиришга хизмат қилган;
педагогик жараённи тизимли таҳлил этишнинг функсионал-тузилмавий моделини комплекс, норматив, инновацион, интеграцион, вазиятли, хулққа оид ёндашувларнинг педагогик жараённи ташкил этиш ва тизимли таҳлил қилиш функсиялари ва усулларининг идентивлиги продуктогенлиги инъикоси ва жадаллигини таъминлаш асосида такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ВИИ йўналишида белгиланган “Узлюксиз маънавий тарбия тизимини такомиллаштириш, жумладан ота-оналарнинг фарзанд тарбиясидаги масъулиятини ошириш” 39-бандига мувофиқ “Миллий тарбия энциклопедияси”ни яратиш бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2023-йил 13-ноябрдаги 415-сон далолатномаси). Натижада, узлюксиз маънавий тарбияда тизимли таҳлилни қўллаш методологиясини такомиллаштиришга хизмат қилган;
педагогик жараёнларни тизимли таҳлил қилишнинг трендларини аниқлаш, муаммолар диагностикаси, фактор таҳлил каби устувор йўналишларини “динамик тизим”нинг технологик таъминотини ишлаб чиқишга доир концептуал, инновацион, тадқиқий, эдукологик асосларнинг прагматиклик даражаси диалектикасини формал мантиқ билан интеграциялашиш даражасини тизим ҳосил қилиш имкониятини кенгайтириш орқали такомиллаштиришга доир амалий таклиф ва тавсиялардан тарих бакалавриат таълим йўналиши учун “Умумий педагогика” ўқув қўлланмасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 22-декабрдаги 537-сонли буйруғи, 537126-рақамли гувоҳнома). Натижада, бўлажак ўқитувчиларни педагогик жараённи тизимли таҳлил қилиш компетенсиясини ривожлантиришга хизмат қилган.