Маматкулова Саида Шукуржоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.    Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз тилида сўз ва гапларни қўллашда грамматик нормадан четга чиқишлар лингвистик муаммо сифатида”, 10.00.11. – Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.1.PhD/Fil1198.
Илмий раҳбар: Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.27.01.
Расмий оппонентлар: Раҳимов Ғанишер Худайкулович, филология фанлари доктори, профессор; Холмуродова Лейла Эшқувватовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади инглиз тили мисолида поетик ва оғзаки сўзлашув нутқига хос тил бирликларидаги грамматик нормадан четга чиқишлар ва уларнинг хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз тили мисолида грамматик нормадан четлашишларнинг типологик хусусиятларига оид нормаланмаган ҳодисаларнинг пайдо бўлиши тилнинг коммуникатив функсияси ва нутқий унсурларни тежаш тамойилига асосан ностандарт тил воситаларини яратиш жараёнида нормадан четлашишларни келтириб чиқариши исботланган;
аниқлик/ноаниқлик категорияси доирасида отларнинг предикатив позицияда постпозитив, аниқловчи эноугҳ туфайли ўз хусусиятларни йўқотиши умумкатегориал предметлик маъносининг сифат хусусиятига айланиши предикациянинг от орқали ифодаланишида ҳаракат субстантив бирикмага ўзгариши исботланган;
сифат даражаларини ҳосил қилишда нормадан маълум четлашишлар мавжуд синтетик қатор ўрнига кодификацияланмаган артиклли/артиклсиз шаклларининг умумистеъмолга кириб бориши аналитик вариантларнинг қўлланиши, муаллифнинг ностандарт, оригинал ёндашуви орқали окказионал адъективлашиш жараёнининг юзага келиши услубий жиҳатдан норма эканлиги аниқланган;
нормаланмаган янги тил бирликларининг ҳосил бўлиш усуллари, уларнинг келиб чиқиш сабабларини умумлаштирувчи нограмматиклик, асемантиклик ва номантиқийлик тамойилларига амал қилиши тилнинг коммуникатив вазифасига боғлиқ ҳолда  матнни (хабарни) идрок қилиш ва тушуниш имкониятининг мажбурий шарти билан белгиланиши исботланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тилида сўз ва гапларни қўллашда грамматик нормадан четга чиқишлар лингвистик муаммо сифатида мавзуси юзасидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
инглиз тили мисолида грамматик нормадан четлашишларнинг типологик хусусиятларига оид нормаланмаган ҳодисаларнинг пайдо бўлиши тилнинг коммуникатив функсияси ва нутқий унсурларни тежаш тамойилига асосан ностандарт тил воситаларини яратиш жараёнида нормадан четлашишларни келтириб чиқаришга оид таклифлар ва илмий хулосалардан Фарғона давлат университетининг ОТ-201751462 “Ёшларга тил ўргатишда мавжуд муаммоларнинг фундаментал ечимларини ишлаб чиқиш” фундаментал лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Инновасион ривожланиш вазирлигининг 2021 йил 27 сентябрдаги 02-15/5441-сон маълумотномаси). Натижада ушбу лойиҳа доирасида талабаларнинг фанга оид  компетенсияларини ривожлантиришга мўлжалланган қўлланмалар тайёрлашда фойдаланилган;
аниқлик/ноаниқлик категорияси доирасида отларнинг предикатив позицияда постпозитив, аниқловчи эноугҳ туфайли ўз хусусиятларни йўқотиши умумкатегориал предметлик маъносининг сифат хусусиятига айланиши предикациянинг от орқали ифодаланишида ҳаракат субстантив бирикмага ўзгариши таклифлар ва илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг “Маданият ва санъат соҳасининг жамият ҳаётидаги ўрни ва таъсирини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги дастурда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси маданият вазирлигининг 2021 йил 22 октябрдаги 05-12-10-4733-сон маълумотномаси). Натижада жамиятда китобхонлик маданиятини оширишга қаратилган чора-тадбирлар дастурининг такомили бўйича тавсифий маълумотлар кенгайган;
сифат даражаларини ҳосил қилишда нормадан маълум четлашишлар мавжуд синтетик қатор ўрнига кодификацияланмаган артиклли/артиклсиз шаклларининг умумистеъмолга кириб бориши аналитик вариантларнинг қўлланиши, муаллифнинг ностандарт, оригинал ёндашуви орқали окказионал адъективлашиш жараёнининг юзага келиши услубий жиҳатдан норма эканлигига оид таклифлар ва илмий хулосалардан Фарғона давлат университетининг ОТ-201751462 “Ёшларга тил ўргатишда мавжуд муаммоларнинг фундаментал ечимларини ишлаб чиқиш” фундаментал лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Инновасион ривожланиш вазирлигининг 2021 йил 27 сентябрдаги 02-15/5441-сон маълумотномаси). Натижада ушбу лойиҳа доирасида талабаларнинг лексик, грамматик, лингвистик компетенсияларини ривожлантиришга мўлжалланган илмий дастурлар тузишда фойдаланилган;
нормаланмаган янги тил бирликларининг ҳосил бўлиш усуллари, уларнинг келиб чиқиш сабабларини умумлаштирувчи нограмматиклик, асемантиклик ва номантиқийлик тамойилларига амал қилиши тилнинг коммуникатив вазифасига боғлиқ ҳолда  матнни (хабарни) идрок қилиш ва тушуниш имкониятининг мажбурий шарти билан белгиланишига оид хулосаларидан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг аъзолари тарихимиз ва маданиятимизни аск эйтирувчи бадиий асарлар, ёшлар ўртасида китобхонлик танловларини ўтказиш чора-тадбирларини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг 2013 йил 12 декабрдаги 01-03/3224-сон маълумотномаси). Натижада ёш ёзувчилар учун назарий манбалар бўйича тавсифий маълумотлар кенгайишига хизмат қилган.