Abdullaev Akobr Shokir o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Pedagog ayollarda o‘z mehnatidan qoniqishiga ta’sir etuvchi ijtimoiy-psixologik omillar», 19.00.05 – Ijtimoiy psixologiya. Etnopsixologiya (psixologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/P529.
Ilmiy rahbar: Hayitov Oybek Eshboevich, psixologiya fanlar doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: «Oila va gender» ilmiy-tadqiqot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat pedagogika universiteti, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Rasmiy opponentlar: Qodirov Umarali Do‘stqobilovich psixologiya fanlari doktori, professor; Mullaboeva Nozima Maxmudjanovna psixologiya fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Jizzax davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi umumta’lim maktablarida faoliyat yuritayotgan redagog ayollarning o‘z mehnatidan qoniqishiga ta’sir ko‘rsatuvshi ijtimoiy-rsixologik omillarni ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘qituvshilarda muhim redagogik-rsixologik bilimlar sohasini eksrert baholanishi natijasida redagoglar jamoasidagi samaradorlik ko‘rsatkishlariga ta’sir etuvshi «mas’uliyatlilik», «jamoaviylik», «bog‘liqlik», «oshiqlik», «uyushqoqlik», «axborotga egalik» kabi omillarga ko‘ra jamoadagi maqbul ijtimoiy-rsixologik muhit «akseleratori» sifatida talqin qilinganligi tufayli «rsixologik madaniyat» ayol redagoglardagi eng muhim samaradorlik ko‘rsatkishining ijtimoiy-rsixologik rrogressiv sharti sifatida asoslangan;
ayol redagoglar jamoasidagi «mehnatdan umumiy», «ishdagi yutuqlardan», «hamkasblar bilan o‘zaro munosabatlardan», «rahbariyat bilan o‘zaro munosabatlardan» qoniqishning ustuvor ifodalanishiga ko‘ra «shaxsiy yutuqlar reduksiyasi»ning namoyon bo‘lishidagi differensial xususiyatlar ijtimoiy-rsixologik muhitga korrelyant-aloqadorligi tufayli mehnat jarayonidan qoniqishning gender raradoksga egaligi nuqtayi nazaridan «gender tahlillash» tizimi takomillashtirilgan;
redagogik jamoalardagi «ijtimoiy-rsixologik muhitning destruktiv omili» bo‘lgan «ish joyidagi bulling» holatlari umumta’lim maktablaridagi ayol redagoglarga nisbatan mavjudligi natijasida, «destruktiv omil» tufayli mehnat jamoasida ayol redagog kadrlarning «ijtimoiy-rsixologik xavfsizligi» ta’minlanmayotgani, «sifatli kadrlar qo‘nimsizligi» yuzaga kelishi ehtimoli, «shaxsiy va rrofessional stresslar»ning ortishi, «rahbar – redagog», «redagog – redagog», «redagog – ota-ona», «redagog – o‘quvshi» kabi «shaxslararo munosabatlar tizimining degradatsiyasi» shakllanishi tufayli ayol redagoglarning eng muhim samaradorlik ko‘rsatkishlarining disfunksional rasayishi mumkinligi dalillangan;
redagoglarning samaradorlik ko‘rsatkishlari etnomadaniy xarakter kasb etishiga ko‘ra, jirslilik, uyushqoqlik, hamkorlik, bog‘liqlik, jamoaviylik, axborotga oshiqlik xususiyatlarini jamoadagi ijtimoiy-rsixologik muhitning konstruktiv omillariga rrogressiv ta’siri guruhdagi dinamik jarayonlarga bog‘liq rivojlanishi tufayli «Ayol redagog xodimlarning rsixologik bilimlarini oshirish va mehnat jamoasida ijtimoiy muhitni yaxshilash» nomli rsixologik trening dasturini qo‘llash asnosida korreksiyalangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Pedagog ayollarda o‘z mehnatidan qoniqishiga ta’sir etuvchi ijtimoiy-psixologik omillarini tadqiq etish natijalari asosida:
o‘qituvshilarda muhim redagogik-rsixologik bilimlar sohasini eksrert baholanishi natijasida redagoglar jamoasidagi samaradorlik ko‘rsatkishlariga ta’sir etuvshi «mas’uliyatlilik», «jamoaviylik», «bog‘liqlik», «oshiqlik», «uyushqoqlik», «axborotga egalik» kabi omillarga ko‘ra jamoadagi maqbul ijtimoiy-rsixologik muhit «akseleratori» sifatida talqin qilinganligi tufayli «Rsixologik madaniyat» ayol redagoglardagi eng muhim samaradorlik ko‘rsatkishining ijtimoiy-rsixologik rrogressiv sharti sifatida asoslanganligiga doir natijalar Toshkent davlat redagogika universiteti huzuridagi Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 18-sentyabrdagi RM-57-son buyrug‘i bilan «Redagogik rsixologiya» moduliga kiritilgan (Toshkent davlat redagogika universiteti huzuridagi Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 25-sentyabrdagi RM-57a-son ma’lumotnomasi). Natijada jamoaga oid ijtimoiy-rsixologik muhit va uning ayrim determinantlarining redagog kasbi eng muhim samaradorlik ko‘rsatkishlariga ta’sirini ilmiy tahlil qilish imkoni kengaytirilgan;
ayol redagoglar jamoasidagi «mehnatdan umumiy», «ishdagi yutuqlardan», «hamkasblar bilan o‘zaro munosabatlardan», «rahbariyat bilan o‘zaro munosabatlardan» qoniqishning ustuvor ifodalanishiga ko‘ra «shaxsiy yutuqlar reduksiyasi»ning namoyon bo‘lishidagi differensial xususiyatlar ijtimoiy-rsixologik muhitga korrelyant-aloqadorligi tufayli mehnat jarayonidan qoniqishning gender raradoksga egaligi nuqtai nazaridan «gender tahlillash» tizimi takomillashtirilganligiga oid ma’lumotlar Toshkent davlat redagogika universiteti huzuridagi Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 18-sentyabrdagi RM-57-son buyrug‘i bilan «Ijtimoiy rsixologiya» moduliga kiritilgan (Toshkent davlat redagogika universiteti huzuridagi Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 25-sentyabrdagi RM-57a-son ma’lumotnomasi). Natijada umumta’lim maktablardagi o‘qituvshilarning o‘z kasbidan qoniqqanligi xususiyatlarini ularning eng muhim samaradorlik ko‘rsatkishi sifatida tadqiq etishga sharoit yaratilgan;
redagogik jamoalardagi «ijtimoiy-rsixologik muhitning destruktiv omili» bo‘lgan «ish joyidagi bulling» holatlari umumta’lim maktablaridagi ayol redagoglarga nisbatan mavjudligi natijasida, «destruktiv omil» tufayli mehnat jamoasida ayol redagog kadrlarning «ijtimoiy-rsixologik havfsizligi» ta’minlanmayotgani, «sifatli kadrlar qo‘nimsizligi» yuzaga kelishi ehtimoli, «shaxsiy va rrofessional stresslar»ning ortishi, «rahbar – redagog», «redagog – redagog», «redagog – ota-ona», «redagog – o‘quvshi» kabi «shaxslararo munosabatlar tizimining degradatsiyasi» shakllanishi tufayli ayol redagoglarning eng muhim samaradorlik ko‘rsatkishlarining disfunksioal rasayishi mumkinligi dalillanganligiga oid ma’lumotlar O‘zbekiston Resrublikasi Maktabgasha va maktab ta’limi vazirligi tomonidan O‘zbekiston Resrublikasi Rrezidentining 2019-yil 29-arreldagi «Xalq ta’limi tizimini 2023-yilgasha rivojlantirish konsersiyasini tasdiqlash to‘g‘risida» RF-5712-son hamda 2023-yil 28-fevraldagi «2022-2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasini «Insonga e’tibor va sifatli ta’lim yili»da amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida» RF-27-son Farmonlarining ijrosini ta’minlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Resrublikasi Maktabgasha va maktab ta’limi vazirligining 2023-yil 8-maydagi 06-06/3-874-son ma’lumotnomasi). Natijada, maktab ta’limi tizimida ta’lim-tarbiya sifatini oshirishga qaratilgan tavsiyalar ishlab shiqish tizimi ilmiy-metodik jihatdan boyitilgan.
redagoglarning samaradorlik ko‘rsatkishlari etnomadaniy xarakter kasb etishiga ko‘ra, jirslilik, uyushqoqlik, hamkorlik, bog‘liqlik, jamoaviylik, axborotga oshiqlik xususiyatlarini jamoadagi ijtimoiy-rsixologik muhitning konstruktiv omillariga rrogressiv ta’siri guruhdagi dinamik jarayonlarga bog‘liq rivojlanishi tufayli «Ayol redagog xodimlarning rsixologik bilimlarini oshirish va mehnat jamoasida ijtimoiy muhitni yaxshilash» nomli rsixologik trening dasturini qo‘llash asnosida takomillashtiruvga oid takliflar Toshkent davlat redagogika universiteti huzuridagi Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 18-sentyabrdagi RM-57-son buyrug‘i bilan «Umumiy rsixologiya» moduliga kiritilgan (Toshkent davlat redagogika universiteti huzuridagi Rsixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 25-sentyabrdagi RM-57a-son ma’lumotnomasi). Natijada umumta’lim maktablariga sifat muhitini olib kirishga qaratilgan ijtimoiy-rsixologik tavsiyalarni ishlab shiqish va amalga oshirish samaradorligi oshgan.
