Хасанова Хуршида Наимовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Кимё фанини ўқитиш жараёнида СТЕАМ таълимидан фойдаланиш (умумтаълим мактаби мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (кимё) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.DSc/Ped863.
Илмий маслаҳатчи: Нурмонов Сувонқул Эрхонович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий вилоят педагогларни янги методикаларга ўргатиш Миллий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.К.01.03 (бир марталик илмий кенгаш).
Расмий оппонентлар: Низомова Саида Адиловна, педагогика фанлари доктори, профессор; Худойқулов Хол Жумаевич, педагогика фанлари доктори, профессор; Махкамов Музаффар Абдугаппарович, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади умумтаълим мактабларида СТЕАМ таълимига асосланган ҳолда, кимё фанини ўқитиш жараёнини такомиллаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
умумтаълим мактабларида кимё фанини ўқитишнинг ташкилий-педагогик шарт-шароитлари, шакллари, мазмуни, усуллари, методлари ўрганилган ва СТЕАМ таълими асосида қайта ишланган;
ўқувчиларнинг фанга оид назарий ва амалий кўникмаларини ўзлаштириш даражасини аниқлашда уларнинг креатив ва латерал фикрлаш қобилиятини ривижлантирадиган Медник ва Гилфорд мезонлари асосида тузилган топшириқлар тайёрланган ва СТЕАМ таълимига асосланган дарснинг таркибий тузилмаси ишлаб чиқилган;
кимё фанини ўқитишда СТЕАМ технологияларининг мотивацион асослари ва СТЕАМ лойиҳалари классификацияланган ва уларнинг структураси аниқлаштирилган;
ўқувчиларда кимё фанига оид назарий ва амалий саводхонлик компетенсияларини баҳолаш мақсадида фанлараро интеграция (ПИСА баҳолаш дастурлари йўналишлари математик, табиий-илмий, ўқитиш саводхонлиги), компетенсиявий ёндашув (ХХИ аср кўникмаларидан 4К ёндашуви асосида) муоммоли топшириқлар (матнли, жадвалли, чизмали, графикли, расмли) тайёрлаш методикаси асослаб берилган;
ўқув жараёнининг самарали бўлишида креативлик ва уни фаоллаштиришга кўмак берадиган СТЕАМ таълими кўргазмалари, СТЕАМ таълимидан амалий машғулотларда фойдаланишнинг илмий-методик асослари ишлаб чиқилган;
кимё ўқитиш самарадорлигини ошириш СТЕАМ таълими асосида ташкил этилган, таълимдаги самарадорлик тажриба-синов асосида аниқланган, олинган натижалар таҳлил қилинган, диссертасия мавзуси асосида методик тавсия ва таклифлар берилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Кимё фанини ўқитиш жараёнида СТЕАМ таълимидан фойдаланиш (умумтаълим мактаби мисолида) мавзусида олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
кимё фанини ўқитишда СТЕАМ таълимига доир инновацион кўргазмали лойиҳаларидан ўқувчиларнинг билим сифати ва самарадорлиги, креативлиги, ғоялар ва гипотезалар асосида лойиҳалар яратиш жараёнида назарий ва амалий компетенцияларни шакллантириш, кимё дарсларида назария ва амалиётни уйғунлаштирадиган инновацион таълим муҳитни яратиш тизимини бойитадиган электрон – таълим дастури, кўргазмали материаллар тайёрланган, улардан умумтаълим мактабларида ўқув жараёнида амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги 2023-йил 9-мартдаги 04-02/3-74-рақамли маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг топшириқларни бажариш жараёнида креатив фикрлаш орқали муаммолар ечимини топиш, мавзулар кетма-кетлигини фанлараро боғланиш орқали тушуниш самарадорлигини ошириш имконини берган;
ўқув жараёнининг сифатли ва самарали боришини жадаллаштирувчи ва ўқувчиларда мустақиллик, ўзаро ҳамкорлик ва жараённинг қизиқарли тарзда давом этишига кўмак берувчи СТЕАМ таълими лойиҳалари амалиётга жорий қилинган. (Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2023-йил 22-февралдаги 01/01-02/5-662-рақамли маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг кимё фанидан билими, кўникма, малака ва компетенсияларини янада ривожлантириш имкони яратилган;
умумтаълим мактабларида ўқувчиларнинг кимё фани бўйича назарий билимлар асосида амалий кўникмаларини ривожлантиришда кундалик турмуш, табиат ҳодисалари ва жараёнлари билан боғлиқлигини аниқлаштирувчи матнли ва графикли органайзерлар тайёрланган ва мактабларда дарс жараёнида амалиётга қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2022-йил 23-майдаги 01/11-01/9-739-сон маълуматномаси). Натижада, ўқувчиларнинг кимё дарсларига қизиқиши, фаоллиги ва ўзлаштириш кўрсаткичи 12,7 % га ортган;
СТЕАМ ёндашуви асосида ўқувчиларнинг мантиқий фикрлашини ва фанлараро боғланишни ривожлантирадиган графикли органайзерлар, кимё фанидан олинган назарий билимларни ишлаб чиқариш жараёни билан боғлайдиган кўргазмали лойиҳалар дарсликлардаги мавзуларнинг мазмунини ёритишда амалиётга жорий қилинган. (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2022-йил 17-ноябрдаги 01/11-02/9-1750-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг назарий билимларни амалиётда қўллаш орқали кимёвий билимлардан ҳаётда фойдаланиш жараёнининг самарадорлигини янада яхшилаш имкони яратилган.