Sayt test rejimida ishlamoqda

Умедова Меҳринисо Эргаш қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Маркерларга асосланган селекция усулидан фойдаланиб ғўзанинг Тетранйчус уртиcае га бардошли бошланғич манбаларини яратиш”, 06.01.05 – Селекция ва уруғчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Qx1256
Илмий раҳбар: Рахманкулов Мурод Саид-Акбарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/08.05.2024.Qx.42.02
Расмий оппонентлар: Набиев Саидғани Мухторович, биология фанлари доктори, профессор; Якубов Миракбар Дониёрович, биология фанлари доктори, ката илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади маркерларга асосланган селекция усулидан фойдаланиб ўргимчаккана билан зарарланишга чидамли ва чидамсиз намуналар билан ўзаро полиморфизм намоён қилган намуналарни аниқлаш ҳамда уларни дурагайлаш асосида ғўзанинг Тетранйчус уртиcае га бардошли, қимматли хўжалик белгилари уйғунлашган бошланғич манбаларини яратиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистонда ўргимчаккана билан зарарланишга чидамлилик аллелларига эга намуналар ДНК маркерлари ёрдамида танлаб олинган;
ғўзанинг сўрувчи зараркунандаси бўлган сикадкага чидамлилик генига бириккан НАУ922, БНЛ1705 ССР маркерлари ўргимчакканага чидамлилик генига ҳам бирикканлиги аниқланган;
ўргимчакканага бардошли намуналарнинг ўзаро дурагай комбинацияларида ДНК маркерлари ёрдамида якка танловлар олиб борилганда ўргимчакканага чидамлилик белгиси бўйича гомозигота ҳолатдаги генотиплар ажратиб олиш мумкинлиги аниқланган;
олиб борилган ПЗР таҳлиллари асосида Ф2(Упланд × Омад) ва Ф2(Омад × Фибре Верте) комбинацияларида сўрувчи зараркунанда сикадага чидамлилик генига бириккан БНЛ1705 ССР маркери, Ф2(Неw Импр × Наманган 77) комбинациясида эса НАУ922 ССР маркери ўргимчакканага чидамлилик генига ҳам бирикканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Маркерларга асосланган селекция усулидан фойдаланиб ғўзанинг Тетранйчус уртиcае га бардошли бошланғич манбаларини яратиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
ғўзанинг ҳосилдор, битта кўсакдаги пахта вазни, тола узунлиги ва чиқими юқори кўрсаткичларини ўзида мужассамлаштирган, Т. уртиcае га бардошли бўлган, МАС усулида танлаб олинган, қимматли-хўжалик белгилари уйғунлашган шакллар ажратиб олинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги 07/21-06/1552-сон маʼлумотномаси). Натижада, ушбу намуналардан “Қишлоқ хўжалиги, биотехнология, экология ва атроф-муҳит муҳофазаси” устувор ёʻналишидаги фундаментал ва амалий лойиҳаларда бошлангʻич манба сифатида фойдаланиш имконини берган;
Упланд × Омад, Ряд 548 №6/33 × Ҳ-17, Омад х Наманган 77, Неw Импр × Фибре Верте дурагай комбинацияларининг уругʻлик материаллари (чигит) Пахта селекцияси, уругʻчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти қошидаги Гʻўза коллекциясига ҳамда Ўсимликлар генетик ресурслари илмий-тадқиқот институтининг Миллий генбанкига тақдим этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги 07/21-06/1552-сон маʼлумотномаси). Натижада, республикамиз гʻўза генофонди ҳосилдор, битта кўсакдаги пахта вазни, тола узунлиги ва чиқими юқори бўлган, Т. уртиcае га бардошли манбалар билан бойитилган;
Упланд х Омад, Ряд 548 №6/33 х C-76, Омад х Наманган 77, Неw Импр × Фибре Верте, Неw Импр × Наманган 77 комбинацияларидан олинган дурагайлар, Омад × Фибре Верте дурагай комбинациясидан МАС усули асосида яратилган 46 та оилалар Пахта селекцияси, уругʻчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институтининг Сирдарё илмий-тажриба станциясининг 0,5 га тажриба майдонида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 29 декабрдаги 4/1255-888-сон маʼлумотномаси). Натижада, тезпишарлиги 115-119 кунни, бир дона кўсакдаги пахта вазни 5,5-6,5 г, тола чиқими 34,8-36,8 %, тола сифати ИВ саноат типини, ҳосилдорлик 41,2 с/гани ташкил этган ҳолда назорат (C-6524) навга нисбатан қўшимча 2,0-3,0 сентнер юқори ҳосил олиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish