Рябова Марина Сергеевна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи номи): “Эр-хотинларда норматив инқирозларни енгишнинг тизимли оилавий омиллари”, 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/П117.
Илмий раҳбар: Карамян Мариетта Хачатуровна, психология фанлари доктори (ДСc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улугʻбек номидаги Оʻзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “Оила ва гендер” илмий-тадқиқот институти, PhD.21/30.10.2020.Ped/S.127.01 (бир марталик илмий кенгаш)
Расмий оппонентлар: Абдуллаева Шоира Хомидовна, психология фанлари доктори (DSc), профессор; Хрулнова Гелена Вячаславовна, психология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Чирчиқ давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади эр-хотинлар томонидан норматив инқирозларни енгишда тизимли тавсифлар ролини назарий-методологик  ва эмпирик жиҳатдан асослаш ҳамда эр-хотинларда самарали копинг-стратегияларни шакллантириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
«Норматив инқирознинг эр-хотинларга стрессли таъсирини баҳолаш» муаллифлик сўровномасидан фойдаланиш натижасида, оилавий ҳаёт циклининг ҳар бир босқичида стрессни бошдан кечириш, «Оила тарихи ва оилавий анъаналар диагностикаси» муаллифлик сўровномаси апробацияси туфайли оила тарихининг хусусиятлари «оила тарихини билиш», «оилавий чегараларнинг ўтказувчанлиги», «қариндошлар билан ҳамжиҳатлик» ва «оилавий ахлоқий», меҳнат, профессионал, маиший, маданий-ҳордиқ чиқариш, миллий-диний анъаналар, оилавий байрамлар типологияси дифференциал тарзда намоён бўлиши исботланган;
оилавий ҳаёт циклининг босқичига кўра, болалар туғилгунча бўлган босқичда жипсликнинг кучайиши, кичик ёшдаги ва ўсмирлик давридаги болали оилалар билан оилавий ҳаёт циклининг турли босқичларида эр-хотинларнинг маиший-хўжалик рўлини бажарилиши,  меҳнат анъаналари, мулоқотнинг психотерапевтиклигига доир кутувлар, оилавий ҳаёт циклининг кечки босқичларида оила чегаралари ўтказувчанлиги, турмуш ўртоғи билан идентификация қилиш, мослашувчанлик ва эгалитарликнинг ортишида ифодаланадиган тизимли оилавий омилларнинг специфик рўли аниқланган;
оилавий хусусиятларнинг конструктив ифодаланганлигига таъсир қиладиган оилавий топография – оиланинг жипслик даражасининг ошиши билан ўзини олиб қочиш копинг стратегиясининг пасайиши; оилавий микродинамика – ишонч, ўзаро тушуниш, эр-хотинлик мулоқотининг психотерапевтиклигининг ошиши билан диадик копингни кучайиши; оилавий макродинамика – аёлларда отанинг қариндошлари билан идентификация қилиши, эркакларда онанинг фигураси билан идентификация қилиши умумий диадик даражасининг ошиши; оилавий идеология – оилавий анъанлар жуфтининг фаоллигини кутиб ўтирмасдан турмуш ўртоқларнинг ўзи ҳамкорликда қийинчиликларни енгиб ўтишга тайёрлигининг ошишига  ёрдам бериши туфайли эр-хотинлик ва диадик енгиш омиллари сифатида тизимли оилавий хусусиятлар эмпирик жиҳатдан асосланган;
эр-хотинларда оилавий инқирозларни енгиш детерминанциясини модели обектив (жинс ва оилавий ҳаёт циклининг босқичи) ва субектив (ҳамжиҳатлик, мослашиш, эр-хотинлар мулоқоти, оиладаги ролларни тақсимлаш, оила тарихи ва оилавий анъаналар, норматив инқирознинг стресс даражасини баҳолаш) омиллар асосида такомиллаштирилиб, норматив инқирозларни енгиш бўйича оилада умумий қизиқишлар ва қадриятларни шакллантириш, касбий ва ота-оналик вазифаларини уйғунлаштириш ҳамда констурктив эр-хотинлик алоқаларини ривожлантириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Норматив инқирозларни енгишнинг тизимли оилавий хусусиятларини ўрганишга қаратилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
«Норматив инқирознинг эр-хотинларга стрессли таъсирини баҳолаш» муаллифлик сўровномасидан фойдаланиш натижасида, оилавий ҳаёт циклининг ҳар бир босқичида стрессни бошдан кечириш, «Оила тарихи ва оилавий анъаналар диагностикаси» муаллифлик сўровномаси апробацияси туфайли оила тарихининг хусусиятлари «оила тарихини билиш», «оилавий чегараларнинг ўтказувчанлиги», «қариндошлар билан ҳамжиҳатлик» ва «оилавий ахлоқий», меҳнат, профессионал, маиший, маданий-ҳордиқ чиқариш, миллий-диний анъаналар, оилавий байрамлар типологияси дифференциал тарзда намоён бўлиши исботланганлигига доир таклифлар «Оила ва гендер» Илмий-тадқиқот институти фаолиятида оилаларга психологик ва ижтимоий ёрдам кўрсатиш амалиётига киритилган («Оила ва хотин-қизлар» Илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 19 сентябрдаги 01-09/1617/1-сон маълумотномаси). Натижада амалий психологлар фаолиятида оила фаолиятининг дифференциал диагностикасини олиб бориш имкони яратилган;
болалар туғилгунча бўлган босқичда жипсликнинг кучайиши, кичик ёшдаги ва ўсмирлик давридаги болали оилалар билан оилавий ҳаёт циклининг турли босқичларида эр-хотинларнинг маиший-хўжалик рўлини бажарилиши,  меҳнат анъаналари, мулоқотнинг психотерапевтиклигига доир кутувлар, оилавий ҳаёт циклининг кечки босқичларида оила чегаралари ўтказувчанлиги, турмуш ўртоғи билан идентификация қилиш, мослашувчанлик ва эгалитарликнинг ортишида ифодаланадиган тизимли оилавий омилларнинг специфик рўли аниқланганлигига оид таклифлар «Оила ва гендер» Илмий-тадқиқот институти фаолиятида оилаларга мақсадли психологик ва ижтимоий хизматлар кўрсатиш амалиётида қўлланилади («Оила ва хотин-қизлар» Илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 19 сентябрдаги 01-09/1617/1-сон маълумотномаси). Натижада оила билан ишлаш бўйича мутахассисларнинг ҳаёт циклининг турли босқичларида оила фаолиятида тизимли оилавий омилларнинг роли тўғрисида хабардорлигини оширишга ёрдам берган;
оилавий хусусиятларнинг конструктив ифодаланганлигига таъсир қиладиган оилавий топография – оиланинг жипслик даражасининг ошиши билан ўзини олиб қочиш копинг стратегиясининг пасайиши, оилавий микродинамика – ишонч, ўзаро тушуниш, эр-хотинлик мулоқотининг психотерапевтиклигининг ошиши билан диадик копингни кучайиши, оилавий макродинамика – аёлларда отанинг қариндошлари билан идентификация қилиши, эркакларда онанинг фигураси билан идентификация қилиши умумий диадик даражасининг ошиши, оилавий идеология – оилавий анъанлар жуфтининг фаоллигини кутиб ўтирмасдан турмуш ўртоқларнинг ўзи ҳамкорликда қийинчиликларни енгиб ўтишга тайёрлигининг ошишига  ёрдам бериши туфайли эр-хотинлик ва диадик енгиш омиллари сифатида тизимли оилавий хусусиятлар эмпирик жиҳатдан асосланганлигига оид маълумотлар «Оила ва гендер» Илмий-тадқиқот институти фаолиятида оилаларга қийин ҳаётий вазиятларда ёрдам кўрсатиш жараёнига киритилган («Оила ва хотин-қизлар» Илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 19 сентябрдаги 01-09/1617/1-сон маълумотномаси). Натижада оила билан психологик ва ижтимоий ишлаш жараёнида конструктив оилавий ва диадик копинг стратегиялари кўринишида мақсадларни аниқ белгилаш имкони яратилган;
эр-хотинларда оилавий инқирозларни енгиш детерминанциясини модели обектив (жинс ва оилавий ҳаёт циклининг бсқичи) ва субектив (ҳамжиҳатлик, мослашиш, эр-хотинлар мулоқоти, оиладаги ролларни тақсимлаш, оила тарихи ва оилавий анъаналар, норматив инқирознинг стресс даражасини баҳолаш) омиллар асосида такомиллаштирилгани ҳолда, норматив инқирозларни енгиш бўйича оилада умумий қизиқишлар ва қадриятларни шакллантириш, профессионал ва ота-оналик балансини таъминлаш ҳамда констурктив эр-хотинлик алоқаларини ривожлантириш бўйича тизимли тавсиялар ишлаб чиқилганлигига доир таклифлар «Оила ва гендер» Илмий-тадқиқот институти фаолиятида қўлланилади («Оила ва хотин-қизла» Илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 19 сентябрдаги 01-09/1617/1-сон маълумотномаси). Бу мутахассислар томонидан эр-хотинларга тақдим этиладиган оилавий норматив инқирозларини енгиб ўтиш бўйича тавсиялар самарадорлигини оширишга ёрдам берган.