Курбанова Севара Асанбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон.

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жадидларнинг жамият тараққиётида таълимнинг ўрнига оид фалсафий қарашлари”, 09.00.04 – Ижтимоий фалсафа (фалсафа фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B 2023.4.PhD/Fal1158
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/27.02.2020.F.72.08.
Илмий раҳбар: Амридинова Дилрабо Турсуновна, фалсафа фанлари доктори, доцент
 Расмий оппонентлар: Назаров Қиём Нормерзаевич, фалсафа фанлари доктори, профессор; Абдивоҳидов Сунатилло Абдинабиевич, фалсафа фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий Университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади жадид мутафаккирларининг таълимга оид қарашларининг жамият тараққиётида тутган ўрнини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Тарбияи атфол” жамияти илмни халққа тарғиб қилиш мақсадида интилувчан, илм олишга чанқоқ ёшларнинг хорижда таълим олишида маънавий, иқтисодий имкониятларни яратганлиги, матбуот намуналари билан бухороликларни мунтазам таништириб борганлиги, жамият аъзоларини фарзандлар тарбиясига инвестиция киритишга даъват этгани жамият тараққиётида таълимнинг позитивистик хусусиятини, методологияси ва амалий фаолият сифатида янги жамиятни ривожлантиришга қаратилган ислоҳотларни амалга ошириш йўли эканлиги асослаб берилган;
жадидларнинг таълим ва жамият тараққиётига оид дастурларининг гуманистик (меҳнацеварлик, толерантлик, адолат, ташаббускорлик) тамойиллари асосида миллий онгда мустақиллик, ватанпарварлик, ўзлик, маърифат ғояларини сингдириш, ижтимоий-тарихий тажрибаларни умумлаштириш ва ягона ғоя атрофида бирлаштиришдан иборат миллий давлатни барпо этишнинг ўзига хос консепсиясини ва жамият ҳаётини янгилашнинг демократик механизмларини ишлаб чиққани очиб берилган;
жадидларнинг миллий таълим тизимини модернизациялашга оид дунёвий тафаккур, миллий ахлоқ, инсонпарварлик каби гʼоялари мамлакатимизда янги таълим консепсиясининг таълимнинг узлюксизлиги, унинг мазмунини сифат жиҳатдан янгилаш, методларини такомиллаштириш, инновацион лойиҳаларга урғу бериш, ёшлар бандлигини таъминлашда таълимнинг замонавий усуллари ва йўналишларини жорий этиш каби функсионал хусусиятлари билан адекват эканлиги мантиқий далилланган;
жадидларнинг таълим консепсиясидаги фан, таълим ва амалиёт бирлигини таъминлаш, инновацион таълим муҳитини яратиш каби механизмлари илмий билишнинг категориал аппарати ижтимоий-сиёсий, маънавий-маданий вазият билан диалектик алоқадор эканлиги ҳамда замонавий таълим тизимининг рационал, либерал, конструктив хусусиятлари билан уйғунлиги аниқлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жадид маърифатпарварларининг таълим жараёнига оид фалсафий қарашлари ва уларнинг жамият тараққиётидаги аҳамиятини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“Тарбияи атфол” жамияти илмни халққа тарғиб қилиш мақсадида интилувчан, илм олишга чанқоқ ёшларнинг хорижда таълим олишида маънавий, иқтисодий имкониятларни яратганлиги, матбуот намуналари билан бухороликларни мунтазам таништириб борганлиги, жамият аъзоларини фарзандлар тарбиясига инвестиция киритишга даъват этгани жамият тараққиётида таълимнинг позитивистик хусусиятини, методологияси ва амалий фаолият сифатида янги жамиятни ривожлантиришга қаратилган ислоҳотларни амалга ошириш йўли эканлигига оид хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ИЛ-402104474-рақамли “Болалар адабиёти.уз мултимедиали электрон платформ ва унинг мобил иловасини яратиш” (2021-2022 йй) мавзусидаги инновацион лойиҳада белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 29-январдаги 04/1-218-сон маълумотномаси). Натижада, жадид намёндаларининг маънавий меросида жамият тараққиёти учун миллий тарбия, янги ўқув дастурлари, дарсликлар асосидаги инновацион ва замонавий таълимга оид янги ғоялар ва трансформацион ўзгаришларга оид қарашлардан лойиҳанинг илмий-назарий консепсиясини янги фикр-мулоҳазалар билан бойишига хизмат қилган;
жадидларнинг таълим ва жамият тараққиётига оид дастурларининг гуманистик (меҳнацеварлик, толерантлик, адолат, ташаббускорлик) тамойиллари асосида миллий онгда мустақиллик, ватанпарварлик, ўзлик, маърифат ғояларини сингдириш, ижтимоий-тарихий тажрибаларни умумлаштириш ва ягона ғоя атрофида бирлаштиришдан иборат миллий давлатни барпо этишнинг ўзига хос консепсияси ва жамият ҳаётини янгилашнинг демократик механизмларига доир амалий таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлиги ҳузуридаги Ёшлар ишлари агентлиги фаолиятида, жумладан “Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги тўғрисидаги Низом” асосида ёшларни Ватанга садоқат, миллий ва умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш, ўсиб келаётган ёш авлодни илм-фан ва инновацияларга кенг жалб этиш чора-тадбирларни амалга оширишда, иқтидорли ёшларни етакчи хорижий олий таълим муассасаларига таълим олиш учун юбориш, халқаро танловларда иштирок этишини таъминлаш, ёшлар ўртасида китобхонликни тарғиб қилишга қаратилган маънавий-маърифий тадбирларда, тарғибот-ташвиқот ишларида фойдаланилган (О Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлиги ҳузуридаги Ёшлар ишлари агентлигининг 2024-йил 16-январдаги 2-13-21-121-сон маълумотномаси) Натижада, жадидларнинг жамият тараққиётида миллий таълим тизимини модернизациялаштириш ва унинг сифатини оширишда ўз даврининг инновацион ғоялари асосида ёшларни замонавий илмларни эгаллашга жалб қилиш, таълимни мақсадли касбга йўналтиришга доир амалий таклиф ва тавсиялар жадидчилик ҳаракати, таълимни тубдан ислоҳ қилиш, хотин-қизлар масалалари, оилада фарзанд тарбияси, ёшлар толерантлиги, маърифатпарварлик ғояларини ривожлантиришга хизмат қилган;
жадидларнинг миллий таълим тизимини модернизациялашга оид дунёвий тафаккур, миллий ахлоқ, инсонпарварлик каби гʼоялари мамлакатимизда янги таълим консепсиясининг таълимнинг узлюксизлиги, унинг мазмунини сифат жиҳатдан янгилаш, методларини такомиллаштириш, инновацион лойиҳаларга урғу бериш, ёшлар бандлигини таъминлашда таълимнинг замонавий усуллари ва йўналишларини жорий этиш каби функсионал хусусиятлари билан адекват эканлигига оид назарий умумлашмалар ва илмий-амалий таклиф ва тавсиялардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2022-2023-йилларда ўтказилган тарғибот фаолиятида, жумладан, 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ИИИ йўналишида белгиланган “Ғоя ва мафкура масаласи ҳамда илм-фан ва маърифат тарғиботи” 16-банди “Буюк аллома ва мутафаккирларимиз ҳаёти ва фаолиятини чуқур ўрганиш, бой маънавий ва маданий меросларини асраб авайлаш, илмий-ижодий асарларини кенг тарғиб қилиш” мавзусида тарғибот ишларини ташкил этишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024-йил 5-январдаги 5-сон маълумотномаси). Натижада, мамлакатимизда олиб борилаётган ижтимоий-сиёсий ислоҳотларда инсон манфаатлари ҳимоясини таъминланиши ижтимоий онгнинг ўзгариши, фуқароларда дахлдорлик туйғусини шакллантириши бўйича ўтказилган маънавий-маърифий соҳадаги тадбирлар самарадорлигини оширишга, жадидларнинг жамият тараққиётида таълим тизимини такомиллаштиришга қаратилган ислоҳотчилик ҳаракатларини ижтимоий-фалсафий асосларини илмий тадқиқ этишга хизмат қилган;
жадидларнинг таълим консепсиясидаги фан, таълим ва амалиёт бирлигини таъминлаш, инновацион таълим муҳитини яратиш каби механизмлари илмий билишнинг категориал аппарати ижтимоий-сиёсий, маънавий-маданий вазият билан диалектик алоқадор эканлиги ҳамда замонавий таълим тизимининг рационал, либерал, конструктив хусусиятлари билан уйғунлигига оид хулосалар ва янгиликлардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали фаолиятида, жумладан 2023-йилда эфирга узатилган “Мавзу” телекўрсатуви ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасасининг 2023-йил 8-ноябрдаги 02-31-1675-сон маълумотномаси). Натижада, ёшлар тарбияси ва таълимида жадидларнинг маънавий меросининг конструктив аҳамиятини кенг жамоатчиликка етказишга, кўрсатувларнинг илмийлиги ва оммабоплигини таъминлашга, томошабинларнинг ушбу масалалар юзасидан керакли маълумотларни олиш имконини берган.