Абдуллаев Акмалжон Ўктамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек тилида рамзнинг ифодаланиши”, 10.00.01 – Ўзбек тили  (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Fil1321.
Илмий раҳбар: Мамажонов Алижон, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Усмонова Ҳуринисо Шароповна, филология фанлари доктори, профессор; Худайберганова Дурдона Сиддиқовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилидаги рамзларни лингвистик ҳодиса сифатида очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилидаги рамзлар лингвистик ҳодиса сифатида шартли белгилар, метафора, аллегория, эталон кабиларга қиёсланиб, белгиларнинг ифодаловчи билан ифодаланмиш ўртасидаги конвенсионал, мотивланган муносабат мавжуд бўлган, аниқ вазифага қаратилмаган ва, одатда, мавҳум мазмун ифодалайдиган, кўп маъноли махсус тури ҳисобланиши асосланган;
рамзларнинг структурал-семантик хусусиятлари комплекс тадқиқ этилиб, унинг семантик таркиби асос, рамзий мазмун ҳамда улар орасидаги конвенсионал алоқадан иборат эканлиги, шунингдек, рамзий маънонинг ҳосил бўлиш йўллари, сўз ва рамзий маъно ўртасидаги муносабат алоқадорлик ёки ўхшашлик орқали юзага келиши аниқланиб, ўзбек тилидаги рамзлар метонимик ва метафорик хусусиятлилиги исботланган;
лингвистик воситалар орқали ифодаланган рамзлар илк марта таснифланиб, уларнинг тузилишига кўра содда ва мураккаб, лексик воситаларнинг хусусиятларидан келиб чиқиб аллегорик, фитонимик, ранг-тус, нарса-буюмлар номларини билдирувчи, сон-рамзлар, диний ва мифологик, шахс ва жой номлари орқали ифодаланган рамзлар каби тўққизта маъно турлари аниқланган;
ўзбек тилидаги лексик воситаларнинг рамзий маънолари жамиятдаги ижтимоий-сиёсий ўзгаришлар натижасида лан ўзгаришсиз сақланиши, кенгайиши, торайиши ёки умуман йўқолиши мумкинлиги исботланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Рамзларннг лингвистик ҳодиса сифатида ўрганилиши натижасида олинган хулосалардан:
ўзбек тилидаги рамзларнинг тараққий этиш босқичлари таҳлили, тараққиёт давомида лексема-рамзларда рамзий маънонинг ўзгаришсиз сақланиши, кенгайиши, торайиши ёки умуман йўқолиши мумкинлиги хусусидаги хулосалардан 2017-2020-йилларга мўлжалланган № ОТ-Ф-1-100 “Имконияти чекланган болалар ижтимоий-маданий фаолиятининг бадиий-ижодиёт воситалари асосида назарий ва амалий такомиллашуви” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (ФарДУнинг 2023-йил 19-декбрдаги 04/6409-сон маълумотномаси). Натижада, имконияти чекланган ёшларнинг миллий қадриятларимизга ҳурмат тушунчаларини такомиллаштириш, сўз ва унинг рамзий маъноларини қўллаш билан боғлиқ ижодкорлигини ривожлантириш, эстетик дидини ошириш лойиҳаларининг таъсирчанлиги оширилган;
ўзбек тилидаги сўзлар орқали ифодаланган рамзларнинг услубий хусусиятлари, рамзий маъно ифодалаш орқали фикрни бойитиш, нутқнинг жозибадорлиги ва таъсирчанлигини ошириш, мулоқот жараёнларини ташкиллашда рамзий маънодан кенг фойдаланишга доир хулоса ва тавсияларидан 2022-йилнинг 20-июндан 20-декабргача амалга оширилган “Дўстлик – осойишталик гарови” мавзусидаги 1-рақамли давлат гранти лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Республика тожик миллий маркази Фарғона вилояти бўлинмасининг 2023-йил 25-декбрдаги 18-сон маълумотномаси). Натижада, грант доирасида ташкилланган тадбирлар, тарғибот-ташвиқот ишларининг илмийлиги ва самарадорлиги ортган;
ўзбек тилидаги рамзларга лингвистик ҳодиса сифатидаги илмий қарашлар натижалари, рамзий маънонинг ҳосил бўлиш йўллари, сўз ва рамзий маъно ўртасидаги муносабат турлари, бадиий матнда рамзларнинг ўрни ва уларнинг функсионал имкониятлари хусусидаги фикрлар ҳамда рамзлар тарихи ва тараққий этиш жараёнларини ўрганиш асосидаги илмий хулосалардан Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг 2023-йилда эфирга узатилган “Хайрли кун”, “Абадий муҳит”, “Сабоқ” кўрсатувларида, шунингдек, “Маънавият сарчашмаси”, “Кун мавзуси” радиоешиттиришлари ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг 2023-йил 11-августдаги 02-12/160-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув ва радиоешиттиришлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган, илмий далиллар билан бойитилган.