Ахмедова Меҳринигор Баҳодировнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): « Инглиз ва ўзбек тилларида “маънавият” семантик майдони: таркиби, муносабатлари, лексикографик талқини», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/Fil571.
Илмий маслаҳатчи: Менглиев Бахтиёр Раджабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Ойбек Сапорбаевич, филология фанлари доктори, профессор; Хайруллаев Хуршиджон Зайниевич, филология фанлари доктори, профессор; Чандер Шекҳар, филология фанлари доктори, профессор (Деҳли университети).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларида “маънавият” семантик майдони бирликларининг таркиби, муносабатлари ҳамда лексикографик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек лисоний тасвирида “маънавият” семантик майдонини ташкил қилувчи семантик бирликлар мазмун чегараси тилдан фойдаланувчи миллат маданияти, мафкураси билан шартланганлиги мазкур лисоний бирликларни ўрганишда диахроник (тарихий тараққиёт кесимида) усулнинг устуворлигини белгилаши далилланган;
ҳар иккала тил коммуникатив жараёнида воқеланадиган ақлий (ментал), ҳиссий (эмотионал), аҳлоқий (морал) каби “маънавият” мазмуний майдон муносабатларини ифодаловчи бирликлар шакл ва мазмун чегараларининг функционал тизимида таянч (от), марказ (сифат) ва чекка (феъл) унсурлар негизида ифодаланиши ва уларда қўлланиш контексти таъсирида вазифа алмашинуви содир бўлиши исботланган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги “маънавият” семантик майдонида инсон когнитив ва маданий-лисоний фаолиятининг вербаллашуви натижасида юзага келадиган иерархик муносабат маъновий гуруҳ – мавзуий гуруҳ – маъновий уялар каби мураккаб тизимлар “маънавият” семантик майдон парадигмасидаги семантик структура ва семантик категория системаси доирасида мантиқий қиймат касб этиши аниқланган;
қиёсланаётган тилларда “маънавият” семантик майдонининг грамматик, лексик ва фразеологик хусусиятлари семантик, структурал ва функционал майдон конституентларининг таснифий омиллари эканлиги ва уларнинг доминант компонент (ядро) атрофида бирлашувчи иккиламчи (периферик) элементлар қўлланишини воқелантирувчи куч эканлиги асосланган;
инглиз тилидаги “спиритуалитй” семантик майдони шахсий такомиллашув (cатегорй оф селф-девелопмент), маърифат (энлигҳтенмент), масъулият (респонсибилитй), виждон (cонсcиенcе), эътиқод (фаитҳ), ахлоқ (этҳиcс) каби микромайдонлар ва ушбу майдонни бошқа майдонлар билан боғлаб турувчи таянч тушунчалар камтаринлик (ҳумилитй), сокинлик (серенитй), сахийлик (генероситй) устиворлигида, ўзбек тилидаги “маънавият” семантик майдони маъновий ва мавзуий гуруҳлари “вертикал” семантик кенглигида ҳамда унинг таркибий қисмлари маърифат, ахлоқ, виждон, фаросат, сабр, самимият, нафс каби микромайдонлар “горизонтал” семантик муносабатлар негизида воқеланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида “маънавият” семантик майдони бирликларининг таркиби, муносабатлари ҳамда лексикографик хусусиятларини тадқиқ қилиш жараёнида ишлаб чиқилган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
инглиз ва ўзбек лисоний тасвирида “маънавият” семантик майдонини ташкил қилувчи семантик бирликлар мазмун чегараси тилни ишлатувчи миллат маданияти, мафкураси билан шартланганлиги мазкур лисоний бирликларни ўрганишда диахроник (тарихий тараққиёт кесимида) усулнинг устуворлигини белгилашига оид назарий хулосалардан “Умрбоқий мерос” Ўзбекистон маданияти ва санъати тарғиботи марказига ажратилган 61–01/09-сон “Миллий қадриятлар - ёшлар ардоғида” номли  фундаментал илмий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (“Умрбоқий мерос” Ўзбекистон маданияти ва санъати тарғиботи марказининг 2023-йил 22-декабрдаги МЛ01/01-58-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот натижаларини амалий қўллаш фундаментал лойиҳа доирасида тайёрланган илмий мақолалар ва тезисларда маънавиятга боғлиқ атамаларнинг терминологик таҳлилига бағишланган мисоллардан фойдаланиш илмий лойиҳанинг амалий долзарблигини оширишга хизмат қилган;
ҳар иккала тил коммуникатив жараёнида воқеланадиган ақлий (ментал), ҳиссий (эмотионал), аҳлоқий (морал) каби “маънавият” мазмуний майдони муносабатларини ифодаловчи бирликлар шакл ва мазмун чегараларининг функционал тизимида таянч (от), марказ (сифат) ва чекка (феъл) унсурлар негизида ифодаланиши ва уларда қўлланиш контексти таъсирида вазифа алмашинуви содир бўлишига оид назарий хулосалардан “Шижоатли Аёл” ижтимоий-ҳимоя ва экология марказига ажратилган 81–12/202-сон “Маънавият оиланинг кўркидир” номли  фундаментал илмий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (“Шижоатли Аёл” ижтимоий-ҳимоя ва экология марказининг 2023-йил 22-декабрдаги 7-сон маълумотномаси). Натижада фундаментал лойиҳа доирасида тайёрланган илмий мақолалар ва тезисларда маънавиятга боғлиқ атамаларнинг терминологик таҳлилига бағишланган мисоллардан фойдаланиш илмий лойиҳанинг амалий долзарблигини оширишга хизмат қилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги “маънавият” семантик майдонида инсон когнитив ва маданий-лисоний фаолиятининг вербаллашуви натижасида юзага келадиган иерархик муносабат маъновий гуруҳ, мавзуий гуруҳ, маъновий уялар каби мураккаб тизимлар “маънавият” семантик майдони парадигмасидаги семантик структура ва семантик категория системаси доирасида мантиқий қиймат касб этишига доир назарий ва амалий материаллардан Бухоро давлат университетида Германия академик алмашинув хизмати ДААД томонидан молиялаштирилган ИД-57663348-сон “Эуропеан Перспеcтивес ин Диалогуе: Cентрал Асиа анд Wестерн Ресеарч – Мулоқотда Европа истиқболлари: Марказий Осиё ва Ғарб тадқиқотлари” мавзусидаги инновацион тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Бухоро давлат университетининг 2023-йил 23-декабрдаги 06-01-0509-сон маълумотномаси). Натижада “маънавият” семантик майдони парадигмасидаги семантик структураси ва семантик категориянинг системасини шакллантириши очиб берилган;
қиёсланаётган тилларда “маънавият” семантик майдонининг грамматик, лексик ва фразеологик хусусиятлари семантик, структурал ва функционал майдон конституентларининг таснифий омиллари эканлиги ва уларнинг доминант компонент (ядро) атрофида бирлашувчи иккиламчи (периферик) элементлар қўлланишини воқелантирувчи куч эканлигига ҳамда инглиз тилидаги “спиритуалитй” семантик майдони cатегорй оф селф-девелопмент, энлигҳтенмент, респонсибилитй, cонсcиенcе, фаитҳ, девелопмент, этҳиcс, эмотион каби микромайдонлар ва ушбу майдонини бошқа майдонлар билан боғлаб турувчи таянч тушунчалар виждон (cонсcиенcе), масъулият (респонсибилитй), камтаринлик (ҳумилитй), сокинлик (серенитй), сахийлик (генероситй) устиворлигида, ўзбек тилидаги “маънавият” семантик майдони маъновий ва мавзуий гуруҳлари “вертикал” семантик кенглигида ҳамда унинг таркибий қисмлари маърифат, ахлоқ, виждон, фаросат, сабр, самимият, нафс каби микромайдонлар “горизонтал” семантик муносабатлар негизида воқеланиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали”нинг “Тақдимот” кўрсатуви  ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпанияси “Ўзбекистон Телерадиоканали”нинг 2023-йил 28-ноябрдаги 06-28-1785-сон маълумотномаси). Натижада маънавият консептининг семантик моҳиятини очиб беришга эришилган, ушбу коʻрсатувдаги суҳбатда алоҳида таъкидланган “маънавият” семантик майдонининг лингвистик хусусиятлари ҳақидаги хулосалари телетомошабинларнинг ушбу масалалар юзасидан маълумотларни оширишда муҳим аҳамият касб этган.