Матенов Рашид Бекимбетовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
    Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Нофилологик олий ўқув юртлари талабаларининг нутқида рус тили синтактик вариант бирликларини қўллай билиш кўникмасини шакллантириш”, 13.00.02– Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили), (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Ped1974
Илмий раҳбар: Хашимова Дилдархон Уринбаевна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, PhD.03/07.06.2024.Ped.27.02.
Расмий оппонентлар: Абдуллаева Розанна Мирзатуллаевна, педагогика фанлари доктори (DSc), доцент; Абдуллаева Саида Нуритдиновна, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.    Тадқиқотнинг мақсади нофилологик олий ўқув юрти талабалари нутқида рус тилининг синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш кўникмаларини шакллантиришнинг илмий асосланган ва экспериментал текширилган методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III.    Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
рус тилини о'қитишда синтактик вариант бирликларини танлаш ва яратиш орқали ҳамда нофилологик олий ўқув юртлати талабаларининг касбий фаолиятида синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш ко'никмаларини ривожлантириш ва коммуникатив компетенцияларини ривожлантириш самарадорлигига ёрдам берадиган шаҳсга ё'налтирилган ёндашув зарурлиги назарий жиҳатдан асосланган;
ўзга тилда таҳсил оладиган талабаларнинг касбий нутқини рус тилининг синтактик вариант бирликлари билан бойитиш ва дидактик тамойилларни қо'ллаш ҳамда аудитория ва аудиториядан ташқари иш умумий дидактик тамойилларининг о'зига хос хусусиятларини синтактик бирликлар вариантлилигини рағбатлантирувчи ташқи ва ички омилларни аниқлаш орқали бўлажак юристларни ўқитишнинг мотивацион асослари такомиллаштирилган;
нофилологик олий ўқув юртлати талабаларида рус тилининг синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш ко'никмаларини ривожлантиришга қаратилган методик таъминот мутахассислик тили асосида ўқитиладиган матнларнинг синтактик тизими вариантлилигини лингводидактик баҳолаш асосида такомиллаштирилган;
юрист талабаларни о'қитишда рус тилининг қўшма гапларида синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш ко'никмаларини ривожлантирувчи дидактик модели методик машқлар ва топшириқлар мажмуаси асосида тил компетенсиясини рус тилининг қўшма гапларида синтактик вариант бирликлари асосида та'минлаш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Нофилологик олий ўқув юрти талабалари нутқида рус тилининг синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш кўникмаларини шакллантиришнинг илмий асосланган ва экспериментал текширилган методикасини яратиш асосида:
рус тилини о'қитишда синтактик вариант бирликларини танлаш ва яратиш орқали ҳамда нофилологик олий ўқув юртлати талабаларининг касбий фаолиятида синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш ко'никмаларини ривожлантириш ва коммуникатив компетенцияларини ривожлантириш самарадорлигига ёрдам берадиган шаҳсга ё'налтирилган ёндашув зарурлиги назарий жиҳатдан асосланганлиги ҳамда синтактик вариант бирликларидан оғзаки ва ёзма нутқда фойдаланиш, синтактик вариатив бирликларнинг умумий ва фарқли жиҳатлари Тошкент давлат юридик университети “Академик юридик ёзув” модулининг таркибий қисми бўлган бўлажак юристларнинг оғзаки ва ёзма нутқ кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган блокларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 13-майдаги 7-01/2490-18-02-сон маълумотномаси). Жумладан, “Академик юридик ёзув” модулининг юрист талабалар нутқида синтактик вариатив бирликлардан фойдаланишнинг функсионал хусусиятларидаги ўхшаш ва фарқли жиҳатлар; бўлажак юристлар нутқининг лингвокултурологик хусусиятларига оид назарий қарашлар ҳамда амалий кўникмалар билан бойитилган;
ўзга тилда таҳсил оладиган талабаларнинг касбий нутқини рус тилининг синтактик вариант бирликлари билан бойитиш ва дидактик тамойилларни қо'ллаш ҳамда аудитория ва аудиториядан ташқари иш умумий дидактик тамойилларининг о'зига хос хусусиятларини синтактик бирликлар вариантлилигини рағбатлантирувчи ташқи ва ички мотивацияларига оид хулосалардан Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети ўқув жараёнида (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 12-майдаги 01/4-381-сон маълумотномаси) ҳамда «Рус тили» дарслигини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 19-июндаги 233-сонли ўқув адабиётининг нашр рухсатномаси). Натижада ўқитувчиларга берилган методик тавсиялардан талабаларнинг синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш кўникмаларини ривожлантириш ва мукаммаллаштиришда татбиқ этилган;
нофилологик олий ўқув юртлати талабалари рус тилининг синтактик вариант бирликларидан фойдаланиш ко'никмаларини ривожлантиришга қаратилган методик таъминот мутахассислик тили асосида ўқитиладиган матнларнинг синтактик тизими вариантлилигининг лингводидактик таҳлилига оид хулосалардан Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети талабаларини рус тилига ўқитиш жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 10-мартдаги 01-21-04/424-сон маълумотномаси). Натижада ўқув-услубий мажмуалар мазмуни бойитилиб, рус тилини иккинчи тил сифатида ўқитишнинг услубий асосларини такомиллаштиришга хизмат қилган.