Худояров Сулейман Рашидовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Қора металлургия техноген чиқиндиларини ишлаб чиқаришга жалб қилиш орқали металлургия саноати хомашёсини комплекс қайта ишлашнинг инновацион технологиялари», 05.02.01 – Машинасозликда материалшунослик. Қуймачилик. Металларга термик ва босим остида ишлов бериш. Қора, рангли ва ноёб металлар металлургияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.DSc/Т442.
Илмий маслаҳатчи: Якубов Махмуджон Махамаджанович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДУК.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДУК, DSc.03/30.12.2019.K/T.03.01.
Расмий оппонентлар: Норхуджаев Файзулла Рамазонович, техника фанлари доктори, профессор; Шодиев Аббос Неъмат ўғли, техника фанлари доктори, доцент; Рузиев Улугбек Неъматович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Минерал ресурслар институти ДК.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қора металлургия техноген чиқиндиларини ишлаб чиқаришга жалб қилиш орқали металлургия саноати хомашёсини комплекс қайта ишлашнинг инновацион технологияларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
дастлаб янчилган қайта ишланган пўлат эритиш шлакларини магнит майдон кучланиши 20 кА/м бўлган нам электромагнит бойитиш жараёнида, темиркўмирли қумоқларнинг асосий компоненти сифатида қўлланиладиган, таркибида Feмет миқдори 43,85 % бўлган магнитли темир сақловчи бойитмани олиниши аниқланган;
пўлат эритишда, қаттиқ оксидловчи сифатида қўлланилиши мумкин бўлган таркибида FeO ва Fe2О3 кўринишида 41,93% темир бўлган бойитма, қайта ишланган пўлат эритиш шлакларини электромагнит бойтишнинг суюқ чиқиндиларидан, гравитацион бойтиш жараёнида олиниши асосланган;
темир ва рух оксидларининг тиклаш реакцияларини боришини таъминловчи, печдаги самарали тикловчи муҳитни яратиш учун CО+CО2 газлар аралашмасида CО миқдори 90% дан юқори бўлиш зарурлиги аниқланган;
тикловчи куйдириш ва тикловчи эритиш натижасида, темирни чўянга ажратиб олиш кўрсатгичини 94,03%, рухни учарларга ажратиб олиш кўрсатгичини 95,8% таъминлаб берадиган, рух сақловчи пўлат эритиш чанглари, магнитли темир сақловчи бойитма, прокат окалинаси, МУ-80 маркали кокс, оҳак, микрокремнезём ва боғловчи бентонитдан ташкил топган темиркўмирли қумоқлар шихтасининг оптимал таркиби аниқланган;
микрокремнезём таркибидаги углерод, олтингугурт ва учувчан бирикмалар ишқорий эритишда кўпик ҳосил қилишга олиб келиши, суюқ шишанинг силикат модули кўрсатгичининг пасаяши ва рангининг ўзгаришига сабаб бўлиб қолиши аниқланган;
силикат модуль кўрсатгичи 2,7-3,0 ва зичлиги 1,47-1,52 г/см3 бўлган микрокремнезём асосида суюқ шишани автоклавсиз олиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қора металлургия техноген чиқиндиларини ишлаб чиқаришга жалб қилиш орқали металлургия саноати хомашёсини комплекс қайта ишлашнинг инновацион технологияларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қайта ишланган пўлат эритиш шлакларининг ишлаб чиқилган нам электромагнит бойитиш технологияси «Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2-сонли Мис бойитиш фабрикасида амалиётда жорий этилган («Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2024 йил 7 февралдаги СЛ-0045-сонли маълумотномаси). Натижада, бойитманинг чиқиш даражаси 8,86% да, таркибида Feмет миқдори 43,85 % бўлган магнитли бойитма олиш имконини берган;
электромагнит бойитишнинг суюқ чиқиндиларидан, таркибида темир бўлган гравитацион бойитма олишнинг ишлаб чиқилган технологияси «Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2-сонли Мис боийтиш фабрикасида амалиётда жорий этилган («Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2024 йил 7 февралдаги СЛ-0045-сонли маълумотномаси). Натижада, темир миқдори 41,93% бўлган FeО ва Fe2О3 кўринишидаги бойитмани олиш имконини берган;
чўян ва рух таркибли учарларни олиниши билан, темиркўмирли қумоқларни қаттиқ фазали тикловчи куйдириш ва тикловчи эритиш орқали, қора металлургиянинг техноген чиқиндиларини қайта ишлашнинг ишлаб чиқилган технологияси «Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2-сонли Мис боийтиш фабрикасида амалиётда жорий этилган («Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2024 йил 7 февралдаги СЛ-0045-сонли маълумотномаси). Натижада, рухни 95,8% учарларга ажратиб олиш, темирни 94,03% чўянга ажратиб олиш имконини берган;
ферросилиций ишлаб чиқаришнинг чангсимон чиқиндиси ҳисобланувчи микрокремнезёмдан суюқ шишани автоклавсиз усулда ишлаб чиқаришнинг ишлаб чиқилган технологияси «Олмалиқ КМК» АЖ Мис бойитиш фабрикасининг реагент цехида амалиётга жорий этилган («Олмалиқ КМК» АЖ нинг 2024 йил 7 февралдаги СЛ-0045-сонли маълумотномаси). Натижада, силикат модуль кўрсатгичи 2,7-3,0, зичлиги 1,47-1,52 г/см3 бўлган суюқ шиша олиш имконини берган.