Каримов Юнус Толиб ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Суг'ориладиган ҳудудларда шўрланишни ландшафтларга таъсирини ГАТ орқали баҳолаш ва карталаштириш (Сирдарё вилояти мисолида)», 11.00.01-Табиий география (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Gr264.
Илмий раҳбар: Ярашев Қувондиқ Сафарович, география фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Ўзбекистон-Финландия педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2021.Gr.02.07.
Расмий оппонентлар: Алимкулов Нусратилла Рахмонкулович, география фанлари доктори, доцент; Қўзибоева Озодхон Махмудовна, география фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Сирдарё вилоятида суғориладиган агроландшафтларда тупроқларнинг шўрланиш жараёнларини ГАТ қўллаган ҳолда масофадан зондлаш орқали баҳолаш ва карталаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
иқлим ўзгариши шароитида сув ресурсларининг миқдор ва сифат кўрсаткичларини кўп йиллик ўзгариш динамикаси ҳамда суғоришнинг тупроқ шўрланишига таъсири масофадан зондлаш технологияларини қўллаган ҳолда баҳоланган ва улардан оқилона фойдаланиш ҳамда муҳофаза қилишнинг янги усуллари аниқланган;
дала маълумотлари, ГАТ ва масофадан зондлаш технологияларини интеграциялаш асосида тупроқнинг агрофизик бузилишлари жараёнларига хавфи бор суғориладиган майдонларнинг тупроқ шўрланиш ҳолатлари аниқланган ва Сирдарё вилояти суғориладиган ерларининг тупроқ шўрланиши даражаларининг вақт ва масофада ўзгариш динамикаси (вилоят ва туманлар кесимида) баҳоланган;
ГАТ ва масофадан зондлаш услубларини қўллаган ҳолда суғориладиган агроландшафтлар тупроқларининг шўрланишини баҳолаш усуллари такомиллаштирилган ҳамда кўп йиллик маълумотлар, Жава Сcрипт дастурлаш тили ва сунъий йўлдош термографияси асосида вилоят суғориладиган тупроқларининг шўрланиш карталари яратилган;
НДВИ профилини таҳлил қилиш ҳамда Жава Сcрипт алгоритмлари орқали шўрланган майдонларни аниқлашнинг пахта ва буғдой экинига калибрациялашган усули яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Суғориладиган ҳудудларда шўрланишни ландшафтларга таъсирини ГАТ орқали баҳолаш ва карталаштиришга доир олиб борилган тадқиқотлар, ишлаб чиқилган илмий хулосалар ва таклифлар асосида:
иқлим ўзгариши шароитида сув ресурсларининг миқдор ва сифат кўрсаткичларини кўп йиллик ўзгариши динамикасининг суғориладиган ерларни тупроқ шўрланишига таъсири ГАТ ва масофадан зондлаш техникаларидан фойдаланиб баҳолаш ва улардан оқилона фойдаланиш ҳамда мухофаза қилиш усуллари Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 13 мартдаги 03/17-908-сонли маълумотномаси). Натижада, ГАТ ва масофадан зондлаш орқали агроландшафтлардан оқилона фойдаланишнинг замонавий усулларини қўллаш имкон берган;
масофавий ва бирламчи дала маълумотларига замонавий ГАТ ва масофадан зондлаш техникаларини интеграциялаш асосида тупроқнинг агрофизик бузилишлари жараёнларига хавфи бор суғориладиган майдонларнинг тупроқ шўрланиши ва уларнинг ўзгариш динамикасини баҳолашларидан Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 13 мартдаги 03/17-908-сонли маълумотномаси). Натижада, ГАТ дан фойдаланиб тупроқ ўзгаришлари карталари яратишга имкон берган;
ГАТ ва масофадан зондлаш услуб ва моделларини қўллаган ҳолда тупроқлар шўрланишини баҳолаш усуллари қиёсий таҳлил қилиши ҳамда кўп йиллик маълумотлар Жава Сcрипт дастурлаш тили, сунъий йўлдош термографиясида вилоятни суғориладиган тупроқларини шўрланиш карталаридан Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 13 мартдаги 03/17-908-сонли маълумотномаси). Натижада, ГАТ ва масофадан зондлаш техникаларига интеграциялаш асосида яратилган методология орқари аниқланган тупроқларнинг агроекологик бузилиши ва шўрланиш жараёнлари динамикасини кузатиш имконини берувчи усулларни вилоятда қўллаш имконияти яратилган;
НДВИ профилини таҳлил қилиш ҳамда Жава Сcрипт алгоритмлари орқали шўрланган майдонларни аниқлашнинг пахта ва буғдой экинига калибрациялашган усули Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 13 мартдаги 03/17-908-сонли маълумотномаси). Натижада, тупроқни агроекологик ўзгариши динамикасини баҳолашга имкон берган.