Эргашев Камолиддин Эштурсуновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисосликлар шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қуёш тизими кичик жисмларининг орбитал ва физик параметрларини тадқиқ этиш”, 01.03.01 – “Астрономия” (физика математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/FM1084.
Илмий раҳбарларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Эгамбердиев Шуҳрат Абдуманнапович, физика-математика фанлари доктори, академик
Диссертация бажарилган муассаса номи: ЎзР ФА Астрономия институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Астрономия институти, PhD.02/20.12.2019.FM.15.01.
Расмий оппонентлар: Ёʻлдошев Қудратилло Хабибуллаевич, фалсафа доктори (PhD), Ахунов Талъат Ахматович, физика-математика фанлари доктори.
Етакчи ташкилот – Фесенков номидаги Астрофизика Институти, Қозогʻистон.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қуёш тизими кичик жисмлари (астероидлар) нинг орбитал ва физик параметрларини Майданак ва ҳамкор обсерваториялар маълумотлари, шунингдек, бошқа очиқ манбаълар асосида тадқиқ этиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
300 га яқин Қуёш тизими кичик жисмларининг кузатувлари ўтказилиб, ноёб маълумотлар банки яритилган;
умумий ҳисобда 50 га яқин объектлар равшанлик эгри чизиқларидаги даврий ташкил этувчилар ўрганилиб, шундан 20 та объектнинг ўз ўқи атрофида айланиш даври қайта ўлчаниб, аниқлаштирилган бўлса, 8 та объектнинг ўз ўқи атрофида айланиш даври илк марта аниқланган;
458732 (2011 МД5) астероидининг қўшалоқ эканлиги, яъни унинг ўз табиий ёʻлдоши борлиги кашф қилинган ва шу қўшалоқ тизимга тегишли бир қанча орбитал ва физик параметрлар аниқланган;
88710 (2001 СЛ9) астероидини табиий ёʻлдошининг орбитал катта ярим ўқи камайиб, унга қулаб тушишга бораётгани ва бу тизимга тегишли бир қанча орбитал ва физик параметрлар аниқланган;
НАСА нинг ДАРТ космик миссиясида космик кема билан тўқнаштирилган Дидймос-Диморфос тизими учун таклиф этилган моделлар - тўқнашувдан аввалги ва кейинги ўзаро ҳодисаларнинг реал кузатувларидан олинган маълумотлари билан солиштирилган;
тўққизта генетик жуфтликларнинг ҳақиқатдан ҳам генетик жуфтлик эканлиги тасдиқланиб, уларга тегишли бир қанча физик-орбитал параметрлар аниқланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Диссертацияда ишлаб чиқилган таҳлил усуллари ва ўлчанган параметрлар ўхшаш объектларни ўрганишда бошқа муаллифлар томонидан қўлланилган. Буни Wеб оф Сcиенcес, СCОПУС маʼлумотлар базасига ва Гооглесчолар рўйхатига киритилган қуйидаги халқаро журналлардаги нашрларимизга ҳаволалар тасдиқлайди:
Ўзаро генетик богʻлиқ астероид жуфтликларини ўрганиш асосида тайёрланган - Астероид паирс: А cомплех пиcтуре. // Иcарус, Волуме 333, п. 429-463., 2019; мақоламизга (Юн Зҳанг ва бошқ. Натуре cоммуниcатионс 2022, Ж. Бертҳиер ва бошқ. А&А 2023, Жин Бенияма ва бошқ. Тҳе Астропҳйсиcал Жоурнал 2023, П. Фатка ва бошқ. МНРАС 2022, Г. Воятзис ва бошқ. Планетрй анд Спаcе Сcиенcе 2024 каби ) 82 та иқтибос келтирилган;
Бир-бирининг атрофида айланувчи қўшалоқ объектларни ўрганиш асосида тайёрланган - А сателлите орбит дрифт ин бинарй неар-Эартҳ астероидс (66391) 1999 КW4 анд (88710) 2001 СЛ9 - Индиcатион оф тҳе БЁРП эффеcт. // Иcарус, Волуме 360 п114321., 2021; мақоламизга (Р. Терик Далй ва бошқ. Натуре 2023, Cристина А. Тҳомас ва бошқ. Натуре 2023, Каролина Дзиадура ва бошқ. А&А 2023, Матижа Cук ва бошқ. Тҳе Планетарй Сcиенcе Жоурнал 2021, Ф. Монтерио ва бошқ. МНРАС 2021 каби ) 26 та иқтибос келтирилган;
Ерга яқинлашувчи ва потенсиал хавфли сифатида таснифланувчи 3200 Пҳаетҳон (1983 ТБ) астероидини ўрганиш асосида тайёрланган - Оптиcал обсерватионс оф НЕА 3200 Пҳаетҳон (1983 ТБ) дуринг тҳе 2017 аппаритион. // Астрономй & Астропҳйсиcс, Волуме 619, ид.А123, 8 пп., 2018; мақоламизга (Ж. Ҳанус ва бош. А&А 2018, П.А. Тайлор ва бошқ. Планетрй анд Спаcе Сcиенcе 2019, Ж.Р. Масиеро ва бошқ. Тҳе Астрономиcал Жоурнал 2019, Н.Н. Киселев ва бошқ. МНРАС 2022, Ж.Н. Пурдум ва бошқ. Тҳе Астроҳйсиcал Жоурнал Леттерс 2021 каби ) 25 та иқтибос келтирилган;
Хорижий муаллифлар нашрларида иқтибос келтирилган ишлар сони 130 дан ортиқни ташкил этади.