Матқурбонов Омон Одилбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: Илк ўрта асрлар даврида Хоразмнинг Буюк ипак йўлида тутган ўрни, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Tar1030.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Абдуллаев Уткир Исмаилович, тарих фанлари доктори(DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи:  Урганч давлат университети.
 ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Урганч давлат университети, PhD.03/30.06.2021.Tar.55.05.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Кошанов Бахитбай Абдикеримович, тарих фанлари доктори, профессор; Ваисова Нодирабегим Авазовна тарих фанлари бўйича фалсафа доктори(PhD).
Етакчи ташкилот номи: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади илк ўрта асрлар даврида Хоразмнинг Буюк ипак ёʻлида тутган ўрнини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ИВ-В асрларда Амударё сув оқимининг ўзгариши ва бу билан боғлиқ ҳолда чап қирғоқ Хоразм ҳамда шимоли-ғарбий Туркманистон ерларининг қуриб қолиши натижасида Эронга йўналган савдо йўлининг фаолияти ИВ-ВИИИ асрлар давомида деярли тўхтаб қолиши Хоразм воҳаси шаҳарлари сонининг кескин камайиб кетишига олиб келиб, фақатгина илк ўрта асрнинг сўнгги даврларига келиб, марказлашган давлат мавқеининг мустаҳкамланиши, ҳарбий-сиёсий омиллар сабаб бу йўллар фаолияти яна тикланганлиги аниқланган;
Турк хоқонлигининг вужудга келиши ва Эрон сосонийлари билан халқаро савдо муносабатларидаги рақобати натижасида Буюк ипак йўлининг Эрон шаҳарларидан ўтадиган қисмидан Византия билан алоқалар олиб боришнинг имкони йўқолгач, савдогарлар Хоразм, Каспий денгизининг шимолий соҳиллари, Кавказ тоғлари ва Қора денгиз бўйлари орқали Византияга боришлари Хоразмнинг асосий савдо йўлаги сифатидаги ролининг ортишига туртки бўлганлиги  очиб берилган;
ИХ-Х асрлар давомида Буюк ипак йўлининг жанубий тармоғи орқали олиб борилган савдо ва дипломатик алоқалар бевосита Хоразм жамияти ривожига сезиларли даражада таъсир кўрсатиб, жумладан, аҳоли учун зарур бўлган хомашё ва маҳсулотлар ишчи кучига бўлган талабни қондириш, шаҳарлар ривожи, мамлакат иқтисодиёти тараққиёти, янги ҳунармандчилик технологияларини вужудга келишига, шунингдек, Яқин ва Ўрта Шарқ мамлакатлари билан халқаро савдо алоқаларини йўлга қўйишда муҳим аҳамият касб этганлиги асосланган;
  Антик даврда Хоразм воҳасининг кўчманчи чорвадорлар билан қалин иқтисодий-хўжалик алоқаларида Амударёнинг эски ўзани бўйидаги мил. авв. ИИ-И – милодий ИИ-ИИИ асрларга оид Нурум маконлари хўжалиги кўчманчи чорвадор қабилаларга ҳунармандчилик, деҳқончилик ва узумчилик маҳсулотларини сотишга ва ўзаро айирбошлашга ихтисослашганлиги  қўшни  кўчманчи чорвадорларни деҳқончилик ва ҳунармандчилик (кулолчилик) маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини қондиришда муҳим ўрин тутганлиги очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. . Илк ўрта асрлар даврида Хоразмнинг Буюк ипак йўлида тутган ўрни мавзуси бўйича чиқарилган илмий хулосалар ва таклифлар асосида:
ИВ асрда бошланган “халқларнинг буюк кўчиши” ва ижтимоий тузумдаги инқирозий ҳолатлар, ИВ-В асрларда Амударё сув оқимининг ўзгариши ва бу билан боғлиқ ҳолда чап қирғоқ Хоразм ҳамда шимоли-ғарбий Туркманистон ерларининг қуриб қолиши Эронга йўналган савдо йўлининг фаолияти ИВ – ВИИИ асрлар давомида деярли тўхтаб қолиши билан бирга, Хоразм воҳаси шаҳарлари сонининг кескин камайиб кетишига олиб келиб, фақатгина илк ўрта асрнинг сўнгги даврларига келиб, бу йўллар фаолияти яна тикланганлиги бўйича натижалардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида “Очиқ дарс” кўрсатувининг ссенарийсини тузишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 26-июлдаги 06-47-994-сон маълумотномаси). Натижаларнинг қўлланилиши телетомошабинларга илк ўрта асрларда Хоразмнинг савдо алоқалари ҳолати бўйича маълумотларини кенгайтиришга имкон берган;
Турк хоқонлигининг вужудга келиши натижасида Хоразмнинг Волгабўйи ва Шарқий Европа билан савдони ривожлантиришга интилиши, сосонийлар Эрони билан муносабатларнинг бузилишига олиб келиб, Буюк ипак йўлининг Эрон шаҳарларидан ўтадиган қисмидан Византия билан алоқалар олиб боришнинг имкони йўқолгач, савдогарлар Хоразм, Каспий денгизининг шимолий соҳиллари, Кавказ тоғлари ва Қора денгиз бўйлари орқали Византияга боришлари Хоразмнинг асосий савдо йўлаги сифатидаги ролининг ортишига туртки бўлганлигига оид натижалардан Халқаро “Олтин меърос” хайрия жамоат фонди Хоразм вилоят бўлими қошидаги “Авесто” музейида кўргазмалар ташкил қилишда фойдаланилган (Халқаро “Олтин меърос” хайрия жамоат фондининг 2023-йил 20-июлдаги 01-40-20/07-23-сон маълумотномаси). Натижалар музейга ташриф буюрувчиларнинг Хоразмнинг Волгабўйи ва Шарқий Европа билан савдо алоқаларига оид тасаввурларини кенгайтиришга хизмат қилган;
ИХ-Х асрлар давомида Буюк ипак йўлининг жанубий тармоғи орқали олиб борилган савдо ва дипломатик алоқалар бевосита Хоразм жамияти ривожига таъсир кўрсатиб, аҳоли учун зарур бўлган хомашё ва маҳсулотлар, ишчи кучига бўлган талабни қондириш, шаҳарлар ривожи, мамлакат иқтисодиёти тараққиёти, янги ҳунармандчилик технологияларини вужудга келишига, шунингдек, Яқин ва Ўрта Шарқ мамлакатлари билан халқаро савдо алоқаларини йўлга қўйисга оид хулосалардан  “Ўзбекистон тарихи” телеканалида “Очиқ дарс” кўрсатувининг ссенарийсини тузишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 26-июлдаги 06-47-994-сон маълумотномаси). Натижада Хоразм воҳасининг карвон йўлларидаги йирик шаҳар ва қишлоқлари ижмимоий-иқтисодий ва маданий алоқаларда муҳум аҳамийт касб этганлиги тўғрисидаги қарашларни янада бойитишга хизмат қилган;
Антик даврда Хоразм воҳасининг кўчманчи чорвадорлар билан қалин иқтисодий-хўжалик алоқаларида Амударёнинг эски ўзани бўйидаги мил. авв. ИИ-И – милодий ИИ-ИИИ асрларга оид Нурум маконлари хўжалиги кўчманчи чорвадор қабилаларга ҳунармандчилик, деҳқончилик ва узумчилик маҳсулотларини сотишга ва ўзаро айирбошлашга ихтисослашганлиги Хоразмга қўшни бўлган кўчманчи чорвадорларнинг деҳқончилик ва ҳунармандчилик (кулолчилик) маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини қондиришда муҳим ўрин тутганлигига оид натижалардан Ўзбекистон Республикаси Қуролли кучлари академиясида 2021-2022-йилларда бажарилган фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг 2023-йил 18-июлдаги 10/1188-сон маълумотномаси). Натижалар лойиҳа доирасида тайёрланган дастур, монография ва электрон ресурсларни мазмунан бойитиш имконини берган.