Ёкуббаева Умида Абдувахоб қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси” асарининг функсионал-семантик ва лингвомаданий тадқиқи”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Fil2372.
Илмий раҳбар: Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.76.04.
Расмий оппонентлар: Жамолдинова Дилноза Мирхожиддиновна, филология фанлари доктори, профессор; Жўраева Бибиш Муҳсиновна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади “Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси” асарида қўлланилган луғавий бирликларни функсионал-семантик ва миллий-маданий хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси” асаридаги ижтимоий-сиёсий бирликларнинг когнитив коммуникацион, функсионал-семантик хусусиятлари очиб берилган ҳамда мазкур бирликларнинг жамиятни сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан ривожлантиришга қаратилган дастур ва жараёнлар номемасига айланиш омиллари далилланган;
асарда қўлланилган яшил лексемаси атрофида шаклланган яшил йўлак, яшил иқтисод, яшил майдон, яшил белбоғ каби ижтимоий-сиёсий бирликлар, янги, очиқ, рақамли, молиялаштириш, “Меҳр” операцияси, камбағалликни қисқартириш, харита, темир дафтар, аёллар дафтари, ёшлар дафтар каби бирликларнинг семантик мундарижасида юз берган маъно кенгайиши ва маъно торайиши лингвистик қонуниятлар асосида очиб берилган;
асардаги паремиологик бирликлар ижтимоий-сиёсий контекст мазмунига мувофиқ ўз маъносида ва кўчма маънода қўлланиш усуллари таснифланган, лингвокултуремаларнинг нутқий жараёнлардаги миллий-маданий, тарихий-ижтимоий, ассоциатив-психологик муносабатлар ҳосиласи сифатида сиёсий фикрни етказиш йўлларининг лисоний белгилари, таъсир кучи ва ифода функсияси асосланган;
ишда оқкўнгил, бағрикенг, пашшадан фил ясамоқ, эгри қадам босмоқ, кечани – кеча, кундузни – кундуз демай, ўз аравасини ўзи тортмоқ каби фразеологик бирликлар коммуникатив муносабатни ифодаловчи асосий воситалардан бири сифатида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси” асарининг функсионал-семантик хусусиятларини тадқиқ этиш орқали олинган илмий натижалар асосида:
ижтимоий-сиёсий бирликларнинг функсионал-семантик хусусиятлари, жамиятни ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан ривожлантиришга қаратилган дастур ва жараёнлар номемасига айланиш омиллари, уларнинг семантик мундарижасида юз берган маъно кенгайиши, торайишига хос луғавий қонуниятлар ҳамда сиёсий матннинг лисоний хусусиятлари, унинг сиёсий дискурсдан фарқли жиҳатлари билан боғлиқ илмий хулосаларидан Давлат илмий техник дастурлари доирасидаги 2020-2023-йилларда амалга оширилган АМ-ФЗ 201908172 “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” номли грант лойиҳасида фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 4-апрелдаги 04/1-846-сон маълумотномаси). Натижада таълимий корпуслар сиёсий матнлар тадқиқий методологиясига доир янги назарий қарашлар билан бойитилган;
паремиологик бирликлар ижтимоий-сиёсий контекст мазмунига мувофиқ ўз маъносида ва кўчма маънода қўлланилувчи лингвокултуремалар сифатида таснифланиб, уларнинг миллий-маданий, тарихий-ижтимоий, ассоциатив-психологик муносабатлар ҳосиласи сифатида сиёсий фикрни етказишдаги функсияси, маданий колоритга эга лексемаларнинг миллий-маданий белгиларининг воқеланиши, “Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси” асарининг лингводидактик аҳамиятини белгилашда лингвокултуремаларнинг қўлланишидаги услубий ўзига хосликни кўрсатиб беришга қаратилган илмий-назарий қарашлардан Давлат илмий техник дастурлари доирасидаги 2020-2022-йилларда бажарилган ПЗ-2020042022 “Туркий тилларнинг лингводидактик электрон платформаси”ни яратишда, айрим сиёсий терминларнинг маъносини изоҳлашда фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 26-апрелдаги 04/1-1063-сон маълумотномаси). Натижада туркий тилларда қўлланилувчи сиёсий бирликларнинг лингводидактик хусусиятига доир изоҳлар ҳамда талқинлар мукаммаллашган;
лексик бирликларнинг тараққиётини ўрганиш, маданий бирликларнинг, жумладан, фраземаларнинг сиёсий матн мазмунига бўладиган услубий таъсирини аниқлаш ҳамда коммуникатив муносабатни ифодаловчи асосий воситалардан бири сифатида тадқиқ этиш натижасида юзага келган хулосалардан 2023-2024-йилларда ЎзМТРК “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришларининг ссенарийсини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасасининг 2024-йил 24-апрелдаги 26-36-892-сон маълумотномаси). Натижада тингловчиларнинг сиёсий матнларнинг лисоний ва лингвомаданий хусусиятларига доир билим ва тасаввурларини бойишига хизмат қилган.