Ширинов Махсуд Кувандиковичнининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш”,14.00.21-Стоматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга  олинган рақам: № B2021.3. PhD/Tib.2145.
Илмий раҳбар: Пўлатова Барно Журахоновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарканд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Юсупов Руслан Доккаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Кубаев Азиз Саидолимович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Асфендияров номли Козоғистон миллий тиббиёт университети (Козоғистон Республикаси) .
Диссертациянинг йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади юкори лаб ва танглай туғма кемтиглиги булган беморларда тил холатини лингвал барьер ёрдамида коррекция килиб, даволаш усулини ишлаб чикиш оркали нейростоматологик ёрдамни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
юқори лаб ва танглай туғма  кемтиклиги ва неврологик бузилишларнинг ўзаро боғлиқлик диагностик моҳияти аниқланди, бу болаларда аналитик синтетик фикрлаш қобилиятининг кучсиз шаклланганлиги билан намоён бўлган ва интелект кўрсаткичининг ўрта даражадан пастлиги аниқланган;
юқори лаб ва танглай туғма  кемтиклиги бўлган беморларда неврологик бузилишларни эрта аниқлаш ҳамда ўз вақтида даволаш, коморбид бузилишларни олдини олиш имконини берганлиги асосланган;
тилнинг патологик таъсири ва юқори жағнинг характерли деформацияси ўзаро боғлиқлиги аниқланган;
юқори лаб ва танглай туғма кемтиклиги бўлган беморларда нутқ жараёнида юзнинг компенсация элементларини бартараф этишда аппаратлар ёрдамида тилнинг ортодонтик коррекциясининг аҳамияти исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий килиниши.
Самарканд давлат тиббиёт университети мувофиқлаштирувчи Экспертлар кенгашининг 2024 йил 26  апрелдаги №04-х/28-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: юкори лаб ва танглай туғма  кемтиклиги ва неврологик бузилишларнинг ўзаро боғлиқлик диагностик моҳияти аниқланди. Бу болаларда аналитик синтетик фикрлаш қобилиятининг кучсиз шаклланганлиги билан намоён бўлди. Бунда интелект кўрсаткичининг ўрта даражадан пастлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Юқори лаб ва танглай туғма кемтиги  ва неврологик касалликлар  ўртасидаги диагностик алоқани ўрнатиш, болаларда аналитик ва синтетик ақлий фаолиятнинг ёмон ривожланишида, интеллект кўрсаткичлари ўрта даражадан паст бўлишида намоён бўлди, бу касалликнинг патогенезини ҳақидаги тушунчани сезиларли даражада кенгайтирди ҳамда янги комплекс даволаш усулини ишлаб чиқиш учун асос бўлди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш усули бўйича олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (22.02.2022йилдаги № 274-сон буйруқ) ва Жиззах вилоят ихтисослаштирилган болалар стоматология поликлиникаси (28.02.2022 йилдаги № 11-К сон буйруқ) буйруғи бўйича амалий фаолиятга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: терапевтик ва реабилитация тадбирларининг даво комплексига киритилиши даволаниш вақтини қисқартиришга, болаларда юмшоқ ва қаттиқ танглайнинг анатомик хамда функционал яхлитлигини тиклашга, овқатланиш, нафас олиш ва боланинг нутқини барқарор тикланиши, ҳаёт сифатини яхшилаш, ижтимоий ҳаётга эрта реабилитация, ижтимоий мослашиш, ногиронликни камайтириш. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги ва неврологик бузилишларнинг ўзаро боғлиқлигини аниқлаш натижасида беморнинг даволаш самарадорлигини оширишга қаратилган чора тадбирларни ишлаб чиқарилиши натижасида 1 нафар беморнинг шифохонадаги даври учун; беморнинг шифохонада қолиш муддатини 9,2 кундан 5,3 кунга (4 кунга дори-дармон ва озиқ-овқат) қисқартириб шифохонада қолиш тўлов миқдори 276000 сўм иқтисод қилинди. Демак бир нафар бемордан 276000 сўм иқтисод қилинса иқтисодий кўрсаткич  22080000 сўмни (80 нафар бемор учун) ташкил этади. Хулоса: Ушбу холатда айтиб ўтилган даволаш тактикасининг жорий қилиниши бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини  276000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2022 йил 5-апрелдаги 152-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: юкори лаб ва танглай туғма  кемтиклиги бўлган беморларда неврологик бузилишларни эрта аниқлаш ҳамда ўз вақтида даволаш, коморбид бузилишларни олдини олиш имконини берди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Юқори лаб ва танглай туғма кемтиклиги билан оғриган беморларда асаб тизимидаги функционал ўзгаришлар тўғрисида олинган маълумотлар кўп босқичли жарроҳлик даволашни бошлашдан олдин улар орасида неврологик асоратларни ривожланиш хавфи юқори бўлганларни аниқлашга имкон берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш усули бўйича олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (22.02.2022йилдаги № 274-сон буйруқ) ва Жиззах вилоят ихтисослаштирилган болалар стоматология поликлиникаси (28.02.2022 йилдаги № 11-К сон буйруқ) буйруғи бўйича амалий фаолиятга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: даволаш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар ва хатолар сонини минималлаштиради, анъанавий жарроҳлик усулларига хос бўлган асоратларни олди олинади, қўшимча жарроҳлик аралашуви билан боғлиқ бўлган стресс ва ноқулайликлар бартараф этилади, асоратларнинг частотасини камайтириш орқали даволашдан кейинги беморлар реабилитация даври қисқариб, фаол ижтимоий фаолиятига қайтаради, ушбу касалликка чалинган беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: касалликни келтириб чиқарувчи омилларнинг аниқланишига кўра 1 нафар бемор учун сарфланадиган 930000сўм иқтисод қилинди (кўп босқичли жарроҳлик амалиётидан олдин беморларни амбулатор даволаш орқали). Хулоса: ушбу холатнинг амалиётга жорий қилиниши бир нафар бемор ҳисобидан бюджет маблағларини 930000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2022 йил 5-апрелдаги 152-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик:  тилнинг патологик таъсири ва юқори жағнинг характерли деформацияси ўзаро боғлиқлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тил тўсиғидан фойдаланиш тил ва пастки жағ олдинги тишлар гуруҳини ажратишга ёрдам беради, тилнинг уч қисмини танглай билан контакт қилиш учун шароит яратади, бу тил функциясини нормаллаштиришга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш усули бўйича олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (22.02.2022йилдаги № 274-сон буйруқ) ва Жиззах вилоят ихтисослаштирилган болалар стоматология поликлиникаси (28.02.2022 йилдаги № 11-К сон буйруқ) буйруғи бўйича амалий фаолиятга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: касалликдан кейинги асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди, юқори жағ иккиламчи деформациясини бартараф этиш усулларини оптималлаштиради, ушбу даволанишдан кейин беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланиб ижтимоий мухитга мослашишини осонлаштирди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  1 нафар бемор учун ушбу келтирилган текширув амалиёти беморларнинг даволанишдан кейинги касалхонадан ташқари реабилитацияси ва давлолаш харажатларининг куйидагича иқтисод булишига олиб келди: махсус массаж элементлари билан шакллантирилган олиб қўйиладиган ортодонтик каппа ўртача нархи 700000 сўм (юқори жағ характерли деформациясини олдини олиш учун) юқори жағни ортодонтик даволаш (олиб қўйилмайдиган кенгайтирувчи аппарат ҳамда Face mask) нархи ўртача 30000000 сўм. Хулоса: ушбу даволаш усулининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига 2300000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2022 йил 5-апрелдаги 152-сонли хат юборилган.
туртинчи илмий янгилик: юқори лаб ва танглай туғма кемтиклиги бўлган беморларда нутқ жараёнида юзнинг компенсация элементларини бартараф этишда аппаратлар ёрдамида тилнинг ортодонтик коррекциясининг аҳамияти исботланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Юқори лаб ва танглай туғма кемтиклиги бўлган беморларда логопед машғулотларига параллел равишда тилнинг ҳолати ва функциясини аппарат ёрдамида тузатиш нутқни нормаллаштиришга ёрдам беради ва компенсацион артикуляцияни йўқ қилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш усули бўйича олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (22.02.2022йилдаги № 274-сон буйруқ) ва Жиззах вилоят ихтисослаштирилган болалар стоматология поликлиникаси (28.02.2022 йилдаги № 11-К сон буйруқ) буйруғи бўйича амалий фаолиятга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: даво муолажаларини индивидуал танлаб бериш беморларда кузатиладиган асоратларни олдини  олишга ва даво самарасини ошириш,  даволаш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар ва хатолар сонини минималлаштиради, асоратларнинг частотасини камайтириш орқали беморлар даволашдан кейинги реабилитация тез амалга ошади, ушбу касалликка чалинган беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди, татбиқ натижасида даволаниш муддати қисқарди, анъанавий жарроҳлик усулларига хос бўлган асоратларни олди олинди, қўшимча жарроҳлик аралашуви билан боғлиқ бўлган стресс ва ноқулайликлар бартараф этилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги 1 нафар беморнинг тилнинг компенсатор артикуляциясини (олиб қўйилмайдиган лингуал барьер ёрдамида 1100000 сўм )  бартараф этиш орқали реаблитация даврини ўртача  1 йил 6 ой муддатга қисқартириш орқали 2800000 сўм маблағ иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: таклиф қилинган даво алгоритмининг амалиётга жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига 2800000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Юкори лаб ва танглай туғма кемтиги мавжуд болаларда нейростоматологик ёрдам комплексини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2022 йил 5-апрелдаги 152-сонли хат юборилган.