Бекимбетова Гулбахар Рисбаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш механизмини такомиллаштириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (қорақалпоқ тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.DSc/Ped439.
Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Утебаев Тажибай Тилеумуратович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Ахмедова Малоҳат Эргашевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Нажимов Пердебай Айманович, филология фанлари доктори, профессор; Рахимов Бахтиёр Худойбердиевич, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш механизмини, педагогик амалиётда фойдаланиш йўлларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш жараёни консентрик тарзда ўқитишни таъминлаш, ўқувчиларнинг лингвокреатив, лингвопсихологик ва индивидуал-типологик хусусиятларини экспериментал дастурини лойиҳалаш асосида аниқлаштирилган;
мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитишда лексик бирликлар орқали нутқий фаолиятни (гапириш, ўқиш, тинглап тушиниш, ёзиш) оширишга қаратилган лингвометодик таъминотнинг консептосферавий тактикаларини дифференциаллаш асосида такомиллаштирилган;
мактабларда қорақалпақ тилини ўқитишнинг лингвистик асослари оғзаки ва ёзма нутқ кўникмаларининг лингвопрагматик алгоритмини стратегик ҳисобга олган ҳолда интеграцион мослаштириш орқали такомиллаштирилган;
мактабларда ўқувчиларнинг ижтимоий-маданий, ижтимоий-лингвистик компетенсийнинг босқичлари репродуктив+эвристик, индуктив+дедуктив моделини реабилитацион барқарорлигини операцион-меъёрий мулоқотни шакллантиришни ҳисобга олиш асосида такомиллаштирилган;
таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитишда коммуникатив процессуал шакллар, фикрни баён қилишдаги барқарорлик, ўзгарувчанлик, тушунчаларини муҳокама қилишдаги функсионал ёндошувлар, нутқдаги самарали-семантик, селектив ва аергик индивидуал тўсиқларни бартараф этиб, “иккиламчи” лингвистик шахсни шакллантириш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш механизмини такомиллаштириш юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш жараёни консентрик тарзда ўқитишни та'минлаш, ўқувчиларнинг лингвокреатив, лингвопсихологик ва индивидуал-типологик хусусиятларини экспериментал дастурини лойиҳалашга оид тавсиялар “Улıwма педагогика (педагогикалıқ шеберлик)” дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 29-майдаги 232-сон буйруғи асосида берилган 418647633009071012-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитишга оид билимларининг замонавий ҳолатини таҳлил қилишга шароит яратилган;
мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитишда лексик бирликлар орқали нутқий фаолиятни (гапириш, ўқиш, тинглап тушиниш, ёзиш) оширишга қаратилган лингвометодик таъминотнинг концептосферавий тактикаларини дифференциаллашга оид таклифлар “Улıwма педагогика (педагогика теорияси)” дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 4-мартдаги 55-сон буйруғи асосида берилган 403361-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш кўникмаларини такомиллаштиришга шароит яратилган;
мактабларда қорақалпақ тилини ўқитишнинг лингвистик асослари оғзаки ва ёзма нутқ кўникмаларининг лингвопрагматик алгоритмини стратегик ҳисобга олган ҳолда интеграцион мослаштиришга оид таклифлар “Улıwма педагогика (педагогикалıқ шеберлик)” дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 29-майдаги 232-сон буйруғи асосида берилган 418647633009071012-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш самарадорлиги ошган;
мактабларда ўқувчиларнинг ижтимоий-маданий, ижтимоий-лингвистик компетенсийнинг босқичлари репродуктив+эвристик, индуктив+дедуктив моделини реабилитацион барқарорлигини операцион-меъёрий мулоқотни шакллантиришга доир таклифлар “Улıwма педагогика (педагогика теориясı)” дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 4-мартдаги 55-сон буйруғи асосида берилган 403361 рақамли нашр рухсатномаси). Натижада мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш кўникмаларни такомиллаштиришга хизмат қилган;
таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитишда коммуникатив процессуал шакллар, фикрни баён қилишдаги барқарорлик, ўзгарувчанлик, тушунчаларини муҳокама қилишдаги функсионал ёндошувлар, нутқдаги самарали-семантик, селектив ва аергик индивидуал тўсиқларни бартараф этиб, “иккиламчи” лингвистик шахсни шакллантиришга оид таклифлардан Қорақалпоғистон телеканалининг “Ушинши ренессанс” кўрсатувини, Қорақалпоғистон радиоканалининг “Қайирли танг”, “Жаслар студияси” эшиттиришларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2024-йил 13-июндаги 05-22/290-сон маълумотномаси). Натижада, мактабларда қорақалпоқ тилини ўқитиш асосида касбий компетенсияларини ривожлантиришнинг методик таъминотини такомиллаштиришга эришилган.