Sayt test rejimida ishlamoqda

Хайтметова Саидахон Боқижоновнанинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Табиий хомашёлардан сувда эрувчан полисахаридларни ажратиб олиш ва уларнинг физик-кимёвий, тиббий-биологик тавсифини ўрганиш», 02.00.10 – Биоорганик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.3.DSc/К70.
Илмий маслаҳатчи: Тураев Аббасхан Сабирханович, кимё фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Биоорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Биоорганик кимё институти, DSc.02/30.12.2019.К/В.37.01.
Расмий оппонентлар: Гафуров Махмуджон Бакиевич, кимё фанлари доктори, профессор; Рамазонов Нурмурод Шералиевич кимё фанлари доктори, профессор; Абдуллаев Шавкат Вахидович, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон кимё-фармацевтика илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тармоқланган полисахаридларни табиий манбалардан: бета-Д-глюканларни 7 та турдаги табиий ва интродуксия усулида етиштирилган Ганодерма луcидум базидиал замбуруғларидан, галактоманнанларни Стйпҳнолобиум жапониcум ўсимлиги уруғидан ажратиб олиш, кимёвий тузилиши ва биологик фаолликларини ўрганиш ҳамда улар асосида рак ҳужайраларига селектив та'сир этувчи макромолекуляр тизимларни яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор 7 турдаги маҳаллий шароитда ўсадиган ва маданийлаштирилган Ганодерма луcидум базидиал замбуруғларидан ҳамда Ўзбекистон иқлимига мослаштирилган ва маданийлаштирилган япон софораси (Стйпҳнолобиум жапониcум) ўсимлиги уруғидан анъанавий ва ноанъанавий усулларда тармоқланган полисахаридлар ажратиб олинган;
β-глюкан полисахаридларини ион алмашиниш ва гел храматографияси усуллари асосида тозалаш усуллари ишлаб чиқилган ҳамда ажратиб олинган полисихаридларнинг кимёвий таркиби ва тузилиши аниқланган;
илк бор япон софораси (Стйпҳнолобиум жапониcум) ўсимлиги уруғидан галактоманнан полисахаридларини ажратиб олиш ва тозалаш усуллари ишлаб чиқилган ҳамда кимёвий тузилиши аниқланган;
докинг ҳисоблаш усули орқали компютер моделлаштириш дастури ёрдамида β-Д-глюкан полисахаридларининг иммун тизими рецепторлари билан ўзаро комплементар эканлиги аниқланган;
ин виво шароитидаги тадқиқотлар β-Д-глюкан полисахаридларининг Эрлих аденокарсиномаси рак ҳужайрасининг ўсишини ингибирлаши кўсатилган. Полисахаридлар иммун тизими орқали та'сир кўрсатиши ва уларнинг тармоқланиш даражасини ортиши билан ракка қарши фаоллигининг ортиши аниқланган;
фармакотоксикологик тадқиқотлар β-Д-глюкан ва галактоманнан полисахаридлари заҳарли бўлмаган бирикмаларнинг В синфига (ЛД50 2000 мг/кг) кириши, сурункали заҳарлилигини йўқлиги ҳамда полисахарид комплекси ҳолатида юқори гепатопротектив, антимикроб, антирадикал фаолликни намоён қилиши аниқланган;
β-Д-глюкан полисахаридлари асосида рак касалликларини даволаш ва олдини олиш учун биологик фаол қўшимча яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Табиий хомашёлардан сувда эрувчан полисахаридларни ажратиб олиш ва уларнинг физик-кимёвий, тиббий-биологик тавсифини ўрганиш, биологик фаол қўшимчалар учун илмий-услубий ёндашувларни ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
табиий хомашёлардан экстракциялаш йўли билан сувда эрувчан полисахаридларни ажратиб олиш, уларнинг физик-кимёвий хоссалари ва биологик фаолликларини тадқиқ қилиш бўйича э'лон қилинган илмий натижаларга юқори импакт-факторга эга хорижий илмий журналларда ҳаволалар келтирилган: (Ланд Деградатион & Девелопмент, 2021. В.32(17), 4933-4943, ИФ=4,7; Кҳимия Растител'ного Сйр'я, 2020, 1, 33-39, ИФ=0,7; Руссиан Жоурнал оф Биоорганиc Чемистрй, 2021, 47(7), 1376-1380, ИФ=1,0; Кҳимия Растител'ного Сйр'я 2021(3), 99-106, ИФ=0,7; Руссиан Жоурнал оф Апплиед Чемистрй, 2019, 92(2), 177-186, ИФ=1,6; Кҳимия Растител'ного Сйр'я 2021(3), 115-122, ИФ=0,7; Полймер Сcиенcе, Сериес Б, 2022, 64, 500–505, ИФ=1,2; Кҳимия Растител'ного Сйр'я, 2022, 2, 51-60, ИФ=0,7 ва бошқалар). Натижада, мутахассисларга полисахаридларни ажратиб олиш ва уларнинг молекуляр катталиклари ҳамда биологик фаолликларини аниқлаш бўйича қўшимча ма'лумот олиш имконини берган;
базидиал замбуруғлардан полисахаридларни ажратиб олиш, аниқланган кимёвий, физик-кимёвий хоссалари ва биологик фаолликларидан Россия Фанлар Академияси, Юқори молекуляр бирикмалар институти, Табиий полимерлар лабораторияси лойиҳасида табиий хомашёлардан полисахаридларни ажратиб олиш ва уларнинг саратонга қарши биологик фаолликларини аниқлашда фойдаланилган (Россия Фанлар Академияси Юқори молекуляр бирикмалар институти ма'лумотномаси 25.07.2023 й.). Натижада табиий хомашёлардан полисахаридларни олиш ва уларнинг кимёвий, физик-кимёвий хоссаларини, биологик фаолликларини таҳлил қилиш имконияти яратилган;
табиий хомашёлардан полисахаридларни ажратиб олиш ва тозалаш усулларидан Хитой Фанлар академияси, Гуанчжоу Жанубий Хитой технология университети «Интернатионал Сcиенcе анд Течнологй Cентер Прожеcц» лойиҳасида тармоқланган полисахаридлар асосида олинган бирикмаларнинг саратонга қарши биологик фаолликларини аниқлашда фойдаланилган (Хитой Фанлар академияси, Гуанчжоу Жанубий Хитой технология университети ма'лумотномаси 05.08.2023 й.). Натижада, саратонга қарши биологик фаол полисахарид ҳосилаларини олиш ва уларнинг биологик фаолликларини аниқлаш имконини берган;
“Бета глюкан” биологик фаол қўшимчаси учун ташкилот стандарти ва технологик йўриқномаси “Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги” қўмитаси тамонидан тасдиқланган (Ц03535693-37:2023; ТИ03535693-37:2024). Натижада, «Бета глюкан” БФҚ сининг ишлаб чиқариш имконини берган;
“Бета глюкан” воситасини Биоорганик кимё институтининг субстанция ва қаттиқ дори шакллари тажриба-синов ишлаб чиқариш маркази технологик линиясида серияли ишлаб чиқариш йўлга қўйилган (ЎзР ССВнинг ишлаб чиқариш учун рухсатномаси №002370; 20.05.2024 й.). Натижада, иммунотроп ва ракка қарши фаолликка эга бўлган капсула шаклидаги биологик фаол қўшимчани ишлаб чиқариш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish