Алламбергенова Перхан Кудайбергеновна
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон телевидениеси эволюцияси ва замонавий тенденсиялари”, 10.00.09 – Журналистика (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.DSc/Fil500.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.14.01.
Расмий оппонентлар: Исмоилова Климентина Фузайловна, филология фанлари доктори; Машарипова Тамара Жолдасбаевна, филология фанлари доктори, профессор; Алимов Беруни Султонович, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоғистон телевидениеси эволюцияси ва замонавий тенденсияларнинг шаклланиши, Янги Ўзбекистон шароитида Қорақалпоғистон телевидениесининг конвергенсия, интеграция, миллий-маданий анʼаналарга риоя қилиш, модификация, трансформация масалаларини назарий ва амалий жиҳатдан аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоғистон телевидениеси республикада бозор муносабатларининг устуворлиги нодавлат телекўрсатувлар секторининг шаклланишига имконият яратиб, Қорақалпоғистон нодавлат телеканалларнинг тадрижий тараққиёти тўрт босқичда: шаклланиш даври (1997-2007-йиллар), оммалашиш даври (2008-2014-йиллар), мақсадли аудиторияга ёʻналтирганлик даври (2014-2021-йиллар), янги медиа билан ўзаро алоқадорлик даври (2022-йилдан ҳозирги кунгача) кабиларда шаклланганлиги далилланган;
давлат ва хусусий телевизион тизимларнинг қорақалпоқ халқи тафаккурига таъсири, аҳолининг телевизион контентга нисбатан комплекс муносабати аниқланиб, телеканаллар структурасини, ахборот узатишда замонавий тенденсияларни амалиётга тадбиқ этиш зарурати асослаб берилган;
Қорақалпоғистон телеканаллардаги жанрлар тизимининг янгиланиши, жанрлар модификациялашуви, уларнинг ўзаро таъсири натижасида тележурналистиканинг янги босқичга кўтарилганлиги аниқланган;
республика телевизион тажрибаси асосида брифингнинг ўзига хос хусусиятлари, функсиялари, моҳияти ва эфирга узатилиш шаклига кўра информацион жанрлар гуруҳига мансублиги исботланган;
Қорақалпоғистон телеканалларининг маданий-маърифий контент яратиш тажрибаси очиб берилиб, ўзига хос хусусиятлари мавжудлиги боис, жамиятнинг ижтимоий-маданий тараққиётида муҳим аҳамият касб этиши ҳамда миллий ўзига хослиги асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг амалиётга жорий этилиши. Интерактив тележурналистиканинг назарий асослари ва тараққиёт тенденсиялари юзасидан ишлаб чиқилган назарий-методологик ва амалий таклифлар асосида:
Қорақалпоғистон телевидениеси республикада бозор муносабатларининг устуворлиги нодавлат телекўрсатувлар секторининг шаклланишига имконият яратиб, Қорақалпоғистон нодавлат телеканалларнинг тадрижий тараққиёти тўрт босқичда: шаклланиш даври (1997-2007-йиллар), оммалашиш даври (2008-2014-йиллар), мақсадли аудиторияга ёʻналтирганлик даври (2014-2021-йиллар), янги медиа билан ўзаро алоқадорлик даври (2022-йилдан ҳозирги кунгача) кабиларда шаклланганлиги далилланган бўйича берилган илмий тавсиялар “Қарақалпақстан” телеканали ижодий жамоаси томонидан фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2023-йил 25-апрелдаги 05-22/206-сон маълумотномаси). Натижада янги телевизион форматлар негизида “Қарақалпақстан” телеканалида кўрсатувларни тайёрлашда аудитория билан коммуникация жараёни Телеграм мессенжери ва бошқа ижтимоий тармоқлар орқали амалга ошириш, мобил журналистикадан фойдаланиш имкониятини берган;
давлат ва хусусий телевизион тизимларнинг қорақалпоқ халқи тафаккурига таъсири, аҳолининг телевизион контентга нисбатан комплекс муносабати аниқланиб, телеканаллар структурасини, ахборот узатишда замонавий тенденсияларни амалиётга тадбиқ этиш зарурати юзасидан таклифлар Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Конституцияси бўйича ўтказилган референдум олдидан Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи КенГЭСида янги жанр сифатида талқин қилинган брифингдан сайлов ва референдум жараёнларида фарқли жиҳатлари ва журналист позициялари масаласи бўйича фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи КенГЭСининг 2023-йил 25-апрелдаги 08-511-сон маълумотномаси); Натижада диссертантнинг таклифи асосида эфирда брифинглар фаоллашди, дастур давомида ҳаракатланувчи титрларда қисқа сатрли қўшимча маълумотлар бериш имкониятини берган;
Қорақалпоғистон телеканаллардаги жанрлар тизимининг янгиланиши, жанрлар модификациялашуви, уларнинг ўзаро таъсири натижасида тележурналистиканинг янги босқичга кўтарилганлиги юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Бош Прокуратураси ҳузуридаги Матбуот хизмати вакилларини қайта ўқитиш ва малакала ошириш курсларида информацион жанр – брифингдан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош Прокуратурасининг 2022-йил 17-мартдаги 18-1118-сон маълумотномаси). Натижада матбуот хизмати вакиллари телевидение орқали брифингларни ташкил этишда, аҳолининг медиа саводхонлигини ошириш ҳамда республиканинг глобал ахборот маконига сифатли интеграцияси бўйича чора-тадбирларни жорий этиш имконияти юқори эканлиги илмий-назарий жиҳатдан исботланган;
республика телевизион тажрибаси асосида брифингнинг ўзига хос хусусиятлари, функсиялари, моҳияти ва эфирга узатилиш шаклига кўра информацион жанрлар гуруҳига мансублиги исботланганлиги юзасидан таклифлар глобаллашув даврида аудиториянинг ахборот олиш ва узатишда нодавлат телеканаллардаги ахборот дастурларда замонавий тенденсияларни қўллаш борасида ссенарийларни шакллантиришда қўлланилган (Нукус–саёҳат МЧЖ Қорақалпоғистон Республикаси Нукус шаҳри “Жаслар ТВ” телеканалининг 2022-йил 17-мартдаги 01-06/617-сон маълумотномаси). Натижада телеканалда ахборот дастурларини миллий маданият ва миллий ўзликни сақлаган ҳолда рекреатив жиҳатларни жамлаган тонгги дам олиш “Дастурхон” кўрсатуви рукнида “Миллий мерос” саҳифаси, “Менинг маҳаллам”, “Бахтим сизлер” туркум дастурлари тайёрланган;
Қорақалпоғистон телеканалларининг маданий-маърифий контент яратиш тажрибаси очиб берилиб, ўзига хос хусусиятлари мавжудлиги боис, жамиятнинг ижтимоий-маданий тараққиётида муҳим аҳамият касб этиши ҳамда миллий ўзига хослиги асослаб берилган кўра миллий ўзига хослиги юзасидан таклифлар Қорақалпоғистон Республикаси “ТТВ Тўрткўл телевидениеси”да конвергенсия ва интеграция жараёнининг тезкор ривожланиши, инновацион платформаларнинг шаклланиши билан боғлиқ янгиликлар амалиётга татбиқ этилган (“ТТВ Тўрткўл телевидениеси” МЧЖнинг 2023-йил 19-апрелдаги 62-сон маълумотномаси) Натижада кўрсатув тайёрлашдаги креатив ёндашув, турли жанрдаги материаллар шакли, тележурналист маҳорати, информацион-таҳлилий дастурлардаги мултимедиа имкониятидан фойдаланиш бўйича берилган тавсия ва таклифлар натижасида “ТТВ Тўрткўл телевидениеси”нинг аудиторияси кенгайди, қўшимча “ТТВ Кино” пуллик канали ташкил этилди, жонли эфирдан самарали фойдаланиш кўрсаткичи ортишига хизмат қилган.