Джонибекова Нафосат Эргаш қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Узум навларини генетик коллекциясини ин витро усулида кўпайтириш”, 06.01.05 – Селекция ва уруғчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Qx898
Илмий раҳбар: Жўраев Сирожиддин Турдиқулович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: М.Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти, Самарқанд илмий тажриба станцияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти, PhD.05/30.09.2022.Qx.152.01.
Расмий оппонентлар: Санаев Собир Тойирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Ражаметов Шерзод Нигматуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресуслари илмий тадқиқот инситути.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади узум навлари коллекциясини морфо-биологик хусусиятлари, қимматли хўжалик белгиларининг юқори даражадаги ижобий мажмуасига эга бўлган навлари ва дурагай шаклларини ажратиш ҳамда ин витро усулида кўпайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба узумнинг маҳаллий ва хориж селекциясига мансуб навларни, ўзаро чатишриштирилган дурагай шаклларни биологик ва хўжалик хусусиятлари бўйича баҳоланган;
юқори сифатли маҳсулот берадиган истиқболли узумнинг 4-27-11 (Китоб сурхаки × Кишмиш чорний) ва 4-29-8 (Победа × Шакарак) дурагай шакллари аниқланган;
узумнинг техник навларида кенг тарқалган оидиум, антракноз, доғли некроз касалликларга бардошлилиги баҳоланган;
истиқболли узум дурагай шакллари узумбоши ва ғужумининг механик таркиби, ғужум шарбатининг кимёвий таркиби ва технологик хусусиятларини баҳолаш асосида шаробчилик ҳом-ашё базасини бойитиш имконини берувчи истиқболли 4-36-35 (Мускат Узбекистанский × Кишмиш Зарафшан), Андижанский чорний, Джанжал кара, Каттақўрғон, Паркент, Победа (Мерс) нав намуналари ажратилган;
узум навларини ин витро шароитида юза стериллашда мақбул препарат, натрий гипохлориднинг (НаОCл) 1 % ли эритмаси аниқланган;
узум навларини ин витро шароити регенерациясида, эксплантларнинг  шохланиш сони юқори бўлган мақбул озуқа муҳити МС 4,4мг/л + НАА (0,01 ва 0,5 мг/л) + БАП 0,5; 1,0 мг/л; ДКW 5,3мг/л + НАА (0,01 ва 0,5 мг/л) + БАП 0,1; 0,5; 1,0 мг/л консентрация миқдори мақбул деб топилган ва эксплантларнинг регенерацияси 90 % га юқори бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Узумнинг маҳаллий ва хориж селекциясига мансуб навларни ҳамда ўзаро чатиштирилган дурагай шаклларни биологик ва хўжалик хусусиятларни ўрганиш, юқори сифатли маҳсулот берадиган истиқболли навларини, дурагай шаклларини танлаш ва ин витро усулида кўпайтириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
Тошкент вилояти Қибрай тумани “Де Нова Агро” МЧЖ ин витро лабораториясида узумнинг Тайфи розовий, Ризамат, Победа (Мерс), Хусайне белий навлари учун мақбул юза стериллаш воситаси ҳамда мақбул консентрацияси аниқланиб амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 14-февралдаги №06/22-05/898-сон маʼлумотномаси). Натижада, танланган узум обектларини юза стериллашда мақбул стерил восита сифатида натрий гипохлорид (НаОCл) бўлиб, стериллаш вақти 10 дақиқа деб белгиланган, қўллаш учун 1 % консентрация миқдорида юқори самарадорликка эришилган;
Ўзбекистоннинг маҳаллий узум навларини ин витро шароитда регенерацияси учун озуқа муҳитининг ауксин ва ситокинин бирикмаларининг янги консентрацияси ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 14-февралдаги №06/22-05/898-сон маʼлумотномаси). Натижада, узум навларини ин витро шароити регенерациясида, эксплантларнинг  шохланиш сони юқори бўлган мақбул озуқа муҳити деб МС 4,4мг/л + НАА (0,01 ва 0,5 мг/л) + БАП 0,5; 1,0 мг/л миқдордаги консентацияси белгиланган. Эксплантнинг бўйига ўсиши ва илдиз отиш кўрсаткичлари бўйича ДКW 5,3мг/л + НАА (0,01 ва 0,5 мг/л) + БАП 0,1; 0,5; 1,0 мг/л консентрация миқдори мақбул деб топилган ва эксплантларнинг регенерацияси 90 % га юқори бўлган; узумнинг Тайфи оқ навининг регенерацияси учун озуқа муҳити, турли консентрацияли ўстирувчи моддалар аниқланган ва амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 14-февралдаги №06/22-05/898-сон маʼлумотномаси). Натижада, назорат вариантга нисбатан, 9-вариантдаги МС (4,4 мг/л), сахароза (30 гр), БАП (2,0 мг/л), ИБА (0,1мг/л), антибиотик (500 мг/л), фитогел (3 гр) озуқа муҳитидаги кўрсаткичлар, каллус ҳосил қилиши 10 % га, шохланиши 14 % га, илдиз отиши 1 баробарга юқори бўлган.
Тошкент вилояти Паркент тумани “Чанги Агросервис” фермер хўжалигида ин витро усулида тайёрланган, узумнинг маҳаллий Тайфи розовий, Ризамат, Победа (Мерс), Хусайне белий нав кўчатларидан 10 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 14-февралдаги №06/22-05/898-сон маʼлумотномаси). Натижада, анʼанавий усулда тайёрланган узум кўчатларига нисбатан, ин витро усулида тайёрланган узум кўчатлари тутиб кетиши, касалликларга чидамлилиги ва ҳосилдорлиги бўйича 90 % юқори бўлган.