Муродова Дилноза Чориевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тижорат банклари фаолиятини тартибга солишни такомиллаштириш», 08.00.07 – «Молия, пул муомаласи ва кредит».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.DSc/Iqt586.
Илмий маслаҳатчи: -
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
 Расмий оппонентлар: иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Жумаев Нодир Хосиятович; иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Бердияров Бахриддин Тавашарович; иқтисодиёт фанлари доктори, доцент Мўминова Маъсуда Бахтияровна.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон Республикасида тижорат банклари фаолиятини тартибга солишни такомиллаштиришга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш ҳисобланади.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
тижорат банкларининг миллий валютадаги депозитларига нисбатан мажбурий захира ставкасини пасайтириш ва ўртачалаш коеффициенти даражасини ошириш орқали банклар ихтиёрида қолган ликвидлик ёрдамида тўловларнинг узлюксизлигини таъминлаш, кредитларнинг ресурс базасини кенгайтириш, банк тизимидаги қисқа ва ўрта муддатли фоиз ставкаларини пасайтириш таклифи асосланган;
очиқ бозордаги “РЕПО” операциялари бўйича фоиз ставкаларини Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси ± 0,2 фоиз оралиғида тебранишини таъминлаш орқали тижорат банклари фаолиятини тартибга солиш ва ликвидликни бошқариш самарадорлигини ошириш асосланган;
Марказий банк облигацияларини даромадлилигини ошириш, депозит аукционларини банкларнинг талаби ҳамда Марказий банкнинг асосий ставкасида ўтказиш асосида ликвидликни жалб этиш операцияларига талабнинг қисқариши ҳисобига овернайт, РЕПО ва СВОП операцияларига талабни ошириш асосланган;
тижорат банкларида ликвидли активларнинг соф чиқимга нисбатан ўсишининг мақбул диапазони (14,0%≤МД≤16,0%)ни таъминлаш асосида ликвидликни қоплаш меʼёри коеффициенти даражасини ошириш асосланган;
тижорат банкларининг фоизли даромадлари ва фоизли харажатлари ўртасидаги барқарор нисбатни пасайтириш, қисқа муддатли мажбуриятларни юқори ликвидли активларга жойлаштиришни кенгайтириш асосида активлар рентабеллиги ва фоизли маржа даражасини ўстириш орқали тижорат банклари фаолиятини тартибга солишни такомиллаштириш таклиф этилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тижорат банклари фаолиятини тартибга солишни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
тижорат банкларининг миллий валютадаги депозитларига нисбатан мажбурий захира ставкасини пасайтириш ва ўртачалаш коеффициенти даражасини ошириш орқали банклар ихтиёрида қолган ликвидлик ёрдамида тўловларнинг узлюксизлигини таъминлаш, кредитларнинг ресурс базасини кенгайтириш, банк тизимидаги қисқа ва ўрта муддатли фоиз ставкаларини пасайтириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан пул-кредит сиёсатининг 2020 йил ва 2021-2022 йиллардаги даврига мўлжалланган асосий ёʼналишларини ишлаб чиқишда қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг 2023 йил 17 июлдаги 27-11/866-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида мажбурий захиралашнинг ўртачалаш коеффициенти 2020 йил апрелда 25 фоиздан 35 фоизгача ва 2020 йил июнь ойида 75 фоизгача оширилди ва миллий валютадаги депозитлар бўйича мажбурий захира ставкаси 5 фоизли пунктга пасайтирилган;
очиқ бозордаги “РЕПО” операциялари бўйича фоиз ставкаларини Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси ± 0,2 фоиз оралиғида тебранишини таъминлаш орқали тижорат банклари фаолиятини тартибга солиш ва ликвидликни бошқариш самарадорлигини ошириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан пул-кредит сиёсатининг 2020 йил ва 2021-2022 йиллар даврига мўлжалланган асосий ёʼналишлари ишлаб чиқишда қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг 2023 йил 17 июлдаги 27-11/866-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида молиявий йил давомида асосий ставка ва пул бозори ставкалари ўзгаришини ва улар ўртасида юқори фарқ чегарасини 0,2 фоиз даражасида бўлишига эришилган;
Марказий банк облигацияларини даромадлилигини ошириш, депозит аукционларини банкларнинг талаби ҳамда Марказий банкнинг асосий ставкасида ўтказиш асосида ликвидликни жалб этиш операцияларига талабнинг қисқариши ҳисобига овернайт, РЕПО ва СВОП операцияларига талабни ошириш таклифи Акциядорлик тижорат «Алоқабанк» акциядорлар умумий йиғилишининг 2022 йил 30 июндаги 1-сонли қарори билан «АТ Алоқабанкнинг 2022 йилга мўлжалланган Бизнес-режаси»ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (АТ «Алоқабанк»нинг 2023 йил 26 июлдаги 05-04/2532-сон маълумотномалари). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида АТ «Алоқабанкда» регулятив капитал миқдори 2022 йилда 2021 йилга нисбатан 7,3 фоизга ошгани ҳолда, 1 йилдан ортиқ муддатдаги активларнинг брутто активлар ҳажмидаги салмоғи 1,8 фоизли пунктга пасайишига эришилган;
тижорат банкларида ликвидли активларнинг соф чиқимга нисбатан ўсишининг мақбул диапазони (14,0%≤МД≤16,0%)ни таъминлаш асосида ликвидликни қоплаш меʼёри коеффициенти даражасини ошириш таклифи Акциядорлик тижорат «Алоқабанк» акциядорлар умумий йиғилишининг 2022 йил 30 июндаги 1-сонли қарори билан «АТ Алоқабанкнинг 2022 йилга мўлжалланган Бизнес-режаси»ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (АТ «Алоқабанк»нинг 2023 йил 26 июлдаги 05-04/2532-сон маълумотномалари). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида АТ «Алоқабанкда» ликвидлиликни қоплаш меʼёри коеффициенти 2022 йилда 2021 йилга нисбатан 1,16 пунктга ошган;
тижорат банкларининг фоизли даромадлари ва фоизли харажатлари ўртасидаги барқарор нисбатни пасайтириш, қисқа муддатли мажбуриятларни юқори ликвидли активларга жойлаштиришни кенгайтириш асосида активлар рентабеллиги ва фоизли маржа даражасини ўстириш орқали тижорат банклари фаолиятини тартибга солишни такомиллаштириш таклифи Акциядорлик тижорат «Алоқабанк» акциядорлар умумий йиғилишининг 2022 йил 30 июндаги 1-сонли қарори билан «АТ Алоқабанкнинг 2022 йилга мўлжалланган Бизнес-режаси»ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (АТ«Алоқабанк»нинг 2023 йил 26 июлдаги 05-04/2532-сон маълумотномалари). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида АТ «Алоқабанкда» 2022 йилда 2021 йилга нисбатан активларнинг рентабеллиги 0,7 фоизли пунктга ўсган ҳолда, фоизли маржанинг миқдори 23,8 фоизга ошган.