Бухарбаева Жазира Жаксиликовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Т.Матмуратов асарларининг лингвопоетикаси», 10.00.03 – «Қорақалпоқ тили» (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Fil1502.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Карлибаева Гулмира Эрмекбаевна, филология фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Нажимов Пердебай Айманович, филология фанлари доктори (DSc), профессор, Казимбетова Зиюар Махсетбаевна, филология фанлари философия доктори (PhD).
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Т.Матмуратов асарларининг лингвопоетик хусусиятларини очиб бериш, унинг шеърларидаги тил бирликларининг эстетик эффект ҳосил қилиш вазифаси, шоирнинг услубини, индивидуаллигини англатувчи тил бирликларининг ўрнини очиб берисдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:    
қорақалпоқ адабий тилининг тараққиётида Тулепберген Матмуратов ижоди, айниқса, унинг сўз қўллаш ҳамда адабий тилнинг бадиий-эстетик табиатини такомиллаштириш билан боғлиқ индивидуал маҳорати, ижодий новаторлиги муҳим ўрин тутиши аниқланган;
шоир асарларида қўлланилган синонимлар матнда қатор қўлланиш орқали асарнинг бадиийлиги, экспрессивлиги орттирилганлиги ва матнда контраст тасвирлаш, антонимик қарама-қаршиликлар композицион боғлиқликга эга бўлиб, антонимик уялар воқеа-ҳодисани аниқ тасвирлашда, қаҳромоннинг ички дунёсини, характерини очиб бериш учун хизмат қилганлиги асосланган;
Т.Матмуратов шеърларидаги окказионализмлар ёрдамида фикрни таъсирчан етказиб бериш ва халқ оғзаки ижоди наъмуналари нақл-мақоллар ва фразеологизмларнинг структурасини ўзгарттириш, қайта ишлаш орқали образли тасвирлаш, фикрларнинг далили, нутқни ихчамлаштириш каби лингвопоетик вазифаларни бажариши аниқланган;
Т.Матмуратов асарларида сифатлаш, ўхшатиш, метафора, метонимия, синекдохаларнинг бадиий-эстетик вазифа бажариши ва уларнинг поетик матн ҳосил қилишидаги семантик-стилистик хусусиятлари, шунингдек, шоир асарларининг поетик синтаксиси инверсия, такрор, анафора ва эпифора, градация, риторик сўроқ гапларни услубий қўллаш орқали лингвистик-эстетик функцияларни бажариши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Шоир Т.Матмуратов асарлари тилини лингвопоетик тадқиқ қилиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қорақалпоқ адабий тилининг тараққиётида Тулепберген Матмуратов ижоди, айниқса, унинг сўз қўллаш ҳамда адабий тилнинг бадиий-эстетик табиатини такомиллаштириш билан боғлиқ индивидуал маҳорати, ижодий новаторлиги муҳим ўрин тутиши аниқланганлиги ҳамда шоир асарларида қўлланилган синонимлар матнда қатор қўлланиш орқали асарнинг бадиийлиги, экспрессивлиги орттирилганлиги ва матнда контраст тасвирлаш, антонимик қарама-қаршиликлар композицион боғлиқликга эга бўлиб, антонимик уялар воқеа-ҳодисани аниқ тасвирлашда, қаҳромоннинг ички дунёсини, характерини очиб бериш учун хизмат қилганлиги асосланганлигига боғлиқ янги маълумотлар Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими  Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2012-2016 йилларда ФА-ФИ-ГОО3  «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши» мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2023-йил 15-февралдаги 59/1-сон маълумотномаси). Натижада, Т.Матмуратов ижодининг поетик хусусиятларини очиб беришда амалий аҳамият касб этган;
Т.Матмуратов шеърларидаги окказионализмлар ёрдамида фикрни таъсирчан етказиб бериш ва халқ оғзаки ижоди наъмуналари нақл-мақоллар ва фразеологизмларнинг структурасини ўзгарттириш, қайта ишлаш орқали образли тасвирлаш, фикрларнинг далили, нутқни ихчамлаштириш каби лингвопоетик вазифаларни бажариши аниқланганлиги юзасидан хулосалар Қорақалпоғистон Республикаси тарихи ва маданияти давлат музейида Т.Матмуратовнинг ҳаёти ва ижоди, адабий меърослари бўйича кўргазмалар ташкил этишда, бадиий-адабий экскурсия дарсларини ўтказишда ва илмий-назарий конференсияларда маъруза шаклида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2023-йил 30-январдаги 2-02/113-сон маълумотномаси). Бу эса шоир ижодий меросининг аҳамиятини, унинг бадиий тасвир воситаларидан фойдаланиш маҳоратини очиб беришда ёрдам берган;
Т.Матмуратов асарларида сифатлаш, ўхшатиш, метафора, метонимия, синекдохаларнинг бадиий-эстетик вазифа бажариши ва уларнинг поетик матн ҳосил қилишидаги семантик-стилистик хусусиятлари, шунингдек, шоир асарларининг поетик синтаксиси инверсия, такрор, анафора ва эпифора, градация, риторик сўроқ гапларни услубий қўллаш орқали лингвистик-эстетик функцияларни бажариши исботланганлиги юзасидан хулосалар  «Қорақалпоғистон» телевидениесида «Эркин фикр», «Муносабат» маданий-маърифий кўрсатувида ва «Қорақалпоғистон» радиоканалининг «Маънавият бўстони», «Тилга эътибор – элга эътибор» эшиттиришларида диссертация материаллари оммалаштирилган  (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2023-йил 14-феврал 05-22/86-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур эшиттиришлар орқали тингловчиларга шоир ижоди меросининг аҳамиятини, шоирнинг бадиий тасвир воситаларидан фойдаланиш маҳоратини, асарларида қўлланилган нақл-мақоллар, фразеологизмларнинг маъноларини очиб бериш имконини берган.