Норкулов Олим Насимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўзбекистондаги миграция жараёнларининг шахс ахлоқий ва ҳуқуқий маданиятига трансформацияси”, 09.00.02 – Онг, маданият ва амалиёт шакллари фалсафаси (ҳуқуқ фалсафаси) (фалсафа фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fal938
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети ҳузуридаги DSc.03/30.12.2019.F.02.02
Илмий раҳбар: Ғайбуллаев Отабек Мухаммадиевич, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Айматов Аминжон Қудратович, фалсафа фанлари доктори (DSc), доцент; Талапов Баҳриддин Алижонович, фалсафа фанлари доктори, (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистондаги миграция жараёнларининг шахс ахлоқий ва ҳуқуқий маданиятига трансформацияси ҳамда жамият этосферасига таъсирини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мигрантлар ахлоқий маданияти трансформацияси оқибатида пайдо бўладиган миллий маргиналлашув, ўзлигидан бегоналашиш, ментал маданий муҳитдан узоқлашиш каби аморалистик муносабатларни олдини олишга қаратилган протексионистик (ижтимоийлаштириш) мезонлари аниқланган;
мигрантларнинг эмигрант жамиятда ҳуқуқий маданиятининг трансформацияси регулатив, аксиологик, коммуникатив, мослашув каби вазифаларни бажариши натижасида ксенофобия, мигрантофобия, нигилизм, дискриминация сингари ғайриҳуқуқий оқибатларни олдини олишдаги аҳамиятлилиги ижтимоий-фалсафий жиҳатдан очиб берилган;
донор жамиятга ташриф буюрувчилар ахлоқий-ҳуқуқий маданиятида рўй берадиган трансформациялар миграцион мобилликка туртки берувчи компенсаторлик, коммуникативлик, реинтеграциясига эришиш учун аҳоли дунёқарашида гуманизм, толерантлик, пацифизм каби маънавий тамойилларнинг тарихий ва замонавий кўринишларда намоён бўлганлиги аниқланган;
миграциянинг аҳоли ахлоқий маданиятида аккултурация, маданий коллизиялар (ўзаро тўқнашиш) оқибатида рўй берадиган трансформациялар антогонизми оилавий қадриятлар деформацияларига сабаб бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда шахснинг манфаатларини ҳимоя қилишда миграция билан боғлиқ ахлоқий ва ҳуқуқий маданиятни ошириш натижасида ишлаб чиқилган илмий хулосалар асосида:
мигрантлар ахлоқий маданияти трансформацияси оқибатида пайдо бўладиган миллий маргиналлашув, ўзлигидан бегоналашиш, ментал маданий муҳитдан узоқлашиш каби аморалистик муносабатларни олдини олишга қаратилган протексионистик (ижтимоийлаштириш) мезонлари аниқланганлигига оид таклиф-тавсиялардан 46-11/50-рақамли “Самарқанд вилоятида “Зиёрат туризми”ни ривожлантириш бўйича онлайн электрон зиёрат туризми обектлари порталини яратиш” мавзусидаги амалий грант лойиҳаси ижросини таъминлашда фойдаланилган (Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институтининг 2024-йил 27-февралдаги 124-сон маълумотномаси). Натижада, грант лойиҳасидаги миграция билан боғлиқ жараёнларни янада такомиллаштириш ва шахснинг миллий менталитетига хос аморалистик ҳолатларни мустаҳкамлашга доир ғоялар ишлаб чиқишга хизмат қилган;
мигрантларнинг эмигрант жамиятда ҳуқуқий маданиятининг трансформацияси регулятив, аксиологик, коммуникатив, мослашув каби вазифаларни бажариши натижасида ксенофобия, мигрантофобия, нигилизм, дискриминация сингари ғайриҳуқуқий оқибатларни олдини олишдаги аҳамиятлилиги ижтимоий-фалсафий жиҳатдан очиб берилганлигига оид илмий-назарий таклиф-тавсиялардан Самарқанд давлат чет тиллар институти билан ҳамкорликда Европа Иттифоқи Эрасмус + дастурининг 2016-2018 йилларга мўлжалланган 561624-ЕРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС + CБҲЕ ИМЕП: рақамли “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли халқаро амалий грант лойиҳаси ижросини таъминлашда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 26-февралдаги 458/02-сон маълумотномаси). Натижада, олий таълим тизимида таҳсил олаётган талабаларнинг миграция жараёнлари ҳақидаги қарашларининг кенгайишига, улардаги ҳуқуқий маданиятнинг шаклланиши муҳим манба бўлиб хизмат қилган;
донор жамиятга ташриф буюрувчилар ахлоқий-ҳуқуқий маданиятида рўй берадиган трансформациялар миграцион мобилликка туртки берувчи компенсаторлик, коммуникативлик, реинтеграциясига эришиш учун аҳоли дунёқарашида гуманизм, толерантлик, пацифизм каби маънавий тамойилларнинг тарихий ва замонавий кўринишларда намоён бўлганлиги аниқланганлигига доир таклиф-тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонуншилик палатасининг Фан, таълим, маданият ва спорт масалалари қўмитаси томонидан бажарилган “Соғлом инсон – соғлом миллат” мавзусидаги лойиҳа ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонуншилик палатасининг Фан, таълим, маданият ва спорт масалалари қўмитасининг 2024-йи 27-февралдаги 04/9-10-09-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳада акс этган шахснинг миграция фаолиятига уйғун фикрлар фуқароларнинг партияларга бўлган қизиқишлари ошишига, уларнинг ҳуқуқий ва ахлоқий маданиятини фалсафий жиҳатдан юксалишига хизмат қилган;
миграциянинг аҳоли ахлоқий маданиятида аккултурация, маданий коллизиялар (ўзаро тўқнашиш) оқибатида рўй берадиган трансформациялар антогонизми оилавий қадриятлар деформацияларига сабаб бўлиши аниқланганлигига доир таклиф-тавсиялардан Самарқанд вилояти телерадиокомпаниясининг 2024-йил 16-январ куни ефирга узатилган “Маҳалламиз ислоҳотчилари” кўрсатувининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилояти телерадиокомпаниясининг 2024-йил 5-апрелдаги 01-07/70-сон маълумотномаси). Натижада, телевидениеда намойиш этилаётган миграцияга оид кўрсатувларнинг ҳуқуқий ва ахлоқий жиҳатларини ошишига, телетомошабинларда мигрантлик билан боғлиқ фалсафий-ҳуқуқий дунёқарпшни оширишга хизмат қилган.